Οπως θα διαπιστωσετε εχω ξεκινησει ξεκαθαρισμα των συνδεσμων (links) στο αριστερο μερος της σελιδας. Ιστολογια που δεν υπαρχουν πια η αλλα που η τελευταια τους αναρτηση ηταν 4-5 χρονια πριν.Δυστυχως νεα ιστολογια δεν γεννιωνται.Η διαθεση των ανθρωπων να επικοινωνησουν τα τελευταια 10 χρονια η ελπιδα πως μπορουσαν να σταματησουν την καταστροφη που ερχοταν με δημοκρατικες διαδικασιες χαθηκαν με τους ΣΥΡΑΝΕΛ.
Εξ αλλου και αυτο εδω το ιστολογιο ψευτοζει τον τελευταιο καιρο. Εχει χασει τον στοχο του και τους αναγνωστες του φοβαμαι. Δεν ειναι πια εργαλειο δρασης για την αλλαγη της τοπικης κοινωνιας παρα ενα ψιθυρος προσωπικος που απευθυνεται σε ενα κοινο αγνωστο και μακρυνο. Γιατι επισκεψεις συνεχιζουν να υπαρχουν. Στις αναζητησεις καποιων για πληροφοριες γενικου περιεχομενου μεσα απο τα τοσα θεματα για τα οποια εχω γραψει η στο αρχειο που αναφερεται στα τοπικα θεματα και ανθρωπους.
Φανταζομαι και αν πεθανω το ιστολογιο αυτο θα συνεχισει να εχει επισκεπτες για καποιο διαστημα μεχρι να σιγησει και αυτο οπως τοσα αλλα.
Δυο μέρες έχουν περάσει από τα γεγονότα που συνέβησαν στην πλατεία Σαπφούς στη Μυτιλήνη και δεν έχει γίνει ούτε μια προσαγωγή των δραστών που πραγματοποίησαν τις δολοφονικές επιθέσεις εναντίον προσφύγων κυρίως γυναικών και παιδιών. Τα γεγονότα έτσι όπως τα περιέγραψαν αυτόπτες μάρτυρες άλλα και όπως προκύπτουν από τα βίντεο καταδεικνύουν ότι τα φασιστοειδή είχαν πρόθεση να σκοτώσουν ανθρώπους και μόνο από καθαρή τύχη δεν υπήρξε κάποιο θύμα. Εκτός από τις φωτοβολίδες και τα αντικείμενα που έριχναν εναντίον των προσφύγων οι επίδοξοι δολοφόνοι έσπασαν μέρος των μαρμάρων της πλατείας, ξήλωσαν πέτρες από το πλακόστρωτο που υπάρχει πέριξ αυτής και όλα αυτά τα έριχναν προς τη μεριά των προσφύγων. 28 πρόσφυγες τραυματίστηκαν και μεταφέρθηκαν στο Νοσοκομείο Μυτιλήνης για να τους παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες με τρεις από αυτούς να έχουν κακώσεις κεφαλής.
Με μια χλιαρή δήλωση περί ¨καταδίκης της βίας απ όπου κι αν προέρχεται¨ ο Δήμαρχος Λέσβου Σπύρος Γαληνός καταδίκασε τα επεισόδια χωρίς όμως να κάνει καμιά αναφορά τόσο στις δολοφονικές επιθέσεις όσο και στον πολιτικό χώρο που διοργάνωσε και πρωταγωνίστησε σ αυτά. Επίσης καμιά αναφορά δεν έκανε στις καταστροφές που έκαναν τα φασιστοειδή σε δημοτική περιουσία όπως το κάψιμο των κάδων και το ξήλωμα του λιθόστρωτου.
Σε σχέση με την διοργάνωση αυτού του πογκρόμ τα στοιχεία που φέρνει στο φως η δημοσιογραφική έρευνα αποδεικνύουν ότι υπήρχε τρεις μέρες πριν σαφής σχεδιασμός και οργάνωση του. Γνωστά ακροδεξιά μέλη του συνδέσμου του Παναθηναϊκού που τυγχάνουν και μέλη της αυτοαποκαλούμενης ως «Πατριωτικής» Κίνησης Μυτιλήνης κάλεσαν τα μέλη των υπόλοιπων τριών συνδέσμων που λειτουργούν στη Μυτιλήνη να συγκεντρωθούν την Κυριακή στην υποστολή της σημαίας και μετά να «καθαρίσουν» την πλατεία. Από τα γραφεία δυο συνδέσμων που βρίσκονται κοντά στην πλατεία προήλθαν τα λοστάρια που κρατούσαν τα φασιστοειδή αλλά και οι φωτοβολίδες. Χτες με ανακοίνωση του μόνο ο σύνδεσμός φιλάθλων του ΠΑΟΚ πήρε θέση διαχωρίζοντας τη θέση του αναφέροντας πως «ο σύνδεσμος δεν συνδέεται και δεν θα συνδεθεί ποτέ με ακραίες αντιλήψεις, και εθνικιστικά συμφέροντα που οδηγούν σε πογκρόμ κατά ανυπεράσπιστων ανθρώπων που ο μόνος λόγος που διαδηλώνουν, είναι να ζήσουν αξιοπρεπώς. Τυχόν συγχύσεις που κάνουν λόγο για παρουσία μελών μας στα επεισόδια πέφτουν στο κενό. Ήμασταν, είμαστε, και θα μείνουμε πρόσφυγες όσο ο ξεριζωμός των παππούδων μας είναι γραμμένος στα κιτάπια της ιστορίας μας, και δεν θα σταθούμε ποτέ ενάντια σε πλάσματα ενός θεού που προσδοκούν την δική τους ανάσταση, που αναζητούν την δική τους Ιθάκη».
Τα πρόσωπα λοιπόν που είτε πρωταγωνίστησαν στα επεισόδια της Κυριακής είτε αποτέλεσαν τους καθοδηγητές και οργανωτές του πογκρόμ είναι γνωστά και μάλιστα ορισμένοι εξ αυτών επιχαίρουν στο διαδίκτυο για τις πράξεις τους.
Τι σκοπεύει να κάνει η Αστυνομία και η Εισαγγελία Μυτιλήνης; Η μήπως δεν γνωρίζουν τον ιδιοκτήτη βιοτεχνίας, τους υπαλλήλους και τον ιδιοκτήτη μπαρ της προκυμαίας, τον οργανωμένο ανιψιό του αντιδημάρχου, τον ιδιοκτήτη σχολής πολεμικών τεχνών, τον επιχειρηματία τατουάζ, τον συνταξιούχο της ΔΕΗ, τον φορτηγατζή κ.α. Αναμένουμε λοιπόν…
Πολυ σωστος ο κ Τοκας
Τρίτη 24 Απριλίου 2018
Δημοσιεύουμε σήμερα την επιστολή που απέστειλε η παράταξή μας στον Πρόεδρο του ΔΣ της ΔΕΥΑΕΡ με παράλληλη κοινοποίηση στον κ. Δημήτρη Μήλιο Δ/ντή της Δ/νσης Υδάτων Αποκεντρωμένης Δ/σης Πελ/νήσου, στο Γραφείο του Πέτρου Τατούλη Περιφερειάρχη Πελ/νήσου καθώς και στον Δήμαρχο Ερμιονίδας για το πολύ σοβαρό θέμα της αφαλάτωσης από νερό γεωτρήσεων του Δήμου μας.
Το μείζον αυτό ζήτημα αναδεικνύει την αδυναμία του Δημάρχου να αντιληφθεί τις επιπτώσεις των επιλογών του για τα συμφέροντα του Δήμου Ερμιονίδας και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής.
Ακολουθεί η επιστολή:
«Τρίτη 24 Απριλίου 2018
ΠΡΟΣ
κ. Πάλλη Ιωάννη
Πρόεδρο της ΔΕΥΑΕΡ
Κοινοποίηση:
κ .Μήλιο Δημήτρη
Δ/ντή της Δ/νσης Υδάτων Αποκεντρωμένης Δ/σης Πελ/νήσου,
Γραφείο Περιφερειάρχη Περιφέρειας Πελ/νήσου,
κ. Σφυρή Δημήτρη Δήμαρχο Ερμιονίδας
ΘΕΜΑ: Αίτημα ενημέρωσης για αφαλάτωση υφάλμυρων νερών.
Κύριε Πρόεδρε,
Σε ανακοίνωση-ενημέρωση που κάνατε στις 20-04-2018 αναφέρετε ότι : «..μετά την Άδεια χρήσης νερού όλων των υδροληψιών του Δήμου μας από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου είμαστε πλέον έτοιμοι για την ολοκλήρωση των τευχών δημοπράτησης των μονάδων αφαλάτωσης Κρανιδίου – Κοιλάδας – Πορτοχελίου και Ερμιόνης».
Εμείς όπως γνωρίζετε ως παράταξη της Αντιπολίτευσης ( αλλά και οι άλλες παρατάξεις) είχαμε εκφράσει τις έντονες ανησυχίες μας για τις μεθοδεύσεις σας πάνω σε ένα καίριο ζήτημα που έχει να κάνει με το πρόβλημα της ποιότητας του νερού στην ευρύτερη περιοχή της Ερμιονίδας το οποίο είναι παλιό και χρήζει βεβαίως μιας ιδιαίτερης προσοχής.
Έτσι σε άρθρο μας στις 07-12-2016 με τίτλο « ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΤΑΞΕΩΝ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΦΑΛΑΤΩΣΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ – ΟΡΑΤΟΣ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗΣ» μετά από συζήτηση στο ΔΣ του Δήμου Ερμιονίδας της 6-12-2016 σχετικά με το αίτημα της ΔΕΥΑΕΡ για την παραχώρηση αγροτεμαχίου στη θέση Γκούρι Βιτόριζα, προκειμένου να εγκατασταθεί μονάδα αφαλάτωσης νερού για την εξυπηρέτηση Κρανιδίου, Πορτοχελίου & Κοιλάδας, είχαμε τονίσει πως:
« Το πρόβλημα της ποιότητας νερού στην Ερμιονίδα δεν λύνεται με αποσπασματικές ενέργειες τύπου αφαλάτωσης του νερού των γεωτρήσεων.
Χρειάζεται μια ολοκληρωμένη πρόταση σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς ( π.χ. Πανεπιστήμια) με βασικό άξονα την εφαρμογή της Οδηγίας 60/2000 ΕΚ. για προστασία των πηγών και με ταυτόχρονη εφαρμογή του Νομοθετικού Πλαισίου για τη χρήση νερού.
Στο πλαίσιο αυτό η Τοπική Αυτοδιοίκηση οφείλει να προγραμματίζει δράσεις με στόχο την μείωση του κινδύνου της καταστροφής των ήδη επιβαρυμένων υπόγειων υδάτων.»
Κύριε Πρόεδρε,
Η κακή διαχείριση των υδατικών πόρων που οφείλεται στην υπερεκμετάλλευση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και των επιφανειακών υδάτων, στην έλλειψη σχεδίου διαχείρισης, στις κακές υποδομές αλλά και στην απουσία οποιασδήποτε πολιτικής για λύση του ζητήματος επιβάρυναν την κατάσταση.
Η υπερβολική χρήση άριστης ποιότητας πόσιμου νερού προερχόμενου από γεωτρήσεις, για άρδευση αποτελεί κατασπατάληση και υπερεκμετάλλευση πολύτιμων και δύσκολα ανανεώσιμων πόρων. Η οξύτητα των σημερινών προβλημάτων, η έλλειψη εναλλακτικών επιλογών και κυρίως οι προβλεπόμενες αυξημένες ανάγκες για τα επόμενα χρόνια, επιβάλλουν την λήψη μέτρων, ένα εκ των οποίων είναι η αφαλάτωση σαν μια εναλλακτική λύση, αλλά μόνο από θαλασσινό νερό.
Οι κίνδυνοι για την επιβάρυνση της ποιότητας των υπόγειων υδάτων από την υπεράντλησή τους επιβάλουν την σοβαρή αντιμετώπιση του θέματος και όχι την υιοθέτηση επιπόλαιων ενεργειών για μικροπολιτικά συμφέροντα.
Άλλωστε οφείλουμε να προστατεύουμε τους υδάτινους πόρους της περιοχής ως ανεκτίμητη κληρονομιά και κοινωνικό αγαθό.
Μετά τα παραπάνω και για ενημέρωση των δημοτών ζητούμε να μας αποστείλετε:
1) Την μελέτη για το έργο ( Σχεδιασμός-Λειτουργία-Τεχνικο-Οικονομικά Στοιχεία-Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις)
2) Τις μετρήσεις των αρμόδιων φορέων για την κατάσταση των υπόγειων υδάτων στην ευρύτερη περιοχή της Ερμιονίδας
3) Την γνωμοδότηση της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου για την αφαλάτωση υφάλμυρου νερού, τηρουμένης της Ευρωπαϊκής Οδηγία 2000/60 η οποία θεσπίζει το πλαίσιο της κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων, αφού ως αρμόδια αρχή γνωρίζει πως στο Δήμο Ερμιονίδας υπάρχουν περισσότερες από 3.000 γεωτρήσεις ( νόμιμες και παράνομες) και πολλά πηγάδια.
Τάσος Τόκας
Δημοτικός Σύμβουλος του ΔήμουΕρμιονίδας
Επικεφαλής της ΝΕΔΥΠΕΡ»
Το θεμα με εχει απασχολησει στο παρελθον.Ενδιαφερον το παρακατω αρθρο.
Υπαρχει ενας τροπος εκφορας «μαγκικου «πολιτικου λογου (και στην γειτονια μας) που στοχο εχει να συσπειρωσει οπαδους γυρω απο μια επιθετικη εκφορα λογου.Εκπροσωποι απευθυνονται ο ενας στον αλλο στον ενικο με απειλες και απαξιωτικες εκφρασεις σε προσωπικο επιπεδο.Εκφορα λογου καφενειου θα ελεγα που υπονοει ακομα και βια καποιες φορες .Πιστευω πως μια τετοια εκφραση αδικει τα επιχειρηματα του γραφοντος (καποτε σωστα και δικαια) και απωθει μερος των αναγνωστων του.
Γνωμη μου ειναι πως τα δικαστηρια δεν μπορουν να αλλαξουν κοινωνικες συμπεριφορες εξ αλλου καποτε δεν ενδιαφερονται και να το κανουν οπως εχω διαπιστωσει.Ετσι η απειλη της μηνυσης απο τον θιγομενο καταντα αχρηστο χαρτι. Πιστευω πως η ευγενεια, ο πληθυντικος , η τηρηση καποιων κανονων αυτοσυγκρατησης του θυμικου , οταν γραφουμε την γνωμη μας και κυριως οταν απευθυνομαστε σε συγκεκριμενα προσωπα, επιβαλλεται.Οι λεκτικοι τραμπουκισμοι μοιραια θα οδηγησουν σε φυσικη βια καποια στιγμη.Και φυσικα οταν συμβει αυτο η κοινωνια θα τραβηχτει πισω και η διαφορα θα γινει προσωπικη και θα καταληξει στο αστυνομικο τμημα.
Αλλος ο λογος αναμεσα σε δυο ανθρωπους που βρισκονται ο ενας απεναντι στον αλλο και αλλο ο γραπτος λογος στο διαδικτυο.Αλλος ο λογος με τον φιλο σου η εστω τον γνωστο σου και αλλος οταν απευθυνεσαι δημοσια στον εκλεγμενο εκπροσωπο η τον υπαλληλο μιας υπηρεσιας. Αλλα συχνα μπερδευομαστε οι ανθρωποι. Ντυνομαστε εκφραζομαστε με λαθος τροπο σε λαθος μερος. Αυτο που ειναι απολυτα φυσικο στη μια περιπτωση (το μαγιο στη παραλια) ειναι προσβλητικο στην αλλη (σε μια κηδεια για παραδειγμα).
Μην μπερδεψουμε τον πολιτικο λογο με την βιαιη προσβλητικη γραφη οσο οξυς και να ειναι. Ουτε βαζοντας την λεξη «πολιτικα» μπροστα απο το ανηθικος ψευτης κλεφτης κλπ ξεπλενουμε την σημασια των λεξεων. Υπαρχει πολιτικη γλωσσα. Και επιχειρηματα αναλυση στοιχεια αποδειξεις οραμα διεξοδος . Καλο θα ηταν οσοι ασκουν πολιτικη και μαλιστα καποτε επαγγελματικα να την μαθουν την πολιτικη γλωσσα. Αλλιως παμε στην νεοναζιστικη πολιτικη.Οπου ειναι αυτη ακριβως η βια στις λεξεις (και στις πραξεις) που την οριζει και την ξεχωριζει απο τις υπολοιπες απευθυνεται σε συγκεριμενο κοινο και εχει συγκεκριμενο στοχο την διαλυση του κοινωνικου ιστου.
Δεν μιλαω για καθωσπρεπισμο και ψευτοευγενειες.Δεν μιλαω για στυλ. Μιλαω για σεβασμο του αντιπαλου σου.
Μην νομιζεται πως τετοιος επιθετικος λογος υπαρχει μονο στον δεξιο χωρο.Και στον αντεξουσιαστικο χωρο εχουμε τετοια παραδειγματα και μαλιστα σε αντιπαραθεσεις καποτε αναμεσα σε αντεξουσιαστες.Η μαγκια χτυπαει κοκκινο.Και παλι δεν ειναι μονο αντρες που γραφουν ετσι.Καποιες φορες και γυναικες τους συναγωνιζονται.Επικαλουμενες τα παντελονια που φορανε (και το περιεχομενο τους)για να καταδειξουν το δικιο τους
Στο αρθρο ομως.
Το βράδυ της 17ης Φεβρουαρίου 2018, η καθηγήτρια Mary Beard ανάρτησε στο Twitter μια φωτογραφία της, στην οποία έκλαιγε. Η καθηγήτρια κλασικών σπουδών του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, που αριθμεί σχεδόν 200.000 ακολούθους στο Twitter, ήταν αναστατωμένη μετά από την «καταιγίδα» αρνητικών σχολίων και διαδικτυακής βίας που δέχτηκε online.
Αφορμή για το μπούλινγκ που υπέστη ήταν το σχόλιο που έκανε για την Αϊτή. «Φυσικά κάποιος δεν μπορεί να συγχωρέσει την φερόμενη ως συμπεριφορά εργαζομένων της Oxfam στην Αϊτή και αλλού. Αλλά αναρωτιέμαι πόσο δύσκολο πρέπει να είναι να διατηρείς “πολιτισμένες” αξίες μέσα σε μια ζώνη καταστροφής. Και σε γενικά πλαίσια συνεχίζω να σέβομαι όσους πηγαίνουν και βοηθούν τον κόσμο που έχει ανάγκη –εκεί που οι περισσότεροι από εμάς δεν θα πατούσαμε το πόδι μας», έγραψε.
Υπενθυμίζεται ότι στις αρχές του χρόνου, η εν λόγω ανθρωπιστική οργάνωση βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα μεγάλο σκάνδαλο, με εργαζόμενούς της να κατηγορούνται ότι εκμεταλλεύτηκαν σεξουαλικά ταλαιπωρημένους πολίτες της Αϊτής μετά από τον καταστροφικό σεισμό του 2010.
Το σχόλιο της καθηγήτριας προκάλεσε «θύελλα» αντιδράσεων από τους χρήστες του κοινωνικού δικτύου και η καθηγήτρια δέχτηκε σφοδρές επικρίσεις για την τοποθέτησή της. Μάλιστα οι επικριτές της, εκτός από την Beard, έβαλαν στο «στόχαστρο» και όσους συμφώνησαν με το αρχικό της σχόλιο. Σε δεύτερο tweet της έγραψε: «Αν θέλετε να ξέρετε, κάθομαι εδώ και κλαίω. Πραγματικά δεν είμαι η σιχαμένη αποικιοκράτης, που λέτε ότι είμαι. Μιλάω μέσα από την καρδιά μου (και φυσικά μπορεί να κάνω λάθος). Αλλά όσα ακούω ως αντίδραση δεν είναι σωστά, πραγματικά δεν είναι. Θα επιστρέψω σύντομα».
Η υπόθεση αυτή δεν είναι σπάνια στο χώρο των κοινωνικών δικτύων. Αποτελεί ένα «φαινόμενο» που εμφανίζεται όλο και πιο συχνά στο διαδίκτυο.
Συχνότερα τα θύματα είναι οι γυναίκες και τα μέλη των εθνοτικών ή άλλων κοινωνικών μειονοτήτων, ενώ από την κακοποίηση αυτή δεν λείπουν ακόμη και οι απειλές κατά της ζωής αλλά και απειλές σεξουαλικής βίας.
Όταν μάλιστα αυτά τα κριτήρια συνδυάζονται, ο εκφοβισμός μπορεί να γίνει ιδιαίτερα έντονος – όπως αυτός που βίωσε η μαύρη βουλευτής Diane Abbott, κατά τη διάρκεια των εκλογών του 2017.
Η συνεχής πια και μόνιμη αυτή κακοποίηση αναγκάζει πολλούς ανθρώπους να σιωπήσουν και να εγκαταλείψουν τα κοινωνικά δίκτυα, μειώνοντας όμως έτσι την ποικιλία των φωνών και των απόψεων στο διαδίκτυο.
Μια νέα έρευνα διαπίστωσε ότι ότι το 40% των ενήλικων Αμερικανών έχει δεχτεί διαδικτυακό μπούλινγκ. Μάλιστα, οι μισοί εξ’ αυτών αποκάλυψαν ότι οι επιθέσεις εναντίον τους ήταν ιδιαιτέρως βίαιες ενώ δέχτηκαν και ακόμη και απειλές για τη σωματική τους ακεραιότητα.
Το Διαδίκτυο που εμφανίστηκε με την υπόσχεση της συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ ολόκληρης της ανθρωπότητας φαίνεται ότι επαναφέρει το φυλετισμό, τη βία και τις συγκρούσεις.
Πως γίνεται όμως ενώ στις συναναστροφές μας στον πραγματικό έξω κόσμο να είμαστε ευγενικοί και με σεβασμό, ενώ σε απευθείας σύνδεση να είμαστε φρικαρισμένοι, προσβλητικοί και βίαιοι; Πώς μπορούμε να ξαναμάθουμε τις τεχνικές συνεργασίας, που επέτρεψαν στο ανθρώπινο είδος να «ευδοκιμήσει» και να δημιουργήσει; Το Μosaic παρουσιάζει νέες έρευνες και πειράματα που διερευνούν το φαινόμενο.
Το πείραμα στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ
Στο εργαστήριο Ανθρώπινης Συνεργασίας στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, οι ερευνητές ζητούν από πολίτες να παίξουν ένα παιχνίδι που τους επιτρέπει να κατανοήσουν πώς και γιατί συνεργάζονται οι άνθρωποι.
Τέσσερις παίκτες, που βρίσκονται σε διαφορετικές τοποθεσίες, λαμβάνουν το ίδιο ποσό χρημάτων για να διαχειριστούν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Στη συνέχεια, οι ερευνητές τους ρωτούν πόσα από αυτά τα χρήματα θα βάλουν στον κοινό λογαριασμό, εξηγώντας τους ότι αυτό το «ταμείο» στη συνέχεια θα διπλασιαστεί και θα μοιραστεί ισομερώς στους τέσσερις παίκτες.
Όπως και κάθε συνεργασία, κι αυτή βασίζεται στην εμπιστοσύνη. Αν όλοι στην ομάδα συνεισφέρουν τα διπλασιάζονται και ανακατανέμονται με τέσσερις τρόπους, οπότε ο καθένας διπλασιάζει τα χρήματά του ενώ στόχος είναι να ολοκληρώσουν ένα μεγάλο project, όπως η κατασκευή ενός νοσοκομείου.
Κι όμως, σκεπτόμενοι με οικονομικούς όρους, οι παίκτες πιστεύουν ότι θα βγάλουν περισσότερα χρήματα εάν είναι μόνοι τους.
«Πρέπει να το σκεφτούμε με την οπτική ματιά ενός μεμονωμένου προσώπου» λέει ο υπεύθυνος του εργαστηρίου Ντέιβιντ Ραντ, και συνεχίζει: «Όταν ο παίκτης βάζει ένα δολάριο στο ταμείο, αμέσως τα δολάρια γίνονται δύο και στη συνέχεια μοιράζονται δια του τέσσερα. Αυτό σημαίνει ότι ο παίκτης παίρνει πίσω 50 σεντς για κάθε δολάριο που επενδύει».
Η ομάδα του Ραντ έχει παίξει αυτό το παιχνίδι με χιλιάδες παίκτες. Το 50% των παικτών πρέπει να απαντήσουν άμεσα –μέσα σε 10 δευτερόλεπτα- ενώ οι υπόλοιποι έχουν όσο χρόνο χρειάζονται για να σκεφτούν όλες τις παραμέτρους. Τα ερευνητικά αποτελέσματα είναι πολύ ενδιαφέροντα… Όπως φαίνεται, οι παίκτες που αναγκάζονται να πάρουν γρήγορα τις αποφάσεις τους και ακολουθούν το ένστικτό τους είναι συνήθως πιο γενναιόδωροι απ’ όσους έχουν χρόνο να αναλύσουν όλα τα δεδομένα, οπότε και γίνονται εγωιστές.
«Υπάρχουν αποδείξεις ότι η συνεργασία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της ανθρώπινης εξέλιξης» λέει ο Ραντ.
«Στις κοινωνίες μικρής κλίμακας που ζούσαν οι πρόγονοί μας, όλες οι αλληλεπιδράσεις μας ήταν με ανθρώπους που επρόκειτο να ξανασυναντήσουμε και να αλληλεπιδράσουμε στο άμεσο μέλλον. Αυτό έλεγχε κάθε πειρασμό για να ενεργήσει κάποιος επιθετικά ή να επωφεληθεί».
Οι άνθρωποι είναι πιθανότερο να επωφεληθούν και να επιβιώσουν όταν συνεργάζονται με την ομάδα. Και, φυσικά, το να επιτραπεί σε κάποιον να παραμείνει μέρος της ομάδας -ή της κοινωνίας- και να επωφελείται από αυτήν, έχει άμεση σχέση με το εάν τα υπόλοιπα μέλη θεωρούν ότι είναι συνεργάσιμος. Έτσι, το ερώτημα αυτό που πρέπει να απαντηθεί είναι εάν υπάρχει κάποιο στοιχείο στην κουλτούρα των κοινωνικών δικτύων, που κάνει τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται με κακό τρόπο.
Μήπως όμως υπάρχει κάτι σχετικά με την online κουλτούρα των κοινωνικών δικτύων που ενθαρρύνει τη μέση κακή συμπεριφορά; Σε αντίθεση με τις κοινωνίες κυνηγών-συλλεκτών, οι οποίες βασίζονται στη συνεργασία για να επιβιώσουν και έχουν κανόνες για την ανταλλαγή τροφίμων, για παράδειγμα, τα κοινωνικά μέσα έχουν αδύναμους θεσμούς. Προσφέρουν φυσική απόσταση, σχετική ανωνυμία και ελάχιστη τιμωρία για κακή συμπεριφορά.
Στο εργαστήριο Ψυχολογίας της Μόλι Κρόκετ
Στο εργαστήριο Ψυχολογίας της Μόλι Κρόκετ, οι ειδικοί προσπαθούν να κατανοήσουν πώς τα μέλη της κοινωνίας λαμβάνουν αποφάσεις ηθικής φύσης. Πιο συγκεκριμένα, προσπαθούν να καταλάβουν τον τρόπο με τον οποίο «αποτυπώνεται» στο ίντερνετ η ηθική οργή.
Μετά από ανάλυση εγκεφαλικών απεικονίσεων, ερευνητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όταν οι άνθρωποι κάνουν κάτι για να δείξουν την ηθική οργή τους, τότε ενεργοποιείται το μέρος του εγκεφάλου που σχετίζεται με την ανταμοιβή.
Νιώθουν καλά, τους διακατέχει ένα αίσθημα ευφορίας. Αυτό είναι και το συναίσθημα που πιθανώς να τους αναγκάσει να επέμβουν και πάλι, εάν τους δοθεί η ευκαιρία.
Έτσι, εάν δουν κάποιον να συμπεριφέρεται με ένα τρόπο που δεν συνάδει με τα «κοινωνικά αποδεκτά», τότε σπεύδουν να το πουν και να διεκδικήσουν το δίκιο τους.
Ένα απλό παράδειγμα θα ήταν το εξής: Ένας άνθρωπος βρίσκεται σε μια παιδική χαρά με τα παιδιά του και βλέπει έναν ιδιοκτήτη σκύλου να μην μαζεύει της ακαθαρσίες του ζώου του.
Ενοχλημένος, του ζητάει να αναλάβει τις ευθύνες του και να μην βρομίζει το χώρο όπου παίζουν τα παιδιά.
Ο «υπερασπιστής» του κοινού καλού αισθάνεται στη συνέχεια υπερήφανος για τον εαυτό του και πιθανώς να δεχτεί και θετικά σχόλια απ’ όσους βρίσκονται εκείνη την ώρα στον ίδιο χώρο.
Συζητάμε, όμως, για κάτι που είναι μέρος της καθημερινότητας των περισσότερων ανθρώπων και σε γενικά πλαίσια δεν είναι εξαιρετικά προσβλητικό. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι χαμηλών τόνων, συνυπάρχοντας ειρηνικά, και σπάνια βρίσκονται αντιμέτωποι με πραγματικά εξοργιστικές συμπεριφορές. Σπάνια βλέπουμε την ηθική αγανάκτηση που εκφράζεται.
Αν μπείτε όμως στο Twitter ή στο Facebook θα συναντήσετε μια πολύ διαφορετική εικόνα. Πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι τα μηνύματα με ηθικά και συναισθηματικά λόγια είναι πιο πιθανό να εξαπλωθούν στα κοινωνικά μέσα – κάθε ηθική ή συναισθηματική λέξη σε ένα tweet αυξάνει την πιθανότητα να μεταφερθεί ξανά κατά 20%.
«Περιεχόμενο που προκαλεί ηθική οργή είναι πολύ πιθανότερο να μοιραστεί διαδικτυακά» λέει η Κρόκετ, και συνεχίζει: «Αυτό που έχουμε δημιουργήσει online είναι ένα οικοσύστημα που επιλέγει το πιο περίεργο και εξοργιστικό περιεχόμενο. Και αυτό συνδέεται με μια πλατφόρμα όπου είναι πιο εύκολο από ποτέ να εκφράσεις την οργή σου».
Σε αντίθεση με τον φυσικό κόσμο, στο διαδίκτυο δεν κινδυνεύει η σωματική σου ακεραιότητα όταν θα αποκαλύψεις μια ιστορία ή θα απαντήσεις σε ένα σχόλιο που δεν συνάδει με τα προσωπικά σου πιστεύω.
Την ίδια ώρα, στον φυσικό κόσμο, όταν κάποιος αποφασίζει να δράσει, τότε αυτό το γνωρίζουν μόνο όσοι υπάρχουν γύρω του εκείνη την ώρα. Αντίθετα, στα κοινωνικά δίκτυα το μαθαίνουν όλοι οι χρήστες της εκάστοτε πλατφόρμας.
«Η υπόθεσή μας είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο έχουν σχεδιαστεί αυτά τα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να μετατρέπει την έκφραση της κοινωνικής οργής σε συνήθεια» εξηγεί η Κρόκετ, και συνεχίζει: «Νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να κάνουμε μια συζήτηση ως κοινωνία για το εάν πρέπει ή εάν θέλουμε η ηθική μας να ελέγχεται από αλγόριθμους, των οποίων ο βασικός στόχος είναι να φέρνουν χρήματα στους τεχνολογικούς κολοσσούς. Νομίζω ότι όλοι θέλουμε να πιστεύουμε ότι όσα αισθανόμαστε και βρίσκουμε μη αποδεκτά είναι ένα έμφυτο κομμάτι του εαυτού μας και όχι αντίδραση σε οτιδήποτε βάζουν μπροστά μας οι προγραμματιστές».
Τα καλά νέα είναι ότι μπορεί να χρειαστούν μόνο λίγοι άνθρωποι για να αλλάξουν την κουλτούρα ολόκληρου του δικτύου.
Η ομάδα του Νικόλα Χρηστάκη
Ένας άνθρωπος που έχει ασχοληθεί εκτενώς με τον τρόπο που αλληλοεπιδρούν οι άνθρωποι μέσω κοινωνικών δικτύων είναι ο ελληνικής καταγωγής Νικόλας Χρηστάκης, επικεφαλής του εργαστηρίου Ανθρώπινης Φύσης του πανεπιστημίου του Γέιλ.
Η ομάδα του διερευνά τον τρόπο με τον οποίο τα κοινωνικά δίκτυα επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας αλλά και πώς ορισμένα διάσημα πρόσωπα μπορούν να αλλάξουν δραματικά την κουλτούρα ενός ολόκληρου «δικτύου» ανθρώπων. Στόχος της έρευνας αυτής είναι να εντοπίζονται τα πρόσωπα που έχουν ιδιαίτερη επιρροή και στη συνέχεια να επιστρατεύονται για προγράμματα δημόσιας υγείας.
Για παράδειγμα, στις Ονδούρες, το μοντέλο αυτό χρησιμοποιείται για να ευαισθητοποιηθεί ο κόσμος σχετικά με τον εμβολιασμό. Διαδικτυακά, πάλι, οι άνθρωποι αυτοί έχουν τη δυνατότητα να μετατρέψουν ένα εχθρικό περιβάλλον, σε ένα όπου βασικές αρχές είναι η συμπόνια και η συνεργασία.
Ο Ν. Χρηστάκης διερευνά τα κοινωνικά δίκτυα δημιουργώντας προσωρινές κοινωνίες online. «Βάζουμε, για παράδειγμα, ανθρώπους να παίξουν ένα παιχνίδι δημόσιων αγαθών για να κατανοήσουμε πόσο ευγενικοί είναι» λέει ο ίδιος.
Στη συνέχεια, επεμβαίνει στο δίκτυο. «Τροποποιώντας τις αντιδράσεις τους προς τη μια κατεύθυνση μπορούμε να τους κάνουμε να είναι πολύ καλοί ο ένας με τον άλλο. Ή να πάρουμε τους ίδιους ανθρώπους και αλλάζοντας τις διασυνδέσεις μεταξύ τους να τους μετατρέψουμε κακοήθεις και ανόητους ανθρώπους, που δεν μπορούν να συνεργαστούν» εξηγεί.
Tι πυροδοτεί το trolling
«Μπορεί να πιστεύετε ότι υπάρχει μια μειοψηφία ψυχοπαθών οnline, τους οποίους ονομάζουμε τρολ, και σε αυτούς οφείλεται όλο αυτό το “κακό”» λέει ο Cristian Danescu-Niculescu-Mizil, από το τμήμα Πληροφοριακών Επιστημών του πανεπιστημίου του Κορνέλ.
«Αυτό που βλέπουμε, όμως, μέσω της έρευνάς μας είναι ότι οι φυσιολογικοί άνθρωποι, όπως εσείς και εγώ, μπορούμε επίσης να εμφανίζουμε αντικοινωνική συμπεριφορά. Για ένα χρονικό διάστημα, μπορεί να μετατραπείτε σε τρολ. Και αυτό είναι εντυπωσιακό» λέει ο ίδιος. Και τι πυροδοτεί το trolling, δηλαδή την αντικοινωνική συμπεριφορά online;
Κατά τον ειδικό, δύο πράγματα: το περιεχόμενο της συζήτησης –τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο εκφράζονται οι άλλοι- και η διάθεση του εκάστοτε χρήστη. «Εάν δηλαδή είχατε μια κακή ημέρα, ή είναι Δευτέρα, τότε είναι πολύ πιθανότερο να τρολάρετε. Είστε πιο ευγενικοί το Σάββατο το πρωί» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ο Cristian Danescu-Niculescu-Mizil έχει δημιουργήσει έναν αλγόριθμό που προβλέπει με ακρίβεια 80% πότε κάποιος βρίσκεται κοντά στο να εμφανίσει σημάδια διαδικτυακής βίας.
Παρατήρησε, επίσης, πως όταν οι χρήστες έχουν χρόνο να σκεφτούν πριν αναρτήσουν ένα σχόλιο τότε αυτό βελτιώνει το περιεχόμενο των συνομιλιών, κάτι που είναι ωφέλιμο για το σύνολο της συζήτησης. Το θετικό της υπόθεσης είναι ότι παρότι αρκετοί άνθρωποι έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με φρικτές συμπεριφορές online, η πλειοψηφία των αλληλεπιδράσεων είναι θετικές.
Την ίδια ώρα, η δικαιολογημένη ηθική οργή μπορεί να καταπολεμήσει αποτελεσματικά γεμάτα μίσος σχόλια στο Twitter, το Facebook ή άλλα κοινωνικά δίκτυα. Πρόσφατη βρετανική έρευνα έδειξε ότι τα αντισημιτικά σχόλια δεν αναπαράγονται τόσο γρήγορα ή τόσο πολύ όσο τα σχόλια των χρηστών που κατακρίνουν τις συμπεριφορές αυτών.
Όπως εξηγεί ο Cristian Danescu-Niculescu-Mizil, η διαπροσωπική κοινωνική συμπεριφορά διαμορφώνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Τα κοινωνικά δίκτυα, όμως, υπάρχουν μόνο 20 χρόνια.
Και όσο η διαδικτυακή συμπεριφορά μας εξελίσσεται, πιθανώς να κάνουν την εμφάνισή τους και ορισμένα «σημάδια» -τα ψηφιακά ισοδύναμα των σημαδιών που φαίνονται στο πρόσωπο ενός ανθρώπου κατά τη διάρκεια μιας τετ-α-τετ επαφής – που θα βοηθήσουν στην εξομάλυνση των διαδικτυακών συζητήσεων.
«Είμαι αισιόδοξος…» λέει ο ειδικός, και ολοκληρώνει λέγοντας: «Είναι απλώς ένα διαφορετικό “παιχνίδι” και πρέπει να εξελιχθούμε…».
Επειδη καυση και ανακυκλωση/κομποστοποιηση ειναι δυο ανταγωνιστικες διαδικασιες με στοχο τα ιδια υλικα (χαρτι πλαστικο οργανικο φορτιο)διαβαστε που βρισκομαστε σημερα
Μονο μια επισημανση.Δειτε πως η Δανια εχει το μεγαλυτερο ποσοστο απορριμματων ανα ανθρωπο 777 κιλα σε ολη την Ευρωπη.Οι Δανοι λοιπον με μεγαλη δηθεν περιβαλλοντικη ευαισθησια παραγουν παρα πολλα σκουπιδια σαν καταναλωτες τα περισσοτερα στην Ευρωπη.Ακομα ανακυκλωνουν -κομποστοποιουν περιπου τα μισα απο αυτα τα σκουπιδια οπως μας λενε και θαβουν υγειονομικα μονο το 1%.Τα υπολοιπα;Τα καινε.
Επιτροπή ΑΓΩΝΑ Πολιτών Βόλου
Ενημερωθείτε για την άμεση ανάκληση που ζητούν οι πολίτες από την Περιφέρεια.
Κύριε Περιφερειάρχη,
σύμφωνα με τα αποτελέσματα των αναλύσεων διαπιστευμένου χημικού εργαστηρίου που η Περιφέρεια Θεσσαλίας ανακοίνωσε στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, το δείγμα κατατάσσεται στην κλάση 4. Στον αναφερόμενο νόμο ορίζεται ξεκάθαρα ότι για την τσιμεντοβιομηχανία, τα απορριμματογενή ανακτώμενα στερεά καύσιμα θα πρέπει να κατηγοριοποιούνται στις κλάσεις 1, 2 ή 3. Ήδη όμως από την 1η Απριλίου 2018 έχουν ξεφορτωθεί από την Ιταλία στο λιμάνι της ΑΓΕΤ σύμφωνα με πληροφορίες και αυτοψία πολιτών της Επιτροπής, 2000 τόνοι απορριμμάτων με αυτά τα χαρακτηριστικά, οι οποίοι πιθανώς να έχουν καεί.
Όσον αφορά στη σύσταση του συγκεκριμένου δείγματος σύμφωνα με τα αποτελέσματα, αυτό αποτελείται από 15-20% χαρτί, 75-80% πλαστικό και από 5-10% λοιπά υλικά (υφάσματα, ξύλο και οργανικά) σε αντίθεση με τις διεθνείς προδιαγραφές του RDF.
Επιπλέον, το υλικό αυτό χωρίς να φέρει εξωτερικά διακριτικά στοιχεία αποθηκευόταν προσωρινά στις λιμενικές εγκαταστάσεις της ΑΓΕΤ και μεταφερόταν με φορτηγά μη καλυμμένα χωρίς αυτό να προβλέπεται στην από 24-02-2017 Τροποποιητική Απόφαση της υπ. αρίθμ. 184437/210-01-2014 Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων.
Με βάση τα παραπάνω, την πρόσφατη απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου για αναθεώρηση της θετικής γνωμοδότησης για καύση απορριμμάτων, τις εκπεφρασμένες απόψεις των επιστημονικών φορέων της Μαγνησίας, όπως ο Ιατρικός Σύλλογος, το Τεχνικό Επιμελητήριο, ο Φαρμακευτικός Σύλλογος, το Περιφερειακό τμήμα της Ένωσης Ελλήνων Χημικών, το δικαίωμα που σας δίνει ο νόμος 3982/2011, τα πορίσματα της διεθνούς επιστημονικής βιβλιογραφίας και το γεγονός ότι θεωρούμε ότι τίθεται ζήτημα προστασίας της δημόσιας υγείας αιτούμεθα να μην περιοριστείτε σε επιβολή προστίμων, αλλά να προβείτε στην άμεση ανάκληση της εν λόγω άδειας στην τσιμεντοβιομηχανία ΑΓΕΤ να καίει απορριμματογενή ανακτώμενα στερεά καύσιμα.
Ιστορικο το κειμενο.Διαφωτιστικο Χωρις σχολια
http://www.efsyn.gr/arthro/oi-xehasmenoi-emfylioi-tis-hoyntas
«Επειδή ημείς δεν είμεθα τρελλοί, ας επιλέξουν όσοι πιστεύουν αυτό, τον δρόμον του ψυχιατρείου»
Γεώργιος Παπαδόπουλος (συνέντευξη Τύπου 10/4/1970)
Ενας από τους δημοφιλέστερους μύθους των νοσταλγών της χούντας αφορά την «ενότητα» και στοχοπροσήλωση της τότε ηγεσίας – σε αντιδιαστολή προς τον φατριασμό, τη διαπλοκή με ισχυρά οικονομικά συμφέροντα και τις πελατειακές σχέσεις με τους ψηφοφόρους που αμαυρώνουν τα πεπραγμένα του κοινοβουλευτισμού.
Πρόκειται φυσικά για μύθο, η αντοχή του οποίου οφείλεται ακριβώς στον στρατοκρατικό χαρακτήρα του απριλιανού καθεστώτος.
Αν σε συνθήκες κοινοβουλευτικής δημοκρατίας τα πολιτικά παρασκήνια είναι συχνά δυσδιάκριτα αλλά η δημόσια συζήτηση γι’ αυτά δίνει και παίρνει, σε μια στρατιωτική δικτατορία καθίστανται συνήθως απροσπέλαστα: δίχως ελευθερία λόγου και Τύπου, με τη δημόσια ζωή να ορίζεται μονοφωνικά από τη χονδροειδή κρατική προπαγάνδα, τα περιθώρια δημοσιοποίησης των αντιθέσεων και των ζυμώσεων στους κόλπους της εξουσίας πρακτικά εκμηδενίζονται· μοναδική εναλλακτική πληροφόρησης στα επίσημα ανακοινωθέντα, περιορισμένης όμως εμβέλειας και συζητήσιμης φερεγγυότητας, αποτελούν οι «ψίθυροι» που διαδίδονται από στόμα σε στόμα.
Δεν είναι λοιπόν καθόλου περίεργο που, μισόν αιώνα μετά την 21η Απριλίου 1967, αυτό που έχει λιγότερο εγγραφεί στη συλλογική συνείδηση είναι οι εσωτερικές αντιθέσεις στους κόλπους της.
Δεν αναφερόμαστε στις τρεις μεγάλες αναμετρήσεις μερίδων των ενόπλων δυνάμεων (το οπερετικό βασιλικό κίνημα της 13/12/1967, το θνησιγενές αντιδικτατορικό του Ναυτικού στις 23/5/1973 και η ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη στις 25/11/1973), αλλά στις σταθερά επαναλαμβανόμενες, κυκλικές κρίσεις που εκδηλώνονταν καθ’ όλη την επταετία στους κόλπους του καθεστώτος, με διακύβευμα όχι μόνο τα ηγετικά πόστα ή τη στοχοθεσία της «επαναστάσεως», αλλά και την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων επιχειρηματιών.
Κρίσεις που συνήθως επιλύονταν είτε με κάποιες βόλτες τεθωρακισμένων είτε με σιωπηρές καταμετρήσεις της εκατέρωθεν δύναμης πυρός.
Ιστορία αρκετά σκοτεινή, την αποκρυπτογράφηση της οποίας δεν διευκολύνουν ιδιαίτερα οι διαθέσιμες αφηγήσεις των πρωταγωνιστών της – τα απομνημονεύματα των οποίων χαρακτηρίζονται συνήθως από πομπώδη μεγαλοστομία, ανακύκλωση υμνητικών δημοσιευμάτων της εποχής, αφόρητη ηθικολογία και κραυγαλέες αποσιωπήσεις.
Σαφώς διαφωτιστικότερο αποδεικνύεται το αρχειακό υλικό που προέρχεται από συγκοινωνούντα δοχεία της τότε Δεξιάς (ιδίως των στελεχών της που εφάπτονταν με τη χούντα) ή από τα αμερικανικά αρχεία.
Ο σκοτεινός Γενάρης
Από την ομιλία του Παπαδόπουλου σε στελέχη των Σωμάτων Ασφαλείας στο κινηματοθέατρο «Παλλάς» (22/1/1968), λίγες μέρες μετά το «κίνημα» του (προϊσταμένου τους) Ιωάννη Λαδά | ΓΓΤΠ-ΓΓΕΕ Η πρώτη ενδοκαθεστωτική σύγκρουση εκδηλώθηκε ως γνωστόν στις 13 Δεκεμβρίου 1967, με την αποτυχημένη απόπειρα του βασιλιά Κωνσταντίνου και μιας μερίδας της στρατιωτικής ηγεσίας ν’ ανατρέψουν την ομάδα Παπαδόπουλου εν ονόματι των… «αρχών της Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου».
Προγραμματικό στόχο του οπερετικού εγχειρήματος, που κατέρρευσε μέσα σε λίγες ώρες κι επισφραγίστηκε με την άδοξη φυγή του άνακτος στο εξωτερικό, αποτελούσε η «συμφιλίωσις της Επαναστάσεως με την Α.Μ. τον Βασιλέα, με το σύνολον των Ενόπλων Δυνάμεων, με το σύνολον του Ελληνικού λαού πλην κομμουνιστών» και η εγκαθίδρυση μιας «μεταβατικής» δικτατορίας που θ’ απέκλειε στο διηνεκές κάθε δημοκρατικό άνοιγμα.
Εντελώς σκοτεινή παραμένει η δεύτερη αναμέτρηση, που σημειώθηκε στη σκιά της προηγούμενης κατά το κρίσιμο δίμηνο ανάμεσα στη στρατιωτική επικράτηση των απριλιανών και την επίσημη αναγνώρισή της από τις ΗΠΑ.
Το παζλ των σχετικών διάσπαρτων πληροφοριών ανασύνθεσε ο ιστορικός Λεωνίδας Καλλιβρετάκης («Αρχειοτάξιο», 2014, σ. 172-189).
Ως πρωταγωνιστές της σύγκρουσης μνημονεύονται συνήθως ο Παπαδόπουλος, που επιθυμούσε την τυπική διατήρηση του θεσμικού πλαισίου της «βασιλευομένης δημοκρατίας», κι ο συνταγματάρχης Ιωάννης Λαδάς, γενικός γραμματέας του υπουργείου Δημοσίας Τάξεως και κατεξοχήν υπέρμαχος ενός ανοιχτά φασιστικού καθεστώτος.
Σύμφωνα με αναφορά της CIA (18/1/1968), μεγάλο μέρος της οποίας παραμένει απόρρητο, την προηγούμενη νύχτα είχαν σημειωθεί «διάφορες κινήσεις τεθωρακισμένων και αρμάτων μάχης» στους Αμπελόκηπους και την οδό Αθηνών – Ελευσίνας· στρατιωτική φρουρά εγκαταστάθηκε στον ραδιοσταθμό και τον ΟΤΕ Θεσσαλονίκης κι «αξιωματούχοι του Υφυπουργείου Τύπου» εξήγησαν πως «είχε κηρυχθεί μερική κατάσταση συναγερμού».
Η όλη δραστηριότητα «ερμηνεύθηκε αρχικά ως αποτέλεσμα σύγκρουσης μεταξύ του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπαδόπουλου και του συνταγματάρχη Ιωάννη Λαδά, γενικού γραμματέα του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως. Στη συνέχεια όμως εκτιμήθηκε ως ένδειξη νευρικότητας του καθεστώτος έναντι άλλης, άγνωστης απειλής, [όπως] μιας πιθανής ανακοίνωσης στον τύπο εκ μέρους του βασιλέως Κωνσταντίνου ή του πρώην βουλευτή της Ενώσεως Κέντρου Ανδρέα Παπανδρέου» (Καλλιβρετάκης, ό.π., σ. 183-4).
Η κινητοποίηση αρμάτων μάχης για την ανάσχεση απλών… δηλώσεων στην αλλοδαπή δεν είναι βεβαίως ιδιαίτερα πειστικό ερμηνευτικό σχήμα. Πόσο μάλλον όταν, το ίδιο πρωί, ο Παττακός διακήρυξε σε ξένους ανταποκριτές πως «εαν απαιτηθή, η Ελλάς είναι ικανή να συναντηθή εις το πεδίον της μάχης με τους εχθρούς της και ενίους των φίλων της, οίτινες επιθυμούν να γίνη η Ελλάς νέον Βιετνάμ».
Την εικόνα περιπλέκει ο μυστηριώδης θάνατος ενός φαντάρου στο Κέντρο Τεθωρακισμένων (στο Γουδί) τη νύχτα της 20-21/1, η πληροφορία για πέντε ακόμη νεκρούς από ανταλλαγή πυροβολισμών στο ίδιο στρατόπεδο αλλά και ο ισχυρισμός στρατιώτη του ΟΑΣ (δηλαδή της ΚΥΠ), που καταχωρίστηκε στο «Ημερολόγιον Ειδικού Δικτύου Ασφαλείας Στρατού» (30/1), πως ο Λαδάς «ηγήθη κινήματος, χρησιμοποιών τεθωρακισμένα οχήματα του ΣΒΟΠ και επαρουσιάσθη εις τον Πρόεδρον της Εθνικής Κυβερνήσεως [Παπαδόπουλο], απαιτών παρουσία του Αντιπροέδρου αυτής [Παττακού] την παράδοσιν της Κυβερνήσεως εις τον Αντιπρόεδρον, όστις ερράπισεν τούτον».
Λίγες μέρες νωρίτερα (11/1), ο Παττακός είχε απειλήσει θεατρικά την αμερικανική πρεσβεία με ρήξη όπως «στην Αίγυπτο και την Κούβα» (!), αν η Ουάσινγκτον δεν έσπευδε ν’ αναγνωρίσει το νέο καθεστώς.
Η φημολογία των ημερών αποτυπώθηκε και σε δηλώσεις του υφυπουργού Τύπου Μιχαήλ Σιδεράτου (29/1): «Την μίαν ημέραν ο Πρωθυπουργός κ. Παπαδόπουλος είχε συλλάβει δήθεν αντίπαλόν του εν τη κυβερνήσει Γενικόν Γραμματέα υπουργείου. Την επομένην ο Γενικός Γραμματεύς είχε συλλάβει τον Πρωθυπουργόν. Την μεθεπομένην είχεν συλληφθεί, κατά τους ψιθυριστάς, και από τους δύο ο Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως κ. Παττακός».
Μέσα στις επόμενες μέρες η ένταση εκτονώθηκε. Στις 23/1 ο Αμερικανός πρέσβης επισκέφθηκε επίσημα τον υπουργό Εξωτερικών Πιπινέλη και στις 15/2 υποδέχθηκε πανηγυρικά τον Παπαδόπουλο σε αεροπλανοφόρο που ναυλοχούσε στο Φάληρο.
Στις 16/2 αποστρατεύθηκε ο Λαδάς και ακόμη 12 μέλη του σκιώδους «Επαναστατικού Συμβουλίου» της χούντας που κατείχαν κυβερνητικά πόστα.
Από την ηγετική ομάδα των πραξικοπηματιών, στο στράτευμα παρέμειναν έτσι μόνο δύο: ο Αντώνιος Λέκκας (που αποστρατεύθηκε το 1970) κι ο Ιωαννίδης, αρχηγός της ΕΣΑ μέχρι τη Μεταπολίτευση.
Τριανδρία στα τρία
Αθήνα 26/8/1971. Ορκωμοσία της νέας χουντικής κυβέρνησης. Στην πρώτη σειρά, ο Ζωιτάκης μεταξύ Μακαρέζου και Παπαδόπουλου· στο δεξιό άκρο, ο Λαδάς | ASSOCIATED PRESS Παρά τη σταθεροποίηση του καθεστώτος, οι εσωτερικές κρίσεις συνεχίστηκαν με ρυθμό μία περίπου κάθε χρόνο. Μία αιτία τους ήταν οι στρατηγικές αποκλίσεις των ποικίλων συνιστωσών της χούντας, με βασικούς πόλους τον Παπαδόπουλο και την ομάδα των «σκληρών» (Λαδάς, Ασλανίδης, Καρύδας, Μπαλόπουλος κ.ά.).
Οι τελευταίοι οραματίζονταν ένα καθαρά φασιστικό καθεστώς, όπως του Μεταξά, κι επιχείρησαν να συγκροτήσουν τα κατάλληλα οργανωτικά ερείσματα σε μαζικό επίπεδο – κυρίως με τη μετατροπή των «Αλκίμων», μιας ακροδεξιάς συλλογικότητας που φυτοζωούσε προδικτατορικά, σε ένοπλη παραστρατιωτική νεολαία στελεχωμένη από την «4η Αυγούστου» του Πλεύρη (ιδιαίτερου γραμματέα του Λαδά), οργανωμένη κατά αστυνομικά τμήματα υπό την εποπτεία ενός συνταγματάρχη της ΚΥΠ.
Αντιλαμβανόμενος τη δομική διαφορά των δύο εποχών, τόσο διεθνώς όσο και στο εσωτερικό, ο Παπαδόπουλος προέκρινε αντίθετα μια παρελκυστική τακτική που διασφάλιζε τη μακροημέρευση του καθεστώτος μέσω της αδιάκοπης καλλιέργειας ψευδαισθήσεων περί επικείμενου εκδημοκρατισμού.
Η πολιτική αυτή πρόσφερε στην Ουάσινγκτον το αναγκαίο πρόσχημα για τη στήριξή του, ενώ ταυτόχρονα ενίσχυε την αδράνεια όσων πολιτών αντιπαθούσαν μεν τη χούντα, δεν θα ρίσκαραν όμως το κεφάλι τους για να επισπεύσουν μια έτσι κι αλλιώς προαλειφόμενη μεταβολή.
Τελικά, όπως διαπίστωσε κι ο κατεξοχήν «γεφυροποιός» ανάμεσα στο καθεστώς και τους εθνικόφρονες πολιτικούς, οι πράξεις του δικτάτορα αποδείκνυαν ότι την επάνοδο σε κάποια μορφή κοινοβουλευτισμού «δεν την θέλει ή την θέλει κωμικήν, πλαστήν», με σκοπό την διαιώνιση της προσωπικής του εξουσίας (Αρχείο Καραμανλή, Φ. 40Α, φ. 1350, Ευ. Αβέρωφ προς Καραμανλή, 19/9/1971, σ. 2).
Τις στρατηγικές διαφωνίες επέτεινε ο μετασχηματισμός της δικτατορίας, από συλλογική υπόθεση μιας συνωμοτικής ομάδας σε μονοκρατορία του Παπαδόπουλου.
Εκτός από τις διάχυτες αντιδράσεις για τον παραγκωνισμό του σκιώδους «Επαναστατικού Συμβουλίου» της χούντας κατά τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων, κομβική υπήρξε επίσης η δυσφορία των άλλων δύο μελών της ηγετικής τριανδρίας, του Παττακού και του Μακαρέζου, για τον σταδιακό παραμερισμό τους.
Ο πρώτος παρέδωσε στον Παπαδόπουλο σχετικό υπόμνημα ήδη από τις 7/8/1968, απαιτώντας την ανάληψη ουσιαστικών αρμοδιοτήτων.
Ο δεύτερος εξελίχθηκε το 1970 στον κύριο πόλο συσπείρωσης της ενδοκαθεστωτικής αντιπολίτευσης, φιλοδοξώντας ν’ αντικαταστήσει τον Παπαδόπουλο στην ηγεσία της χώρας.
Για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτής της διαμάχης, αποκαλυπτικές είναι οι αναμνήσεις ενός μέλους του «Επαναστατικού Συμβουλίου», του επικεφαλής της ΚΥΠ στη Β. Ελλάδα (1967-1971) κι επιτελάρχη του Γ΄ Σ.Σ. (1971-1973) Στέφανου Καραμπέρη – ακραιφνούς παπαδοπουλικού, κατά τα άλλα:
«Η εξουσία, αι υψηλαί επαφαί, τα ταξίδια εις το εξωτερικόν και η απόλυτος εμπιστοσύνη του Παπαδόπουλου έκαναν τα μυαλά του [επικεφαλής της ΚΥΠ, συνταγματάρχη Ρουφογάλη] να πάρουν αέρα, να θεωρή τον εαυτόν του δεύτερον μετά τον Παπαδόπουλον, να εγκαταλείψη τα ουσιαστικά του καθήκοντα εις την ΚΥΠ και να ασχολήται με την εξεύρεσιν μεθόδων ισχυροποιήσεως της θέσεώς του. Επρεπε, κατά την γνώμην του, οι έχοντες σχέσιν με τον Παπαδόπουλο και κυρίως αυτοί που κατείχαν κυβερνητικάς θέσεις να εξοντωθούν. Και μοναδικός τρόπος δι’ αυτό, ήτο η διαβολή. […] Κατ’ αρχήν, παγιδεύσας τα τηλέφωνά των, παρουσίαζε εις τον Παπαδόπουλον ό,τι μπορούσε να τον δυσαρεστήση. Ακόμη και τις γυναικοδουλειές των. Τα κουτσομπολιά των για την Δεσποινα (σύζυγο του Παπαδόπουλου) και πολλά άλλα, συμπεριλαμβανομένων και πληροφοριών δι’ ατασθαλίες εις την διαχείρισιν κυρίως των οικονομικών τομέων της χώρας. Στον τομέα αυτό συμμαχούσε με τον Διευθυντήν της ΕΣΑ, ασχέτως εαν έκαστος ειργάζετο δι’ ίδιον λογαριασμόν και ώφελος» («Η επανάστασις της 21ης Απριλίου 1967», Αθήναι 2011, σ. 112-3).
Λεπτομερέστερη ιδέα γι’ αυτές τις πρακτικές αντλούμε από επιστολή του Αλέξανδρου Λυκουρέζου προς τον αυτοεξόριστο ταξίαρχο Βιδάλη (25/9/1970):
«Ο Ρουφογάλης, κατόπιν ερεύνης, φαίνεται πως απεκάλυψε ωρισμένα σκάνδαλα του Μακαρέζου και του Ασλανίδη, τα οποία και διέδωσε σε διαφόρους αξιωματικούς. Κατόπιν τούτου, ο Παπαδόπουλος διέταξε ορκωτούς λογιστάς να προβούν σε έλεγχον της διαχείρισης της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού. Ο Ασλανίδης έξω φρενών επεσκέφθη τον Παπαδόπουλο και ενεχείρισε την παραίτησή του, λέγοντας πως ένας τέτοιος έλεγχος θα ήτο δικαιολογημένος μόνον εάν διετάσσετο σε όλες τις Υπηρεσίες. Ο Παπαδόπουλος εκράτησε το κείμενον της παραιτήσεως και προσπάθησε να τον καθησυχάση» (Ορέστης Βιδάλης, «Ιστορικό Ημερολόγιο», Αθήνα 1997, τ. Α’, σ. 269).
Εξίσου εύγλωττη είναι και η πληροφορία που καταχώρισε στο ημερολόγιό του ο αυλάρχης του Κωνσταντίνου, τον Απρίλιο του 1973: «Φαίνεται ότι κυκλοφόρησαν αισχρές φωτογραφίες του [Αρχηγού Ενόπλων Δυνάμεων, αντιστρατήγου] Αγγελή, οπωσδήποτε φωτομοντάζ που αποδίδεται σε υπηρεσίες της ΚΥΠ» (Λεωνίδας Παπάγος, «Σημειώσεις 1967-1977», Αθήνα 1999, σ. 497).
Η μεγάλη αναμέτρηση
Η κατάρτιση ενός «χρονοδιαγράμματος» πολιτικών εξελίξεων από τον Πιπινέλη πυροδότησε τον Αύγουστο του 1969 την επόμενη κρίση, μόλις αυτό κατατέθηκε στο «Επαναστατικό Συμβούλιο» για επικύρωση.
Τα μέλη του σκιώδους οργάνου εξαγριώθηκαν, τόσο επί της ουσίας όσο και για το γεγονός ότι το σχέδιο είχε συνταχθεί δίχως δική τους ενημέρωση και συμμετοχή.
Ο Παπαδόπουλος υπερασπίστηκε το «χρονοδιάγραμμα» (κι ο Πιπινέλης το υπέβαλε στις 25/9/1969 στο Συμβούλιο της Ευρώπης), δεσμεύτηκε όμως απέναντι στους «συνεπαναστάτες» του «να το μετατρέψει σε νεκρό γράμμα» (Σόλων Γρηγοριάδης, «Ιστορία της δικτατορίας», Αθήνα 1975, τ. Β’, σ. 50-2).
Ο επόμενος γύρος σημειώθηκε την άνοιξη του 1970. Σύμφωνα με ενημέρωση του αυλάρχη από τον Αβέρωφ, στις 26 Μαΐου πραγματοποιήθηκε «επίδειξη δύναμης των σκληρών με τανκς κ.λπ. και, αντίστοιχα, μετακινήσεις μονάδων από τον αδελφό Παπαδόπουλο», ως απάντηση στην προσπάθεια της ηγεσίας να ελέγξει τις μονάδες του με κάποιες μεταθέσεις.
«Οι σκληροί, αφού κατέλαβαν θέσεις γύρω από το σπίτι του Παπαδόπουλου, ζήτησαν να δουν τον πρωθυπουργό. Εκεί κάλεσαν και τον Αγγελή».
Ακολούθησε πολύωρη σύσκεψη με τον δικτάτορα κι αξιωματικούς από τη Βόρεια Ελλάδα, κατά την οποία «επαναλήφθηκαν από τους σκληρούς, με οξύτητα, κατηγορίες για κυβερνητικά σκάνδαλα και ειπώθηκαν, έντονα, απόψεις κατά της πολιτικοποίησης της επανάστασης. Ο Παπαδόπουλος είπε ότι δέχεται να παραιτηθεί και να οριστεί αντικαταστάτης του.
Τότε αποφασίστηκε να αναλάβει ο Αγγελής ο οποίος, όμως, τους μετέπεισε με το επιχείρημα ότι κάθε αλλαγή, οποιασδήποτε μορφής, θα εμφανίσει την επανάσταση ως διασπασμένη, με απροσμέτρητες συνέπειες» (Παπάγος, ό.π., σ. 261).
Η κόντρα κλιμακώθηκε τους επόμενους μήνες για να κορυφωθεί στα τέλη Αυγούστου με «την πλέον σοβαρή ενδοεπαναστατική κρίση», κατά τη διατύπωση του Μακαρέζου («Πώς οδηγηθήκαμε στη Μεταπολίτευση», Αθήνα 2010, σ. 54).
Στις 29 Ιουνίου ο Παπαδόπουλος διόρισε ως «υφυπουργό παρά τω πρωθυπουργώ» τον Γεώργιο Γεωργαλά – πάλαι ποτέ επαγγελματία προπαγανδιστή του ΚΚΕ στη Βουδαπέστη, ο οποίος αμέσως μετά τον επαναπατρισμό του το 1957 σταδιοδρόμησε ως συνεργάτης της ΚΥΠ, «ειδικός σύμβουλος» του Αρχηγείου Στρατού κι επιτελικό στέλεχος του καραμανλικού παρακράτους.
Για τους σκληροπυρηνικούς, ο υποσκελισμός από έναν «κομμουνιστή», έστω και (πολύ) πρώην, ισοδυναμούσε με ανοιχτή πρόκληση. Η πιο ακραία πτέρυγά τους απάντησε ανοίγοντας μέσα στο καλοκαίρι γραφεία «Φίλων του Περιοδικού 4ης Αυγούστου» (του Πλεύρη) σε επαρχιακές πόλεις, όπως η Εδεσσα.
Στις 27 Αυγούστου ο Παπαδόπουλος θα βρεθεί, τέλος, αντιμέτωπος με μια «εκρηκτική» (κατά τον Παττακό) νυχτερινή σύσκεψη του «Επαναστατικού Συμβουλίου».
Οι διαθέσιμες περιγραφές για όσα διαμείφθηκαν εκεί, από δεύτερο συνήθως χέρι, συγκλίνουν σε ορισμένα σημεία.
Ο Παπαδόπουλος κατήγγειλε υπονόμευση του έργου του από τους γενικούς γραμματείς, στριμώχτηκε όμως άσχημα από την αντεπίθεση των αντιφρονούντων που, μ’ επικεφαλής τον Μακαρέζο, απαίτησαν συλλογική λήψη των σημαντικών αποφάσεων, παραμερισμό του Γεωργαλά κι εξέφρασαν την αντίθεσή τους στο ενδεχόμενο άρσης του στρατιωτικού νόμου, εξαγγελίας εκλογών ή επιστροφής του βασιλιά.
Αντιλαμβανόμενος ότι χάνει τον έλεγχο, ο δικτάτορας αποχώρησε από τη σύσκεψη. Στις 31/8 παρέδωσε γραπτό υπόμνημα –αγνώστου περιεχομένου– στον Παττακό και στις 2/9 διαμήνυσε μέσω Ρουφογάλη ότι στις 7 Σεπτεμβρίου θα δημοσιοποιούσε την παραίτησή του από την πρωθυπουργία.
Ο εκβιασμός έπιασε τόπο. Επιστολή του δημοσιογράφου της «Βραδυνής» Βάσου Βασιλείου προς τον Καραμανλή απαριθμεί διαδοχικές συσκέψεις παραγόντων της χούντας, διευκρινίζοντας ότι «την μεσημβρίαν του Σαββάτου [5/9] το θέμα έληξεν δι’ ουσιαστικής υποχωρήσεως των γενικών γραμματέων»· επισημαίνει επίσης πως ο δικτάτορας «είχε ως ασφάλεια τον Αγγελή και τους Αμερικανούς, που ανησύχησαν σοβαρώς, φρονούντες ότι η παραίτησις των γενικών γραμματέων θα εσήμαινε ανεπιθύμητον δι’ αυτούς διάσπασιν της επαναστάσεως» («Αρχείο Καραμανλή», Αθήνα 1997, τ. 7ος, σ. 283).
Ο Αβέρωφ ενημερώνει πάλι τον εθνάρχη πως «επί μία τουλάχιστον ημέραν εφαίνετο επικρατούσα υποψηφιότης… Παττακού», αποδίδει δε τον τελικό συμβιβασμό στο γεγονός ότι τους πραξικοπηματίες «τους ενώνει αρρήκτως το κοινόν συμφέρον και ο κοινός φόβος» (στο ίδιο, σ. 281).
Οσο για τον ίδιο τον Παττακό, δημοσιευμένα αποσπάσματα του ημερολογίου του τον φέρουν κατά τη διάρκεια της κρίσης να φλερτάρει με την ιδέα μιας έκτακτης σύγκλησης του Αρείου Πάγου ή/και του ΣτΕ, «όπως ανατεθή εις τινα εξ ημών η ευθύνη της συνεχίσεως του έργου της διακυβερνήσεως της χώρας υπό επαναστατικόν καθεστώς».
Μετά την αναδίπλωση των γενικών γραμματέων θα στηλιτεύσει πάντως γραπτά στον Παπαδόπουλο τον επικεφαλής τους (και υφιστάμενό του) Λαδά, που «δεν ασχολείται σχεδόν καθόλου με το κύριον έργον του» αλλά «κατασκοπεύει και ασχολείται με την κριτικήν του έργου των άλλων», «ρουσφετολογεί κατά χειρότερον των παλαιοκομματικών τρόπον», «υβρίζει τους πάντας χυδαίως» κ.ο.κ. (Γρηγοριάδης, ό.π., σ. 163-6).
«Συμφιλίωση» made by ΗΠΑ;
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποιες αναφορές στον ρόλο της αμερικανικής πρεσβείας.
Σύμφωνα με «πληροφορία εκ σοβαρής πηγής» που ο υπασπιστής του βασιλιά Μιχάλης Αρναούτης διαβίβασε στον ταξίαρχο Βιδάλη (26/11), «ο Πρέσβης ο Τάσκα με αυτό το κάθαρμα της C.I.A. τον Ποτς εμεσολάβησαν κατά το φάγωμα της χούντας και τους συνεβίβασαν και υπεγράφη κάποιο χαρτί τη επεμβάσει των μεταξύ Παπαδοπούλου – Σκληρών και δίδουν Κάρτα-Μπιάνκα στον Παπαδόπουλον να ενεργή όπως θέλει εκτός από τα 3 θέματα διά τα οποία θα αποφασίζουν από κοινού: ι) Θέμα επιστροφής Βασιλέως, ιι) εφαρμογή χρονοδιαγράμματος (εκλογαί – Σύνταγμα – Στρ. Νόμος κ.λπ.). ιιι) Θέματα Εθνικής Αμύνης» (Αρχείο Ορ. Βιδάλη, φ. 33.1).
Σε μεταγενέστερη έκθεσή του (8/2/1971) ο Τάσκα περιγράφει τα συμβάντα ως μακρινός παρατηρητής, επιβεβαιώνει όμως πως ο Παπαδόπουλος, «ως τίμημα για την εγκαθίδρυση της πρωτοκαθεδρίας του, υποχρεώθηκε να χορηγήσει στους συνεπαναστάτες του ισηγορία σε κάθε απόφαση περί εκλογών ή επανόδου του βασιλιά, πιθανόν και σε κάποιους λιγότερο κρίσιμους τομείς» («Foreign Relations of the United States, 1969-1972», τ. 29, Ουάσινγκτον 2007, σ. 756).
Από τα αποχαρακτηρισμένα αρχεία της CIA γνωρίζουμε, τέλος, πως η ημερήσια συνοπτική ενημέρωση του προέδρου Νίξον από την υπηρεσία περιείχε εκτενείς αναφορές στις εξελίξεις της Ελλάδας κατά το ξέσπασμα (28/8) και την εκτόνωση (4/9) της κρίσης.
Το περιεχόμενό τους, έκτασης 4 και 1 παραγράφου αντίστοιχα, παραμένει ωστόσο εξ ολοκλήρου απόρρητο.
Σε κάθε περίπτωση, η «συμφιλίωση» των χουντικών επισφραγίστηκε με την επανάληψη της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας (22/9/1970).
Ενός ανδρός αρχή
Στα τέλη του 1970 η κρίση αναζωπυρώθηκε, με θρυαλλίδα πλέον τη σύγκρουση Παπαδόπουλου – Μακαρέζου για τις συμβάσεις Ωνάση – Νιάρχου.
Θα παραταθεί επί μήνες και θα λήξει μόλις τον Αύγουστο του 1971, με θριαμβευτική επικράτηση του Παπαδόπουλου κι εξουδετέρωση των ανταγωνιστών του διά της… προαγωγής: ο Μακαρέζος «αναβαθμίζεται» σε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και χάνει το υπουργείο του, όπως κι ο Παττακός το δικό του, οι δε γενικοί γραμματείς προάγονται σε «υφυπουργούς-περιφερειακούς διοικητές» και διασκορπίζονται στην επαρχία.
Προηγήθηκε η μετάθεση του διοικητή των αλεξιπτωτιστών (και κουμπάρου του Μακαρέζου) Χρήστου Δαδιώτη από το Μεγάλο Πεύκο, ενώ απουσίαζε στη Γερμανία, και η τελευταία, επεισοδιακή συνεδρίαση του «Επαναστατικού Συμβουλίου» υπό την περιφρούρηση της ΕΣΑ.
Ο διοικητής της, Δημήτριος Ιωαννίδης, θα διαδραματίσει όπως και το 1970 καθοριστικό ρόλο στην έκβασή του, ξεκαθαρίζοντας πως «αι ένοπλοι δυνάμεις αναγνωρίζουν ως ηγέτην της Επαναστάσεως τον Γεώργιον Παπαδόπουλον και αυτόν θέλουν ως πρωθυπουργόν» (Γρηγοριάδης, ό.π., σ. 181-2).
Ακολούθησε στις 21/3/1972 η ταπεινωτική καθαίρεση του αντιβασιλέα Ζωιτάκη από το υπουργικό συμβούλιο, με το επίσημο σκεπτικό ότι «παρεμβαίνει αδικαιολογήτως εις το έργον της Κυβερνήσεως».
Τον διαδέχτηκε -ποιος άλλος;- ο Παπαδόπουλος, που εκτός από πρωθυπουργός ήταν επίσης υπουργός Εθνικής Αμύνης (από το 1967) και Εξωτερικών (από το 1970).
Σύμφωνα μ’ έναν παλιό συμμαθητή και φίλο του, το πρόβλημα με τον Ζωιτάκη ήταν πως «είχε πάρει στα σοβαρά ότι ήταν ρυθμιστής του πολιτεύματος», αρνούμενος να δεχτεί πως «όλη την εξουσία ασκεί ο Παπαδόπουλος. […] Αυτός είναι ο caudillo και δεν έχει ανάγκη κανέναν και θα τραβήξει το πράγμα έτσι, όσο βαστάει» (Παπάγος, ό.π., σ. 421-2).
Ετσι κι έγινε. Ωσπου, τα ξημερώματα της 25ης Νοεμβρίου 1973, ο «πιστός Μίμης» Ιωαννίδης τον περίμενε στη γωνία.
Για τα μάτια των εφοπλιστών
Ωνάσης, Ροδινός-Ορλάνδος και Μακαρέζος σε στιγμές ευθυμίας, τον καιρό της αρχικής συμφωνίας (25/10/1968). Ο Νιάρχος δεν είχε μπει ακόμη στο κάδρο για να χαλάσει τα κέφια | ASSOCIATED PRESS Οι μακροπρόθεσμες προοπτικές του καθεστώτος δεν αποτελούσαν τη μόνη πηγή τριβών στους κόλπους της χούντας.
Εξίσου σημαντικός λόγος συγκρούσεων υπήρξε η εμπλοκή ηγετικών στελεχών της στην αντιπαράθεση δυο μεγαλοεφοπλιστών, του Αριστοτέλη Ωνάση και του Σταύρου Νιάρχου, για τον έλεγχο της εισαγωγής, επεξεργασίας και διανομής πετρελαίου στη χώρα.
Μήλο της έριδος ήταν το σχεδιαζόμενο τρίτο -και μεγαλύτερο- διυλιστήριο της χώρας.
Το πρώτο, στον Ασπρόπυργο, ήταν κρατικό. Το δεύτερο είχε κατασκευαστεί το 1962 στη Θεσσαλονίκη από τον Ελληνοαμερικανό επιχειρηματία Τομ Πάπας, αντιπρόσωπο της πολυεθνικής ESSO που μετά το πραξικόπημα έδρασε ως σύνδεσμος της χούντας με την αμερικανική κυβέρνηση, απαλλασσόμενος ως αντάλλαγμα από τις συμβατικές υποχρεώσεις του για ανέγερση αγροτοβιομηχανικών μονάδων.
Το τρίτο προκηρύχθηκε στις 3/2/1968 και την 1/11/1968 επιλέχθηκε ως «μάλλον συμφέρουσα» η προσφορά του Ωνάση, που ανέλαβε επίσης προσωρινά τη λειτουργία (και) του κρατικού, υποσχόμενος παράλληλα την κατασκευή εργοστασίου αλουμίνας κι άλλες επενδύσεις.
Ο Νιάρχος κατέθεσε στις 16/3/1969 ανταγωνιστική προσφορά κι ακολούθησε προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού (20/5/1969), παραίτηση του υφυπουργού και του αναπληρωτή υπουργού Συντονισμού, Ιουλίου Ευλαμπίου και Ιωάννη Ροδινού-Ορλάνδου (27/6/1969), κήρυξη του διαγωνισμού ως άκαρπου (20/9/1969) και ανακοίνωση του πρωθυπουργικού γραφείου για συμβιβαστική συμφωνία (7/3/1970), βάσει της οποίας ο μεν Νιάρχος πήρε τα 2/3 του κρατικού διυλιστηρίου έναντι 4.000.000 δολαρίων (Ν.Δ. 549/1970), ο δε Ωνάσης ένα επενδυτικό πρόγραμμα μαμούθ, με πυρήνα το τρίτο διυλιστήριο (Ν.Δ. 477/1970).
Αυτά, όσον αφορά τη θεσμική επιφάνεια. Κάτω απ’ αυτήν, η σύγκρουση στα ηγετικά κλιμάκια της χούντας υπήρξε ανελέητη.
Ο Παπαδόπουλος υποστήριξε πεισματικά τον Ωνάση, που του είχε παραχωρήσει τη βίλα του στο Λαγονήσι αντί συμβολικού ενοικίου, ενώ ο υπουργός Συντονισμού Μακαρέζος τον Νιάρχο.
Για το σχετικό παρασκήνιο, αρκετά εύγλωττα είναι τα «κουτσομπολιά» που κατέγραψε στο ημερολόγιό του ο αυλάρχης του βασιλιά (8/6/1969):
«Οι συμβάσεις Ωνάση και Νιάρχου έχουν επιφέρει αναστάτωση. Εκτός από τις παραιτήσεις των Ευλαμπίου και Ορλάνδου, λέγεται ότι ήθελε να παραιτηθεί και ο Μακαρέζος που ήλθε σε απευθείας σύγκρουση με τον Παπαδόπουλο. Ο πρωθυπουργός υποστήριξε τον Ωνάση και συνεχώς ενοχλούσε τον Ορλάνδο, για να υπογράψει τη σύμβαση χωρίς διαγωνισμό. Επειτα από διαδόσεις που κυκλοφορούσαν για λάδωμα, το πολιτικό γραφείο έστειλε τον εισαγγελέα Παπαϊωάννου στο Υπουργείο Συντονισμού για να κάνει ανακρίσεις. Οταν ο εισαγγελέας παρουσιάστηκε στον Ορλάνδο, πήρε την απάντηση «να σηκωθεί και να φύγει αμέσως από δω και να πάει να ανακρίνει εκείνους που τον έστειλαν»» (Παπάγος 1999, σ.183). Μια διαφορετική εκδοχή της ίδιας ιστορίας, φιλικότερη προς τον Ωνάση, έχει διασωθεί στο βιβλίο του Γιάννη Κάτρη «Η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα» (Αθήνα 2010, σ.336-7).
Σύμφωνα πάλι με το Spiegel (τχ.14/1970, σ.151-2), ο Ωνάσης απαλλάχθηκε από τον γερμανοσπουδαγμένο Ορλάνδο καταδίδοντάς τον στον Παπαδόπουλο σαν οπαδό της… δημοκρατίας.
Η αναμέτρηση των δυο πλευρών κάθε άλλο παρά τερματίστηκε όμως μ’ αυτή τη σολομώντεια λύση.
Οταν στις 11/9/1970 εγκρίθηκε οριστικά η επένδυση Ωνάση (ΦΕΚ 1970/Α/184), το σχετικό διάταγμα του Μακαρέζου απέκλειε ρητά με ειδική διάταξη (άρθρο 6§3) την ανάδοχη εταιρεία από τα προνόμια που είχαν εκχωρηθεί σε Τομ Πάπας και Νιάρχο.
Ο Ωνάσης αντεπιτέθηκε απαιτώντας την αναθεώρηση κάμποσων όρων της σύμβασης, με το επιχείρημα της δραστικής μεταβολής των συνθηκών· όταν η πρότασή του απορρίφθηκε από την αρμόδιά επιτροπή των οικονομικών υπουργών, επισκέφθηκε αυθημερόν τον Παπαδόπουλο (2/11/1970).
Η συνέχεια γράφτηκε στο υπουργικό συμβούλιο της 3/11/1970 κι ήταν θυελλώδης.
Σύμφωνα με αδημοσίευτη, ανυπόγραφη περιγραφή της συνεδρίασης που φυλάσσεται στο Αρχείο Καραμανλή και απηχεί εμφανώς την άποψη Μακαρέζου (Φ. 40Α, φ. 1154-1159), ο Παπαδόπουλος «εις έντονον ύφος είπεν ότι ατυχώς περιεπλάκη το μεγάλο αυτό θέμα των επενδύσεων από την Γραφειοκρατίαν του Υπουργείου Συντονισμού και από σκοτεινάς δυνάμεις», για να εισπράξει από τον υπουργό την απάντηση «εις το ίδιον ύφος, ότι Υπουργείον είναι αυτός και γραφειοκρατία και σκοτειναί δυνάμεις δεν υπάρχουν στο Υπουργείον Συντονισμού. Η απόφασις ελήφθη σχεδόν από το μισό Υπουργικό Συμβούλιο. Αι σκοτειναί δυνάμεις που αναφέρατε, είναι εκείναι που απεστέρησαν το Υπουργικόν Συμβούλιον των πολυτίμων υπηρεσιών του τέως υπουργού κ. Ροδινού Ορλάνδου. Λαβών εν συνεχεία τον λόγον ο κ. Παπαδόπουλος και πάντοτε εις έντονον ύφος είπεν ότι το θέμα επενδύσεων Ωνάση δεν είναι μόνον οικονομικόν αλλά και πολιτικόν. Και το πολιτικόν θέμα χειρίζεται μόνον αυτός ως υπεύθυνος της Επαναστάσεως. Τούτου δε δοθέντος, θα λάβη μόνος του τας αποφάσεις του. Ο κ. Μακαρέζος εν οργή απήντησεν ότι επανάστασις δεν είναι μόνον αυτός (ο κ. Παπαδόπουλος) αλλά και άλλοι. Και ότι η Επανάστασις είναι ιδέα. Ουδέποτε δε εφαντάσθη ότι θα ήτο εις το Υπουργικόν Συμβούλιον δικηγόρος του κ. Ωνάση ο κ. Πρωθυπουργός. Εις το σημείον αυτό έλαβεν τον λόγον ο κ. Παττακός και είπεν ότι φρονεί ότι το Υπουργικόν Συμβούλιον πρέπει να συμφωνήσει με το πόρισμα της εξ υπουργών επιτροπής. Ο κ. Παπαδόπουλος εν οργή απήντησεν καλώς. Προχωρούμεν στο δεύτερον θέμα».
Εμφανώς αμυντικότερη, η εκδοχή Παπαδόπουλου για τα διάμειφθέντα μεταφέρθηκε στον Καραμανλή από τον καθηγητή Δημήτριο Κούσουλα (22/11/1970):
«Θα γνωρίζετε βέβαια την διαφωνία Παπαδοπούλου-Μακαρέζου διά την Σύμβασιν Ωνάση εις το Υπουργικόν Συμβούλιον της 3ης Νοεμβρίου. Συνέβη τούτο. Ο Ωνάσης είχε ζητήσει αναθεώρησιν της Συμβάσεως και επί πλέον μια εγγυητική επιστολή του ελληνικού Δημοσίου για 600 εκατομμύρια. Ο Παπαδόπουλος είπε ότι μετά το φιάσκο της Λίττον, της συμβάσεως του εργοστασίου αυτοκινήτων κτλ, η κατάρρευσις και της συμβάσεως Ωνάση θα απεδείκνυε ότι “δεν ξέρομε τι μας γίνεται”. Η αιχμή κατά Μακαρέζου ήτο προφανής. Και τούτο ενώπιον τόσων μη-στρατιωτικών υπουργών. Οταν δε ο Παπαδόπουλος είπεν ότι διάκυβεύεται το κύρος της Επαναστάσεως και ότι επιμένει να ικανοποιηθή η αξίωσις Ωνάση διά να περισωθή η Σύμβασις, ο Μακαρέζος εξέσπασε, αντηλλάγησαν σκληραί φράσεις περί του ποίος εκπροσωπεί την Επανάστασιν κτλ. Τελικώς ο Μακαρέζος δεν απεχώρησε, παρενέβη ο Παττακός, τα πνεύματα ηρέμησαν και η συνεδρίασις εσυνεχίσθη. Η διάστασις πάντως Παπαδοπούλου-Μακαρέζου δεν έχει γεφυρωθή κατά βάθος» (όπ.π., φ.1169-1170).
Αποκαλυπτική είναι η πρώτη αφήγηση και για τα μεθεόρτια της συνεδρίασης:
«Τα ανωτέρω επληροφορήθησαν μέλη του φερομένου επαναστατικού Συμβουλίου και επεσκέφθησαν το απόγευμα της ιδίας ημέρας αλληλοδιαδόχως τον κ. Μακαρέζον (κ.κ. Λαδάς – Ασλανίδης – Μπαλόπουλος). Επεσκέφθη και παρέμεινεν επί ώραν και πλέον τον κ. Μακαρέζον και ο κ. Παττακός. Εν τω μεταξύ πληροφορηθέντες τα γεγονότα διοικηταί Μονάδων Αττικής (τινές) διέταξαν και επιφυλακήν. Τας νυκτερινάς ώρας της ιδίας ημέρας συνεκεντρώθησαν εις ΕΣΑ».
Ο Ωνάσης προσέφυγε στο ΣτΕ και στις 9/12 κατέθεσε εγγύηση 7.000.000 δολαρίων. Ποσό που του επιστράφηκε με κυβερνητική απόφαση, όταν στις 8/12/1971 λύθηκε οριστικά η σύμβασή του.
Την επόμενη χρονιά, το τρίτο διυλιστήριο μοιράστηκε μεταξύ Ανδρεάδη και Λάτση (ΦΕΚ 1972/Α/130) κι ένα τέταρτο παραχωρήθηκε στον Βαρδινογιάννη (ΦΕΚ 1972/Α/181).
Για τις σχετικές διαδικασίες, διαφωτιστική είναι μια εγγραφή στο ημερολόγιο του αυλάρχη (31/8/1972): ο Σπύρος Μαρκεζίνης, διαβάζουμε, «έχει σχηματίσει πλούσιο φάκελο κατά του Ανδρεάδη για τον τρόπο απόκτησης του διυλιστηρίου».
Την πιο αποκαλυπτική πληροφορία την παρέχει ωστόσο η εύγλωττη σιωπή του ίδιου του Μακαρέζου για όλες αυτές τις πολυσυζητημένες συμβάσεις, στα ογκώδη απομνημονεύματα που εξέδωσε το 2006 υπερασπιζόμενος την οικονομική πολιτική του: ούτε μια λέξη σε 501 σελίδες
Το σημερα
«Είμαι σχεδόν μόνη μου στις αίθουσες του δικαστηρίου. Δεν έχει κοινό δυστυχώς. Δεν έρχεται κόσμος. Αν με ρωτήσεις τον λόγο δεν μπορώ να ξέρω. Σαφώς και παίζει ρόλο η ενημερωση το ότι δεν προβάλλεται η δίκη από τα τηλεοπτικά κανάλια. Επίσης παίζει ρόλο και η συμπεριφορά μας, καθώς αυτή εχει αλλάξει, σαν να μην μας αφορά ενώ μας αφορά όλους. Το έχω πει πολλές φορές ότι αυτή δίκη δεν αφορά εμάς, εμείς χάσαμε τον Παύλο, δολοφονήθηκε. Αυτή η δίκη αφορά περισσότερο τον υπόλοιπο κόσμο παρά εμάς, αλλά παρόλα αυτά βλέπω μια πτώση πάνω σε αυτό.
Είμαι παρούσα στις αίθουσες γιατί πρέπει να είμαι εκεί, είναι το μόνο που μπορώ να κάνω. Πέραν του ότι αποφάσισαν να μας τελειώσουν, να τελειώσει η ζωή μας γιατί με την δολοφονία του Παύλου κι εμείς δεν υπάρχει τίποτα που να χαιρόμαστε και να ζούμε, απλά αναπνέουμε. Πέραν του ότι πρέπει να πηγαίνω στο νεκροταφείο, έχω και μια υποχρέωση να είμαι παρούσα στις δικαστικές αίθουσες για τον Παύλο μου, δεν γίνεται να μην είμαι εκεί, πρέπει να είμαι.»
–Mάγδα Φὐσσα
51 χρονια μετα τη χουντα οι νεοναζι οπαδοι της σκοτωνουν χωρις τιμωρια.Τι ακριβως ηταν η χουντα; Καλο το αρθρο. Συντομο οσο ειναι δυνατον και περιεκτικο.Δεν τα πιανει ολα αλλα δεινει ενα πλασιο.Το Ξεκινημα ειναι Τροτσκιστικης καταγωγης.
Παντως δικτατοριες και χουντες εγιναν και πριν το 67 στην Ελλαδα. Και ο θεσμος της ξενοφερτης βασιλειας που μας επεβληθει απο τους δανειστες μας απο τα πρωτα μετεπαναστικα χρονια ηταν η μεγαλυτερη διαχρονικη χουντα στην ιστορια μας με τραγικα παντα αποτελεσματα.
Ο τελευταιος εκπροσωπος αυτης την διαρκους ανωμαλιας με τεραστιες πολιτικες ευθυνες για την συγχρονη ιστορια ειναι ο κ Γλυξμπουργκ κατοικος Ερμιονιδας.Ο «μεγαλειωτατος».Ετοιμαζε τη δικια του χουντα με μεγαλοστελεχη του στρατου τον προλαβαν οι καραβαναδες του ΙΔΕΑ συνεργαστηκε μαζι τους βλοσυρα εκανε το αντιπραξικοπημα της πυτζαμας απο χωριου εις χωριον και τελικα μαζεψε το χρημα και τα τιμαλφη απο το Τατοι σε συνεργασια με τον παλιο γνωστο του απο την αποστασια Μητσοτακη και αγορασε τη βιλλα στον Αγ Αιμιλιανο.
Απριλιανή ∆ικτατορία: µια ιστορική αναδροµή
Με αφορμή τη συμπλήρωση 51 χρόνων από τη στρατιωτική δικτατορία του 1967, δημοσιεύουμε παλιότερο άρθρο του συντρόφου Παναγιώτη Βογιατζή. Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στον 23ο τόμο του περιοδικού «Μαρξιστική Σκέψη».
Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη δικτατορία των συνταγματαρχών που επιβλήθηκε στις 21 Απριλίου του 1967. Πρόκειται για μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ελληνικής ιστορίας, που τα κατάλοιπά της ακόμη και σήμερα κάνουν αισθητή την παρουσία τους σ’ αρκετές εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο κινούμαστε και ζούμε.
Αν και τα γεγονότα είναι ακόμη πρόσφατα αν τα υπολογίσουμε σε ιστορική κλίμακα, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστα, κυρίως στη νέα γενιά, και πλαισιώνονται από ένα πλήθος μύθων και ανακριβειών. Στον περιορισμένο χώρο αυτού του άρθρου θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια όσο γίνεται πιο αναλυτική περιγραφή τους και κυρίως να εξηγήσουμε το πώς φτάσαμε στη δικτατορία και το μέγεθος της καταστροφής που άφησε πίσω της.
Το εργατικό κίνημα στη μετεμφυλιακή Ελλάδα
Η δεκαετία του ’50 βρήκε την Ελλάδα κατεστραμμένη από το 2ο παγκόσμιο πόλεμο και τον εμφύλιο. Ωστόσο, όσο βαθιές ήταν οι καταστροφές που άφησαν πίσω τους οι πόλεμοι, άλλο τόσο γρήγορη ήταν η ανάκαμψη που ακολούθησε. Ξεκινώντας από ένα πολύ χαμηλό σημείο και υποστηριζόμενη από το σχέδιο Μάρσαλ των Αμερικανών (παρά την απίστευτη ρεμούλα που το συνόδευσε), η ελληνική οικονομία άρχισε ν’ αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς. Τεράστιες στρατιές εργατών, κυρίως οικοδόμων και εργαζομένων στη βιομηχανία, συγκεντρώνονται στις πόλεις και βοηθούν το εργατικό κίνημα να ξεπεράσει το σοκ της ήττας του στον εμφύλιο και να βάλει τις βάσεις για καινούριες μάχες και διεκδικήσεις. Άλλωστε, αυτή η οικονομική ανάπτυξη απέχει πάρα πολύ από την εικόνα της «χρυσής εποχής» του ελληνικού καπιταλισμού που κάποιοι θέλουν να ζωγραφίσουν για εκείνη την περίοδο, αφού συνοδεύεται από μια εκρηκτική αύξηση των ανισοτήτων και το ρήμαγμα της υπαίθρου από την αστυφιλία και την εξωτερική μετανάστευση, που ερημώνουν ολόκληρες περιοχές.
Την επαύριο του εμφυλίου τίποτε δεν έδειχνε ότι θα μπορούσε ν’ ανακόψει την πορεία της θριαμβεύουσας αντίδρασης. Εργατικά κόμματα και οργανώσεις στην παρανομία. Οι φυλακές και τα ξερονήσια γεμάτα. Ο χωροφύλακας είχε αναγορευτεί σε ανώτατο τοπικό άρχοντα. Ακόμα και η ανάγνωση της Αυγής ή έστω και κεντρώων εφημερίδων, ήταν μια πράξη που απαιτούσε μια ικανή ποσότητα θάρρους, ιδίως στα χωριά και τις μικρές πόλεις. Και φυσικά, για να πιάσεις την οποιαδήποτε δουλειά ήταν απαραίτητο το «πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων». Ακόμα και μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες όμως, ελάχιστος χρόνος απαιτήθηκε για να αρχίσει το εργατικό κίνημα να βγαίνει ξανά στο προσκήνιο, τόσο πολιτικά όσο και συνδικαλιστικά. Σπάνια στην παγκόσμια ιστορία μπορεί να βρεθεί ανάλογο παράδειγμα, πράγμα που δείχνει τη δύναμη και τις κοινωνικές ρίζες που απέκτησε η Αριστερά στην Ελλάδα κατά την περίοδο της εθνικής αντίστασης και του εμφύλιου.
Πολιτικά, η Αριστερά βρήκε την έκφρασή της στην ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά), που ιδρύθηκε το 1951, σαν συνασπισμός μικρών αριστερών κομμάτων που εξακολουθούσαν να είναι νόμιμα εκείνη την περίοδο. Βέβαια, ο βασικός της κορμός σχηματίστηκε από μέλη του ΚΚΕ, που βρισκόταν εκτός νόμου από το 1947. Το 1956 η ΕΔΑ μετατρέπεται σε ενιαίο κόμμα και το 1958 το ΚΚΕ αποφασίζει να διαλύσει όλες τις παράνομες οργανώσεις του και να στείλει όλα τα στελέχη και τα μέλη του να δουλέψουν μέσα σ’ αυτήν.
Η άνοδος του εργατικού κινήματος αντανακλάται στη ραγδαία αύξηση των απεργιών, ήδη από τις αρχές του δεύτερου μισού της δεκαετίας του ’50. Από το 1956 ως το 1958, ο αριθμός των απεργών τριπλασιάζεται σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη περίοδο και φτάνει συνολικά το 1,1 εκατομμύρια εργάτες. Την ίδια εποχή κάνει την εμφάνισή του και το φοιτητικό κίνημα, καθώς η ανώτατη εκπαίδευση έχει αρχίσει να μαζικοποιείται. Αυτή η άνοδος γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακή στο πολιτικό πεδίο: Στις εκλογές του 1958 η CIA, που παίζει έναν εξαιρετικά ενεργό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της εποχής, σχεδιάζει ένα εκλογικό σύστημα ειδικά φτιαγμένο για να εμφανίσει μειωμένη τη δύναμη της Αριστεράς, αφού τα αστυνομικά μέτρα δεν έχουν τα επιθυμητά γι’ αυτούς αποτελέσματα. Υπολογίζουν να δώσουν σχεδόν όλες τις βουλευτικές έδρες στα δυο μεγαλύτερα κόμματα, τη δεξιά ΕΡΕ (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις) του Καραμανλή και τον κεντρώο συνασπισμό, ωστόσο τα σχέδιά τους γίνονται μπούμερανγκ. Η ΕΡΕ βγαίνει μεν πρώτο κόμμα, αλλά η ΕΔΑ, με 24,4% των ψήφων, ανακηρύσσεται αξιωματική αντιπολίτευση κι εκλέγει 79 βουλευτές.
Σ’ αυτή την άνοδο του εργατικού κινήματος, η αντίδραση απαντά όχι με κάποιες περιορισμένες έστω παροχές, αλλά με ακόμη μεγαλύτερη σκλήρυνση της στάσης της. Αποφασίζει να δώσει την πλήρη υποστήριξή της στην ΕΡΕ και όχι στην Ένωση Κέντρου (ΕΚ) του Γ. Παπανδρέου, παρότι κι αυτή ήταν ένα καθαρά αστικό κόμμα που το πρόγραμμά της δεν είχε και μεγάλες διαφορές με τη δεξιά. Οι λόγοι αυτής της επιλογής ήταν δύο. Οι συνθήκες του ψυχρού πολέμου που επικρατούσαν διεθνώς απαιτούσαν μια «διπλά σίγουρη» για τους Αμερικανούς κυβέρνηση στην Ελλάδα, μια κυβέρνηση που δεν θα συνεργαζόταν ποτέ με την Αριστερά, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, και δεν θα έβαζε σε κίνδυνο τα στρατηγικά τους σχέδια στην περιοχή. Το κυριότερο όμως ήταν ο ίδιος ο χαρακτήρας του ελληνικού καπιταλισμού που στηριζόταν για την ανάπτυξή του αποκλειστικά στο φτηνό εργατικό δυναμικό και δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει την παραμικρή παραχώρηση στους εργαζόμενους, αφού θα έχανε έτσι το όποιο συγκριτικό του πλεονέκτημα σε σχέση με τις υπόλοιπες καπιταλιστικές ευρωπαϊκές χώρες.
Πολιτική αντίδραση και εργατική αντίσταση
Οι εκλογές του 1961 έμειναν στην ιστορία σαν «εκλογές βίας και νοθείας», παρά το γεγονός ότι καμιά εκλογική αναμέτρηση εκείνης της περιόδου δεν έγινε κάτω από πραγματικά δημοκρατικές συνθήκες. Το Παλάτι και ολόκληρος ο μηχανισμός του κράτους και του παρακράτους τέθηκαν στη διάθεση του Καραμανλή. Η τρομοκρατία ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Έτσι το σχέδιο, δηλαδή η εκλογική εξόντωση της ΕΔΑ, επιτεύχθηκε σε αρκετό βαθμό, αλλά για τους αστούς αυτή ήταν μια πύρρεια νίκη.
Το μέγεθος του καλπονοθευτικού οργίου ήταν τόσο μεγάλο, που ο Γ. Παπανδρέου, αυτός ο αστός πολιτικός, ο σφαγέας του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ τον Δεκέμβρη του ’44, αναγκάστηκε να μην αναγνωρίσει το αποτέλεσμα και να καλέσει το λαό «…σε άμυνα εναντίον των ενόπλων και αόπλων που του στερούν το δικαίωμα να εκφράσει ελεύθερα τη γνώμη του». Έτσι, το καθαρά αστικό κόμμα της ΕΚ, γεννημένο μέσα στο παλιρροιακό κύμα της ανόδου των εργατικών αγώνων, γίνεται, σε μεγάλο βαθμό άθελά του, φορέας της παραπέρα ριζοσπαστικοποίησης των μαζών. Καθώς οι παρακρατικοί αποθρασύνονται, φτάνοντας το Μάη του 1963 να δολοφονήσουν στη Θεσσαλονίκη τον συνεργαζόμενο με την ΕΔΑ βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, η ΕΚ σπρώχνεται από τη δυναμική των πραγμάτων πιο αριστερά.
Πολιτικοί και συνδικαλιστικοί αγώνες πηγαίνουν χέρι χέρι σ’ ολόκληρη αυτή την περίοδο. Παρά το γεγονός ότι η ΓΣΕΕ ελέγχεται πλήρως από την κυβέρνηση, παρά την ύπαρξη του «Συνδικαλιστικού» της Ασφάλειας, που γεμίζει κάθε εργασιακό χώρο με χαφιέδες, η Αριστερά αρχίζει σταδιακά ν’ αναλαμβάνει την ηγεσία των αγώνων, ήδη πριν από το 1960. Οι Συνεργαζόμενες Εργατικές Οργανώσεις, που είναι το εναλλακτικό κέντρο απέναντι στην εργοδοτική ΓΣΕΕ, έχουν 35 σωματεία μέλη όταν ιδρύονται το ’62, φτάνουν τα 115 τον Απρίλη του ’64 και τα 315 στο τέλος της χρονιάς. Χρόνο με το χρόνο οι απεργίες πολλαπλασιάζονται, για να φτάσουν στο αποκορύφωμα του 1966, με 1,6 εκατομμύρια απεργούς. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι πληθαίνουν οι απεργίες κι οι διαδηλώσεις που βάζουν πολιτικά αιτήματα, ξεκινώντας από τις βασικές δημοκρατικές ελευθερίες και φτάνοντας μέχρι την κατάργηση της μοναρχίας. Σ’ αυτό το τελευταίο όμως δεν θα βρουν πουθενά υποστήριξη…
Προς την Αποστασία
Αντιμέτωπος με τη λαϊκή οργή που φούντωνε καθημερινά, ο Καραμανλής αναγκάζεται να κάνει εκλογές το 1963, τις οποίες χάνει παρά τις λυσσαλέες προσπάθειες των αστών. Ο μετέπειτα «Εθνάρχης» το σκάει στο Παρίσι με το όνομα Τριανταφυλλίδης στο πλαστό διαβατήριό του. Η εξέλιξη αυτή αποτελεί την οριστική απόδειξη για το κίνημα πως έχει τις δυνάμεις να πετύχει πολύ περισσότερα… Μια και η ΕΚ δεν πετυχαίνει αυτοδυναμία, οι εκλογές επαναλαμβάνονται τον Φλεβάρη του 1964 και δίνουν στον Παπανδρέου μια συντριπτική νίκη με 52,7%. Καθώς όμως το κίνημα φτάνει στο ζενίθ των προσπαθειών του, αποκαλύπτονται και τα όρια της ηγεσίας του. Ούτε η ΕΚ ούτε η ΕΔΑ τολμούν να θίξουν το θεσμό της μοναρχίας και να ζητήσουν δημοψήφισμα. Το Παλάτι κι ο στρατός αντίθετα σκληραίνουν ολοένα τη στάση τους, κατανοώντας πλήρως την αδυναμία των αντιπάλων τους. Το καλοκαίρι του 1965 είναι πια σε όλους φανερό πως τα πράγματα οδηγούνται σε ρήξη. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, ενάντια σε κάθε συνταγματική νομιμότητα, επιμένει να ορίσει υπουργό Άμυνας πιστό στον ίδιο, παρότι κάτι τέτοιο αποτελούσε αποκλειστική αρμοδιότητα του πρωθυπουργού. Στις 15 του Ιούλη αποπέμπει τον Γ. Παπανδρέου και ορκίζει μια κυβέρνηση αποστατών βουλευτών της ΕΚ που συνεργάζονται με την ΕΡΕ. Η βάση γι’ αυτή την αποστασία πρέπει ν’ αναζητηθεί στην ανοιχτή δωροδοκία δεκάδων βουλευτών με τεράστια ποσά, αλλά και στο φόβο μιας μερίδας της ΕΚ μπροστά στην έκρυθμη πολιτική κατάσταση που γι’ αυτούς αντιπροσώπευε τον χειρότερο εφιάλτη τους: τον «κομμουνιστικό κίνδυνο». Ανοίγει έτσι μια περίοδος τριών περίπου μηνών με τον λαό να διαδηλώνει μέρα νύχτα, σχεδόν σε καθημερινή βάση. Τότε δημιουργείται το κίνημα του 1-1-4, που ήταν μια αναφορά στο άρθρο 114 του Συντάγματος: «Η τήρησις του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων», που αντιπροσώπευε το αίσθημα του λαού για δημοκρατία, ενάντια στις παρεμβάσεις του Παλατιού.
Σε μια Αθήνα των 2,5 εκατομμυρίων κατοίκων η αποπομπή του Παπανδρέου οδηγεί αυθόρμητα 1 εκ. διαδηλωτές στους δρόμους. Οι συγκρούσεις με την αστυνομία είναι καθημερινές, οι τραυματίες εκατοντάδες. Στο διάστημα των 40 ημερών από το μοναρχικό πραξικόπημα καταγράφηκαν 400 συγκεντρώσεις σ’ ανοιχτό χώρο. Η Βουλή ήταν κάθε μέρα αποκλεισμένη. Τέτοιος ρυθμός κινητοποιήσεων δεν έχει προηγούμενο στην ελληνική και ίσως και στην παγκόσμια ιστορία. O κόσμος που ξεχύθηκε στους δρόμους, που οργάνωσε τη μεγάλη γενική απεργία της 27ης του Ιούλη και συγκρούστηκε για βδομάδες με την αστυνομία, είχε μια δυναμική πολύ ριζοσπαστικότερη από τους στόχους της EK. Tα συνθήματα για «Δημοψήφισμα», «η Aυλή να μαντρωθεί», έβαζαν στο στόχαστρο τον ίδιο το θεσμό της μοναρχίας, και ουσιαστικά όλο το πολιτικό οικοδόμημα στο οποίο στηριζόταν η άρχουσα τάξη. Aλλά η ηγεσία του κινήματος ήταν πολύ πιο πίσω από αυτή τη δυναμική. Μια στοιχειωδώς υπεύθυνη ηγεσία, με οδηγό τα βασικά δημοκρατικά συνθήματα που είχαν υιοθετηθεί από ολόκληρη σχεδόν την κοινωνία, θα μπορούσε να πάρει την εξουσία και να προχωρήσει σε ριζοσπαστικά και σοσιαλιστικά μέτρα, την κατάργηση των αποικιακών συμβάσεων με το ξένο κεφάλαιο, την εθνικοποίηση των στρατηγικών τομέων της οικονομίας.
Όμως η EΔA σ’ όλη αυτή την περίοδο ποτέ δεν έβαλε το ζήτημα της Mοναρχίας, προσπάθησε μάλιστα να καταπνίξει αυτά τα συνθήματα. Έτσι άφησε ανοιχτό το δρόμο στην ηγεσία της EK και τον Παπανδρέου ώστε να προχωρήσουν σε ένα συμβιβασμό με τα ανάκτορα και την ΕΡΕ. Ακόμα και στις αρχές του 1966, όταν αυτός ο συμβιβασμός είχε πια αποκρυσταλλωθεί, η ηγεσία της ΕΔΑ παρουσίασε μια πρόταση 5 σημείων «για έξοδο από την κρίση». Το 4ο σημείο δεν άφηνε περιθώρια γι’ αμφιβολίες, για τα όρια μέσα στα οποία η ΕΔΑ προσπαθούσε να περιορίσει το κίνημα: «Κανένα κόμμα δεν θα θέσει πολιτειακό ζήτημα»! Λες και υπήρχε περίπτωση να τεθεί θέμα μοναρχίας από οποιοδήποτε άλλο κόμμα εκτός από την ίδια! Τελικά, στις 17 Σεπτέμβρη, η τρίτη κυβέρνηση των αποστατών –του Στ. Στεφανόπουλου– κατάφερε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης. Tο κίνημα έφτασε στα πρόθυρα της νίκης, αλλά η συμβιβαστική πολιτική της ηγεσίας τού τη στέρησε.
Τα γεγονότα του ’65 απέδειξαν για μια ακόμη φορά πως στους ταξικούς αγώνες δεν μπορεί να υπάρχει μακροπρόθεσμα ισοπαλία. Ένα κίνημα που δεν οδηγείται στη νίκη, είναι καταδικασμένο στην ήττα. Το ελληνικό εργατικό κίνημα ξεκίνησε την προσπάθειά του απ’ το 1958 και για σχεδόν μια δεκαετία συνέχισε να δίνει σκληρές μάχες ξοδεύοντας τεράστια ποσά ενέργειας και χωρίς να έχει μια συγκεκριμένη προοπτική. Αναπόφευκτα κάποια στιγμή έρχεται η κούραση. Πάνω σ’ αυτή την κούραση πάτησαν οι αστοί για να μεθοδεύσουν το πραξικόπημα του 1967.
Η ηρεμία που ακολούθησε τη λήξη της πολιτειακής κρίσης ήταν μόνο φαινομενική. Το κίνημα, κουρασμένο από τις συνεχείς κινητοποιήσεις αλλά κυρίως από την έλλειψη ενός συγκεκριμένου στόχου και προοπτικής, βρέθηκε σε μια φάση υποχώρησης ενώ τα κόμματα της αντιπολίτευσης, πιστά όπως πάντα στη «νομιμότητα», απέφευγαν να αναλάβουν τις υποχρεώσεις τους, έχοντας εναποθέσει όλες τους τις ελπίδες στις εκλογές που είχαν προκηρυχθεί για το Μάιο του 1967. Στο στρατόπεδο της αντίδρασης όμως την ίδια στιγμή επικρατούσε αναβρασμός. Παλάτι, αστική τάξη και Αμερικάνοι καταλάβαιναν ότι είχαν στα χέρια τους μια ευκαιρία που δεν έπρεπε να την αφήσουν να πάει χαμένη. Η αντίδραση κατανοούσε πολύ καλά ότι δεν ήταν δυνατό να επανέλθει η χώρα σε μια μακρά περίοδο σταθερότητας, τη στιγμή που κανένα από τα προβλήματα που είχαν οδηγήσει στο ξέσπασμα του κινήματος δεν είχε βρει τη λύση του. Αργά ή γρήγορα (και μάλλον γρήγορα, αν αναλογιστούμε τη δυναμική που είχε δημιουργηθεί), το κίνημα θα κατάφερνε να ανασυγκροτηθεί και να ξαναβγεί στους δρόμους, αυτή τη φορά μάλιστα έχοντας και πολύ λιγότερες αυταπάτες για την «ηγεσία» του. Έτσι, αποφάσισαν να χτυπήσουν. Και είναι χαρακτηριστικό ότι όχι ένα αλλά δύο πραξικοπήματα είχαν προγραμματιστεί, πριν τις εκλογές. Οι άνθρωποι ήθελαν να είναι διπλά σίγουροι!
Πραξικόπημα και αντίσταση
Ο στρατός –και πολύ περισσότερο τα ηγετικά του κλιμάκια– βρίσκεται πάντα στην υπηρεσία της άρχουσας τάξης. Αυτό ίσχυε πολύ πιο έντονα στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’60. Με πρόσχημα τον «κομμουνιστικό κίνδυνο» είχε μετατραπεί σ’ ένα άβουλο όργανο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και των θεσμών που αυτός υποστήριζε στο εσωτερικό της χώρας. Το μοναδικό ανάχωμα στις επιδιώξεις του δεν ήταν άλλο από το ζωντανό εργατικό κίνημα, που μπορούσε να περιφρουρήσει τις όποιες δημοκρατικές ελευθερίες με τις οργανώσεις του και τους συνεχείς του αγώνες. Αλλά στα 1967 το ανάχωμα αυτό είχε όπως είδαμε εξασθενήσει σημαντικά. Έτσι, το πραξικόπημα δεν παρουσίασε καμιά ιδιαίτερη πρακτική δυσκολία.
100 άρματα μάχης κινητοποιήθηκαν τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου, και ήταν αρκετά για να καταλάβουν χωρίς καμιά αντίδραση όλα τα ζωτικά σημεία της πρωτεύουσας.
Όλοι οι ηγέτες της αντιπολίτευσης πιάστηκαν στον ύπνο. Αυτό δεν είναι σχήμα λόγου, αφού συνελήφθησαν φορώντας τις πυτζάμες τους… Ενώ τα σημάδια για κίνηση του στρατού πλήθαιναν για μήνες πριν, κανείς δεν είχε επεξεργαστεί ένα στοιχειώδες σχέδιο αντίδρασης. Ο σκοπός κάθε δικτατορίας είναι να εδραιώσει ένα κλίμα «παγώματος» της κοινωνίας, διαλύοντας κάθε πιθανή εστία αντίστασης και επιβάλλοντας ένα διαρκές κλίμα τρομοκρατίας. Αυτό έκαναν και οι πραξικοπηματίες, που με 7500 συλλήψεις μέσα στις πρώτες κιόλας μέρες κατάφεραν να τσακίσουν τη ραχοκοκαλιά του εργατικού κινήματος. Ήταν λοιπόν αναπόφευκτο να ακολουθήσει μια μακρά περίοδος κατά την οποία ήταν σχεδόν αδύνατη κάθε μαζική προσπάθεια αντίδρασης.
Ωστόσο είναι μύθος η άποψη πως πέρασαν 7 χρόνια κατά τα οποία η μόνη αντίσταση ήταν μικρές μεμονωμένες ομάδες που με βομβιστικές κυρίως επιθέσεις προσπαθούσαν να κάνουν αισθητή την αντίθεσή τους προς το καθεστώς. Την πρώτη κιόλας μέρα στα Γιάννενα και το Ηράκλειο ξέσπασαν κινητοποιήσεις, χωρίς καμιά απολύτως κεντρική καθοδήγηση, με τη συμμετοχή κυρίως φοιτητών. Ακολούθησαν δεκάδες περιπτώσεις μαζικών διαμαρτυριών και συγκρούσεων με τα σώματα ασφαλείας. Όποτε δινόταν η ευκαιρία, τις περισσότερες φορές εντελώς αυθόρμητα, ξεσπούσαν μεγάλες διαδηλώσεις παρά το ασφυκτικό κλίμα τρόμου που επικρατούσε. Χαρακτηριστικές είναι οι διαδηλώσεις εκατοντάδων χιλιάδων στις κηδείες του Γ. Παπανδρέου το 1968 και του Γ. Σεφέρη το 1971.
Μια άλλη ηρωική αλλά σχεδόν άγνωστη πτυχή της αντίστασης κατά της χούντας ήταν οι κινητοποιήσεις των κατοίκων ολόκληρων περιοχών στην επαρχία, τις περισσότερες φορές ενάντια στα σχέδια του καθεστώτος για απαλλοτριώσεις γης ή για τη δημιουργία σκανδαλωδώς ανθυγιεινών βιομηχανικών μονάδων σε κατοικημένες περιοχές, που οφείλονταν στο πλήρες ξεπούλημα του καθεστώτος στο μεγάλο κεφάλαιο (για το οποίο θα μιλήσουμε και παρακάτω). Ενδεικτικά μόνο αναφέρουμε τις περιπτώσεις της Ελευθερούπολης στην Καβάλα, ενάντια στη δημιουργία ορυχείων σε κατοικημένες περιοχές, στους Αγ. Θεοδώρους, την Ελευσίνα και τον Σκαραμαγκά για να σταματήσουν τη δημιουργία ρυπογόνων μονάδων δίπλα στα σπίτια τους, τα Μεγάλα Καλύβια Τρικάλων ενάντια στον αναδασμό της γης και βέβαια τα Μέγαρα, όπου οι κάτοικοι έδωσαν επί δυο χρόνια αγώνες κατά των σχεδίων κατασκευής εργοστασίων των ομίλων Ωνάση, Νιάρχου και Ανδρεάδη, προχώρησαν σε γενική απεργία στην πόλη τους το 1973 και συντάχθηκαν ανοιχτά στο πλευρό των εξεγερμένων φοιτητών στο Πολυτεχνείο.
Βέβαια, η κορυφαία στιγμή της αντίστασης ήταν το Πολυτεχνείο. Αλλά δεν επρόκειτο για «κεραυνό εν αιθρία», αφού όλη την προηγούμενη χρονιά οι φοιτητικές κινητοποιήσεις αυξάνονταν μέρα με τη μέρα και αποκτούσαν ολοένα και πιο προχωρημένα χαρακτηριστικά και αιτήματα. Αυτό, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη δυσαρέσκεια και την ένταση των προσπαθειών των αντιστασιακών ομάδων και της Αριστεράς που άρχιζε σιγά σιγά να ξαναοργανώνεται, έκαναν φανερό ότι οι μέρες του καθεστώτος ήταν πλέον μετρημένες. Η χαριστική βολή για τη χούντα δόθηκε τελικά από τα γεγονότα της Κύπρου.
Εκεί, η προσπάθεια του Ιωαννίδη (που είχε πάρει τα ηνία του καθεστώτος από τον Παπαδόπουλο μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου) να ανατρέψει τη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση του Μακάριου έδωσε την αφορμή που περίμενε η Τουρκία για να εισβάλει στο νησί. Κηρύχθηκε γενική επιστράτευση και γι’ αρκετές μέρες ο πόλεμος με την Τουρκία φαινόταν αναπόφευκτος. Και είναι χαρακτηριστικό για την πλήρη σήψη του καθεστώτος το γεγονός ότι είχε διαλύσει ακόμη και το στράτευμα, την πηγή δηλαδή της ίδιας της δύναμής του. Όλοι οι επίστρατοι εκείνης της εποχής έχουν να θυμηθούν ιστορίες που θα ήταν για γέλια αν δεν ήταν για κλάματα… Η λαϊκή οργή έφτασε πλέον στο απροχώρητο και οι στρατιωτικοί αναγκάστηκαν να παραιτηθούν άρον άρον και να καλέσουν τον Καραμανλή για να σχηματίσει κυβέρνηση εθνικής ενότητας, ένα σχέδιο το οποίο έτσι κι αλλιώς συζητιόταν αρκετό καιρό πριν. Έτσι, ένα μαύρο κεφάλαιο για την ιστορία της Ελλάδας έκλεισε, χωρίς να κλείσουν όμως και οι πληγές που άφησε πίσω του.
Οι επιπτώσεις της επταετίας
Μια αρκετά διαδεδομένη άποψη για την περίοδο της δικτατορίας είναι πως ναι μεν επρόκειτο για ένα ανελεύθερο καθεστώς, με φυλακίσεις, βασανισμούς και εξορίες όσων –πραγματικά ή φανταστικά– αποτελούσαν κίνδυνο για τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη, αλλά στον τομέα της ευημερίας και της οικονομικής ανάπτυξης τα πράγματα πήγαιναν απ’ το καλό στο καλύτερο. Αυτό είναι ένα χονδροειδές ψέμα. Η δικτατορία ευτύχησε να πετύχει μια εξαιρετικά ευνοϊκή οικονομική συγκυρία, αφού τα χρόνια μέχρι το 1973 ήταν χρόνια μεγάλης ανάπτυξης διεθνώς. Αλλά η ανάπτυξη αυτή για την Ελλάδα σήμαινε κυρίως μια άνευ προηγουμένου μεταφορά πλούτου προς τις μεγάλες επιχειρήσεις κι ένα εντελώς σαθρό μοντέλο ανάπτυξης.
Δεκάδες εργοστάσια φτιάχτηκαν χωρίς κανένα περιβαλλοντολογικό περιορισμό κι ολόκληρες περιοχές (Δ. Αττική, Δ. Μακεδονία, Καβάλα κλπ) καταδικάστηκαν στην υποβάθμιση και στον αργό θάνατο των κατοίκων τους. Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι «επενδύσεις» αυτές έγιναν κυρίως με χρηματοδότηση του κράτους με δανεικά κι αγύριστα (τότε ξεκίνησε ουσιαστικά η φάμπρικα της μεταφοράς κεφαλαίων στο εξωτερικό), και μάλιστα με ποσά που έφταναν μέχρι και το 90% της συνολικής επένδυσης! Δεν είναι βέβαια τυχαίο ότι αμέσως μετά τη μεταπολίτευση τα κανόνια άρχισαν να σκάνε το ένα μετά το άλλο, οδηγώντας σε μια ολόκληρη γενιά των περιβόητων «προβληματικών επιχειρήσεων», που φορτώθηκαν στις πλάτες της εθνικής οικονομίας. Σε αντιδιαστολή βεβαίως με τους ιδιοκτήτες τους, που συνέχισαν να τρώνε με χρυσά κουτάλια…
Ο άλλος πυλώνας της χουντικής οικονομίας ήταν φυσικά η οικοδομή, όπου συντελέστηκαν παρόμοια εγκλήματα, άσχετα αν αυτά είχαν ξεκινήσει ήδη από την δεκαετία του ’50. Προσφέροντας τεράστιες φοροαπαλλαγές στους εργολάβους και σχεδόν διπλασιάζοντας τους οικοδομικούς συντελεστές σ’ όλες τις πόλεις με πληθυσμό πάνω από 5000 κατοίκους, η δικτατορία είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για το χάλι που παρουσιάζουν οι πόλεις σήμερα.
Εκτός από τις πιο πάνω φανερές και μετρήσιμες επιπτώσεις, τεράστια ήταν η καταστροφή και σ’ ένα πιο αφηρημένο αλλά εξίσου σπουδαίο επίπεδο. Στον τομέα των επιστημών και της τεχνολογίας, η Ελλάδα έχασε οριστικά το τραίνο, αφού την ίδια στιγμή που ο υπόλοιπος ανεπτυγμένος κόσμος προχωρούσε με άλματα, εδώ είχε αναγορευτεί υπέρτατος άρχων ο δεσπότης κι ο χωροφύλακας.
O ξένος παράγοντας
Καμιά ανάλυση της δικτατορίας της 21ης Απριλίου και των γεγονότων που οδήγησαν σ’ αυτή δεν μπορεί να είναι πλήρης, χωρίς την αναφορά στο ρόλο που έπαιξε ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός. Η δεκαετία του ’60 αποτελεί το απόγειο της όξυνσης του ψυχρού πολέμου ανάμεσα στη Δύση και το μπλοκ του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Η Ελλάδα είχε τελεσίδικα παραχωρηθεί στη σφαίρα επιρροής της Δύσης, ήδη από τις συμφωνίες της Μόσχας και της Γιάλτας, την περίοδο του 2ου παγκόσμιου πολέμου. Από τότε, ο ρόλος των Αμερικάνων στις υποθέσεις της χώρας ήταν κάτι παραπάνω από αποφασιστικός. Οι Αμερικάνοι ζητούσαν στην Ελλάδα μια «διπλά σίγουρη» κυβέρνηση, ώστε να μπορούν ανενόχλητοι να εφαρμόζουν τα σχέδιά τους στην ευρύτερη περιοχή, οπότε ακόμη και η αστική Ένωση Κέντρου ήταν γι αυτούς πηγή ανωμαλίας και κινδύνων. Έτσι, σ’ ολόκληρη τη μεταπολεμική περίοδο επέβαλλαν τις πιο αντιδραστικές κυβερνήσεις και προσπαθούσαν να μπλοκάρουν οποιαδήποτε προσπάθεια εκδημοκρατισμού της χώρας.
Δική τους επιλογή υπήρξε η επιβολή του Καραμανλή ως πρωθυπουργού στα μέσα της δεκαετίας του ’50, οι εκλογικοί νόμοι που απαγόρευαν στην Αριστερά να παίξει σημαντικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας, το σχέδιο «Περικλής» που οδήγησε στις πιο νοθευμένες εκλογές της μεταπολεμικής ιστορίας το 1961, όπως και η δημιουργία πλήθους παραστρατιωτικών οργανώσεων που δρούσαν μέσα στο στράτευμα με σκοπό την ολοκληρωτική του χαλιναγώγηση, με κυριότερο τον περιβόητο «ΙΔΕΑ», μέλη του οποίου φυσικά υπήρξαν και όλοι οι βασικοί συντελεστές της χούντας. Και είναι χαρακτηριστικό ότι και τεχνικά, το πραξικόπημα στηρίχτηκε ολοκληρωτικά στο σχέδιο «Προμηθεύς», ένα Νατοϊκό σενάριο το οποίο τυπικά προέβλεπε την κατάληψη της εξουσίας από το στρατό σε περίπτωση εισβολής ρωσικών στρατευμάτων και κομμουνιστικής εξέγερσης, στην πραγματικότητα όμως έμελλε να χρησιμοποιηθεί για την καταστολή του εργατικού κινήματος.
Η πολιτική και θεωρητική τύφλωση της Αριστεράς
Στο χώρο της Αριστεράς, οι ευθύνες για αυτή την τραγική εξέλιξη δεν πρέπει να αναζητηθούν στις προσωπικές αδυναμίες του ενός ή του άλλου κόμματος ή στελέχους. Το ΚΚΕ το 1965 δεν έκανε τίποτε άλλο από το να επαναλάβει τις ίδιες θέσεις και τα ίδια λάθη που το συνοδεύουν και το χαρακτηρίζουν από τη στιγμή που απεμπόλησε τις επαναστατικές ιδέες του μαρξισμού, για να καταφεύγει με κάθε ευκαιρία στις συμμαχίες με τα «προοδευτικά τμήματα της αστικής τάξης», από τη στιγμή δηλαδή που έγινε έρμαιο των «ιδεών» του Στάλιν και του Ζαχαριάδη. Έμεινε έτσι πιστό στα ίδια λάθη που έκανε τόσο το 1936 όσο και το 1944-46. Είναι πολύ αποκαλυπτική η «αυτοκριτική» του ΚΚΕ γι’ αυτά τα γεγονότα, από την απόφαση του 9ου συνεδρίου, του 1974: «Τα λάθη που έγιναν την περίοδο 1961-67, συνδέονται με ορισμένες θέσεις του 8ου συνεδρίου, στις οποίες στηρίχθηκε η δράση του κόμματος. Ενώ το πρόγραμμα καθόριζε σωστά το χαρακτήρα της επανάστασης, χαρακτήριζε τη μη μονοπωλιακή αστική τάξη σαν «εθνική αστική τάξη» και τη συμπεριλάμβανε στις κινητήριες δυνάμεις της επανάστασης, (η υπογράμμιση δική μας) έκανε μια μηχανιστική μεταφορά στη χώρα μας του ρόλου που παίζει η εθνική αστική τάξη σε άλλες χώρες. Αυτό το λάθος οδήγησε σε οπορτουνιστικές διαστρεβλώσεις και σε πολιτική ουράς με την Ένωση Κέντρου. Το Πρόγραμμα καθόριζε επίσης λαθεμένα ότι η επανάσταση θα γινόταν κυρίως με τον ειρηνικό δρόμο, πράγμα που έτρεφε τη νομιμότητα…»
Η απόφαση αυτή, μαζί μ’ ολόκληρη τη βαμμένη με αίμα ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, επιβεβαιώνουν με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο πως η πλήρης και γνήσια λύση των δημοκρατικών καθηκόντων στις χώρες με καθυστερημένη αστική ανάπτυξη, της πραγματοποίησης της δημοκρατίας και της εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης, μπορεί να επιτευχθεί μόνο διαμέσου της εργατικής δημοκρατίας, με την εργατική τάξη να μπαίνει επικεφαλής ολόκληρου του έθνους και των καταπιεζόμενων στρωμάτων.
Η ελληνική αστική τάξη βρέθηκε από την πρώτη στιγμή της γέννησής της σταθερά δεμένη με τα τζάκια και το Παλάτι. Η αδυναμία της να λύσει αυτούς τους δεσμούς, να δημιουργήσει μια ισχυρή οικονομία, να παραχωρήσει τις βασικές δημοκρατικές ελευθερίες και να σπάσει την εξάρτησή της από τους ιμπεριαλιστές, οδήγησε ξανά και ξανά την εργατική τάξη στο να τεθεί πρωτοπορία στους αγώνες. Και μόνο η θεωρητική τύφλωση των ηγετών της δεν επέτρεψε σ’ αυτούς τους αγώνες να έχουν νικηφόρα κατάληξη και οδήγησε στον γύψο της επταετίας, έναν γύψο που ακόμα αφήνει αισθητά τα σημάδια του πάνω στην ελληνική κοινωνία.
Xρονολογικός πίνακας
- 1949:Τερματισμός του εμφύλιου πολέμου.
- 1951: Δημιουργία της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), νόμιμου κόμματος της Αριστεράς.
- 1958: Η ΕΔΑ με 24,4% και 79 βουλευτές, αναδείχνεται αξιωματική αντιπολίτευση.
- 1961: Εκλογές βίας και νοθείας από τη δεξιά Εθνική Ριζοσπαστική Ενωση (ΕΡΕ) του Κ. Καραμανλή, για ν’ αποφευχθεί νέα επιτυχία της Αριστεράς.
- 1963: 22/5: Δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη.
3/11: Εκλογική νίκη της Ένωσης Κέντρου (ΕΚ) του Γ. Παπανδρέου, χωρίς ν’ αποκτήσει αυτοδυναμία. Ο Καραμανλής το σκάει στο Παρίσι.
- 1964: 16/2: Νέες εκλογές, θρίαμβος της ΕΚ (52,7%).
- 1965: 15/7: Αντισυνταγματική αποπομπή του Γ. Παπανδρέου από το παλάτι. Ξεκινά η περίοδος της Αποστασίας.
21/7: Δολοφονείται, στη διάρκεια διαδήλωσης στην Αθήνα, ο φοιτητής Σωτήρης Πέτρουλας. Η αστυνομία θα προσπαθήσει να εμφανίσει το θάνατό του ως αποτέλεσμα ασφυξίας από δακρυγόνα, η πραγματική αιτία όμως ήταν πιθανότατα ο στραγγαλισμός του από αστυνομικούς.
Σεπτέμβρης: Μετά από δυο αποτυχημένες προσπάθειες (Αθανασιάδης-Νόβας και Τσιριμώκος), η κυβέρνηση των αποστατών παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης με πρωθυπουργό τον Στ. Στεφανόπουλο.
- 1967: 21/4: Το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών προλαβαίνει αυτό των Στρατηγών και του βασιλιά που είχε οριστεί για λίγες μέρες αργότερα.
13/12: Προσπάθεια – οπερέτα του βασιλιά για αντικατάσταση των Συνταγματαρχών με «δικούς του» αξιωματικούς. Το κίνημα καταπνίγεται αμέσως κι ο βασιλιάς καταφεύγει στο εξωτερικό.
- 1968: 28/2: Ίδρυση του ΠΑΚ (Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα), στη Σουηδία, από τον Α. Παπανδρέου, που εξελίχθηκε στη σημαντικότερη αντιδικτατορική οργάνωση.
13/8: Αποτυχημένη βομβιστική επίθεση κατά του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου από τον Αλέκο Παναγούλη. Ο Παναγούλης καταδικάζεται σε θάνατο αλλά η ποινή δεν εκτελείται λόγω ενός τεράστιου κινήματος συμπαράστασης στο εξωτερικό.
3/11: Η κηδεία του Γ. Παπανδρέου, αφορμή για την πρώτη μαζική διαδήλωση κατά της χούντας.
- 1970: 19/9: Αυτοπυρπόληση του φοιτητή Κώστα Γεωργάκη στη Γένοβα, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη στήριξη της χούντας από τις δυτικές χώρες.
- 1971: 22/9: Νέα διαδήλωση κατά της δικτατορίας, στην κηδεία του ποιητή Γ. Σεφέρη.
- 1973: Φλεβάρης – Μάρτης: Τα γεγονότα της Νομικής, προπομπός του Πολυτεχνείου, με καταλήψεις και πορείες με συμμετοχή χιλιάδων φοιτητών. Διαδηλώσεις και σε Θεσσαλονίκη – Πάτρα.
23-25/5: Απόπειρα αντιδικτατορικού κινήματος στο Ναυτικό, ανταρσία του αντιτορπιλικού «Βέλος», που καταφεύγει στην Ιταλία. 36 μέλη του πληρώματος ζητούν πολιτικό άσυλο.
14-17/11: Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Επιβολή στρατιωτικού νόμου.
25/11: Ο Γ. Παπαδόπουλος ανατρέπεται από τον Δ. Ιωαννίδη.
- 1974: Ιούλης: Προσπάθεια της κυβέρνησης Ιωαννίδη να ανατρέψει τον Μακάριο στην Κύπρο, δίνει στην Τουρκία την αφορμή για να εισβάλει στο νησί. Η κυβέρνηση Ιωαννίδη καταρρέει και στις 24/7 ο Καραμανλής επιστρέφει από το Παρίσι και σχηματίζει «κυβέρνηση εθνικής ενότητας». Αρχίζει η περίοδος της Μεταπολίτευσης.
- 1975: Αύγουστος: Γίνεται η δίκη των πραξικοπηματιών. Οι βασικοί συντελεστές καταδικάζονται σε θάνατο επί εσχάτη προδοσία. Ωστόσο, το αδίκημά τους χαρακτηρίζεται «στιγμιαίο» και η ποινή μετατρέπεται σε ισόβια. Για να χρυσώσει το χάπι, ο Καραμανλής δήλωσε τότε πως «όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια». Βέβαια, οι περισσότεροι απελευθερώθηκαν πολύ πριν από το θάνατό τους…
Αγαλμα Εγκληματια κατα της ανθρωποτητας στην Αθηνα το 1963 κατα την διαρκεια της Κραμανλικης τρομοκρατιας πληρωμενο απο τους Ελληνοαμερικανους της ΑΧΕΠΑ.(Η ΑΧΕΠΑ: έτσι είναι πιο γνωστή η Ελληνοαμερικανική Εκπαιδευτική Προοδευτική Οργάνωση από τα αγγλικά αρχικά της: AHEPA (American Hellenic Educational Progressive Association). Είναι η μεγαλύτερη κοινοτική ελληνοαμερικανική οργάνωση. Ιδρύθηκε το 1922 στην Ατλάντα κατά τη διάρκεια μιας περιόδου ανθελληνικών επιθέσεων από μέλη της Κου Κλουξ Κλαν. Έχει 18.000 μέλη.)
Περισσοτερα για τους Ελληνοαμερικανους και τις πολιτικες τους αποψεις και δρασεις στα χρονια της χουντας
Τρουμαν. Ενας αποτυχημενος μπιζνεςμαν που αναρριχηθηκε στην πολιτικη και απο το 1945μεχρι το 1953 διετελεσε πρωθυπουργος (και στη διαρκεια του δικου μας εμφυλιου).
Στο μεταξύ ο μηχανισμός του Πέντεργκαστ είχε γίνει παντοδύναμος σε όλη την πολιτεία στα μεσα της δεκαετιας του 30 καθορίζοντας αυτός τους εκπροσώπους΄ακόμα και στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Συνέπεια αυτού ήταν να εκδηλωθούν τραμπουκισμοί και έντονες αντιπαραθέσεις που οδήγησαν τους πρώτους τρεις υποψηφίους από φόβο σε παραίτηση. Τότε ο Τρούμαν, ως τέταρτος στην επιλογή του Πέτεργκαστ, έχοντας ολοκληρώσει δύο θητείες, αποδέχθηκε την προσφορά και ακολούθως εξελέγη αντιπρόσωπος στη Γερουσία.
Ουσιαστικά είναι ο Πρόεδρος που θα τερματίσει τον πόλεμο, αποφασίζοντας τη Ρίψη ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, θα διεξάγει τις διαπραγματεύσεις για την μεταπολεμική Ευρώπη, θα ξεκινήσει την εμπλοκή των ΗΠΑ στην σύρραξη της Κορέας, θα ιδρύσει το ΝΑΤΟ και θα αποφασίσει την υποστήριξη στη δημιουργία του Ισραηλινού κράτους.
1951 5 Απριλίου Ο Ιούλιος και η Έθελ Ρόζενμπεργκ καταδικάζονται σε θάνατο για προδοσία και παροχή μυστικών πληροφοριών στη Σοβιετική Ένωση. Ο Σαν Πολ Σάρτρ κατηγόρησε τους Αμερικανούς για κυνήγι μαγισσών και εγκλήματα. Αρκετοί επιστήμονες, όπως ο Αϊνστάιν στάθηκαν αντίθετοι στην απόφαση αυτή, ο Πάμπλο Πικάσο έγραψε στην Ουμανιτέ «Οι ώρες μετράνε. Τα λεπτά μετράνε. Μην αφήσετε αυτό το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας να πραγματοποιηθεί», ενώ οι Λανγκ και Μπρεχτ προέβησαν και αυτοί στις σχετικές διαμαρτυρίες.
- 8 Απριλίου 1952 Ο Χ. Τρούμαν υπογράφει ένα εκτελεστικό διάταγμα για να κατάσχεση – επίταξη χαλυβουργείων, προκειμένου να αποτραπεί μια απεργία από τους εργαζομένους χάλυβα.
Ένα άγαλμα στο κέντρο της Αθήνας αφιερωμένο σε έναν άνθρωπο που σύνδεσε το όνομά του με τις πυρηνικές επιθέσεις σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι
Ηταν 10 Αυγούστου του 1945, ώρα 2 το πρωί, όταν από το αμερικανικό ραδιόφωνο ακούστηκε η φωνή του Προέδρου Χ. Τρούμαν να λέει:
«Εχρησιμοποιήσαμεν την ατομικήν βόμβαν εναντίον εκείνων, οι οποίοι μας επετέθησαν προδοτικώς στο Περλ Χάρμπορ, οι οποίοι εβασάνισαν τους Αμερικανούς αιχμαλώτους πολέμου, οι οποίοι παρεβίασαν όλους τους νόμους του διεθνούς δικαίου… Εχρησιμοποιήσαμεν την ατομικήν βόμβαν διά να συντομεύσωμεν τον πόλεμον… Θα τη χρησιμοιήσωμεν και πάλιν. Μόνο η συνθηκολόγησις της Ιαπωνίας θα μας σταματήση. Τους ώμους μας βαραίνει τεραστία ευθύνη. Ευχαριστούμεν τον θεόν, διότι είμεθα εμείς, και όχι ο εχθρός, που τη φέρομεν. Και παρακαλούμεν τον θεόν, να μας φωτίση εις τη χρήσιν του οργάνου αυτού συμφώνως προς τας βουλήσεις του».
Στις 6 Αυγούστου του 1945, η ιαπωνική πόλη Χιροσίμα είχε βομβαρδιστεί με ατομική βόμβα και στις 9 Αυγούστου, δεκαπέντε ώρες πριν την εκφώνηση του διαγγέλματος, οι ΗΠΑ έπλητταν με μια δεύτερη ατομική βόμβα την ιαπωνική πόλη Ναγκασάκι.
Όπως έγραφε η «Καθημερινή» στις 7 Αυγούστου του 1945, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ έλεγε τότε, στέλνοντας απειλητικό μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση:
«Ατομική βόμβα, βόμβα συνδυασμένη με τη βασικήν δύναμιν του σύμπαντος, τη δύναμιν εκ της οποίας και ο ήλιος αντλεί την ιδικήν του, εξαπελύθη εναντίον εκείνων που έφεραν τον πόλεμον εις την Απω Ανατολήν… Εδαπανήσαμεν 2.000 εκατομμύρια δολάρια διά την πρωτοφανούς μεγέθους εις την ιστορίαν επιστημονικήν αυτήν κερδοσκοπίαν και ενικήσαμεν… Θα προβώ εις περαιτέρω μελέτας και θ’ απευθύνω κι άλλας συστάσεις προς το Κογκρέσον ως προς τον τρόπον καθ’ ον η ατομική δύναμις θα αποβή μέσον πανίσχυρον και αναγκαστικής επιδράσεως προς διατήρησιν της παγκοσμίου ειρήνης».
Ο Τρούμαν έπαιρνε πάνω του την ευθύνη των βομβαρδισμών και από τότε το όνομά του ευλόγως συνδέθηκε με την πυρηνική καταστροφή.
Όπως μπορεί να καταλάβει κανείς, το άγαλμα του Τρούμαν που βρίσκεται στη γωνία των οδών Βασιλέως Κωνσταντίνου και Βασιλέως Γεωργίου στο Παγκράτι, έχει λάβει τον τίτλο του «πιο μισητού» αγάλματος της Αθήνας.
Για την ιστορία, στήθηκε εκεί ύστερα από αίτημα και χρηματοδότηση της μεγαλύτερης ελληνικής ένωσης των ΗΠΑ, ΑΧΕΠΑ, τον Μάρτιο του 1963.
Το φιλμ της «επιχείρησης αποκαθήλωσης» του Τρούμαν EUROKINISSI
Η επίθεση από διαδηλωτές το μεσημέρι της Δευτέρας, δεν ήταν μάλιστα η πρώτη που έχει δεχθεί το εν λόγω άγαλμα.
Την περίοδο της δικτατορίας, έγινε δυο φορές στόχος βομβιστικών επιθέσεων, με τη δεύτερη επίθεση το 1971, να αφήνει πίσω της νεκρό και έναν αστυνομικό.
Μέχρι το 1997 είχε γίνει στόχος συνολικά τεσσάρων βομβιστικών επιθέσεων, ενώ την ευθύνη για κάποιες είχε αναλάβει η ΕΛΑ.
Το 1997 τα πόδια του πριονίστηκαν το άγαλμα σωριάστηκε στο έδαφος και η θέση του παρέμεινε κενή μέχρι το 1999, όταν επανατοποθετήθηκε στη θέση του με αφορμή την επίσκεψη του προέδρου Κλίντον. Το 2006 και το 2007 το άγαλμα κατεδαφίστηκε και πάλι κατά τη διάρκεια συλλαλητηρίων. Νέα επίθεση με μπογιές έγινε το 2013.
το φιλμ της «επιχείρησης αποκαθήλωσης» του Τρούμαν EUROKINISSI
Η υπόστασις του ελληνικού Κράτους απειλείται υπό της τρομοκρατικής δράσεως χιλιάδων τινών ενόπλων, διευθυνομένων υπό κομμουνιστών
Το άγαλμα στήθηκε για να τιμηθεί εν πολλοίς το λεγόμενο «δόγμα Τρούμαν», με το οποίο στηρίχθηκαν το 1947 οι χώρες επιρροής των ΗΠΑ. Στην ουσία, οποιαδήποτε χώρα κινδύνευε από την περιβόητη «κομμουνιστική απειλή», θα μπορούσε να δεχθεί την αμερικανική βοήθεια. Όπως και έγινε.
Όπως δήλωνε ο Τρούμαν στο Κογκρέσο:
«Αυτή η υπόστασις του ελληνικού Κράτους απειλείται σήμερον υπό της τρομοκρατικής δράσεως χιλιάδων τινών ενόπλων, διευθυνομένων υπό κομμουνιστών, οι οποίοι αψηφούν την εξουσίαν της κυβερνήσεως εις τινά σημεία της χώρας και ιδία κατά μήκος των βορείων συνόρων αυτής. […] Εν τω μεταξύ η ελληνική κυβέρνησις δεν είναι εις θέσιν να αντιμετωπίση την κατάστασιν».
Οι ΗΠΑ είχαν στείλει 400.000.000 δολάρια στην Ελλάδα και την Τουρκία για να μην φύγουν από τη δυτική σφαίρα επιρροής. Το 1952, και τα δύο κράτη μπήκαν στο ΝΑΤΟ.
Σημειώνεται πως κατά διαστήματα έχουν γίνει προτάσεις να αντικατασταθεί το «μισητό άγαλμα» με ένα άλλο του Αβραάμ Λίνκολν, χωρίς ωστόσο αυτό να έχει γίνει μέχρι σήμερα.
