Σαν σημερα

Αν δεν ειχαμε σημερα δημοκρατια (εστω αυτη τη δημοκρατια που καταφεραμε να εχουμε) και ειχαμε χουντα  δεν θα υπηρχαν ολοι αυτοι που ζητανε την ψηφο σας. Θα ειχαμε εναν διορισμενο Δημαρχο με πιστοποιητικο κοινωνικων φρονηματων και θα εκανε οτι ηθελε. Η μαλλον οτι τον διεταζαν.

Εγραφε ο Βασιλης Λαδας

Η χούντα των συνταγματαρχών έφερε για 7 χρόνια στο Κρανίδι άλλο ένα παρόμοιο κακό. Τον Δημήτριο Γκίκιζα, παρατσούκλι «Μπενάκη», διώχνοντας τον λαοπρόβλητο Δήμαρχο Γκιώνη. Ο εγκάθετος της 7ετίας, Δημήτριος Γκίκιζας, που είχε έρθει από την Ανατολή με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού- καραβανά, υπηρετούσε στον Ιερό Λόχο και αποσπάστηκε στο Κρανίδι τον Μάρτη του 1945, όπου με μια συμμορία παρακρατικών, εξοπλισμένων από τους Γερμανούς κατακτητές, ένα πρωί κύκλωσαν το Κρανίδι ( αναφέρομαι παρακάτω).

Τα προβληματα που εχει το πολιτευμα μας δεν λυνωνται με χουντες εξοριες βασανιστηρια και εκτελεσεις. Λυνωνται με περισσοτερη δημοκρατια ελευθερια κοινωνικη δικαιοσυνη.Και περιμενω σημερα να δω τους υποψηφιους Δημαρχους και τις παραταξεις τους να κανουν ενα διαλειμμα της προεκλογικης τους εκστρατειας και να βγαλουν  μια ανακοινωση υπερασπισης της Δημοκρατιας καταδικης των ολοκληρωτικων καθεστωτων  και πολιτικης απομονωσης των ακροδεξιων ναζι και  χουντικων που υπαρχουν και στην επαρχια μας . Μεχρι τωρα απογευμα δεν εχω λαβει τετοια ανακοινωση.Εξ αλλου ολοι αυτοι οι εν δυναμει «ψηφοφοροι» δεν πιστευουν στις εκλογες το κοινοβουλιο και την Δημοκρατια. Οποτε ετσι κι αλλιως ειναι εναντιον τους.Δεν θα χασουν τιποτα.

ΕΔΩ οι δηλωσεις των πολιτικων κομματων

ΣΥΡΙΖΑ: Σήμερα που το σκοτάδι του νεοφασισμού εξαπλώνεται στη χώρα μας και την Ευρώπη, αποτελεί ιστορική αναγκαιότητα να τεθούν στο περιθώριο οι νεοναζιστές

 ΚΚΕ :«Η συμπλήρωση 52 χρόνων από τη μαύρη επέτειο του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967, αποτελεί ευκαιρία για να διδαχτούμε και να τιμήσουμε την προσφορά και τη μνήμη των θυμάτων της χούντας, όλων όσοι φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, υπέστησαν βασανιστήρια, συνέβαλλαν με κάθε μορφή στην ανάπτυξη της αντιδικτατορικής πάλης.

Φ. Γεννηματά: «Δεν υπάρχει χώρος για τους φασίστες στην Ελλάδα» «Η 21η Απριλίου είναι αποφράδα ημέρα στη σύγχρονη ιστορία μας. Θυμίζει το μαύρο παρελθόν με το βαρύ πλήγμα στη Δημοκρατία και τον Κοινοβουλευτισμό.

ΔΗΜΑΡ 52 χρόνια μετά από τη σκοτεινή νύχτα της 21ης Απριλίου 1967, που άφησε στο σκοτάδι τον ελληνικό λαό για 7 ολόκληρα χρόνια θυμόμαστε, τιμούμε, αγωνιζόμαστε», αναφέρει σε σχετική ανακοίνωσή

ΛΑΕ: «Συμπληρώνονται φέτος 52 χρόνια από το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, αποτέλεσμα της αγαστής συνεργασίας του αμερικανικού παράγοντα με την εγχώρια αντίδραση

Κυριάκος Μητσοτάκης: «Ανάγκη να θωρακιστεί η Δημοκρατία από τις σύγχρονες απειλές»

Φυσικα η ΧΑ  εβγαλε και αυτη ανακοινωση ανακοινωση νοσταλγιας ομως .«…παραμένει γεγονός ότι εκείνο που λείπει από τους Έλληνες σήμερα περισσότερο από ποτέ, είναι το αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας. Γι’ αυτό νοσταλγούν την 21η Απριλίου».

Αυτος ηταν ο Μουστακλης

Κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας συμμετείχε στο κίνημα του Ναυτικού. Συνεργάστηκε με τους αξιωματικούς του ναυτικού ως ταγματάρχης και ήταν από τους λίγους αξιωματικούς του στρατού που πήραν μέρος. Το κίνημα του Ναυτικού προδόθηκε πριν την εκδήλωσή του, με αποτέλεσμα μεταξύ των αξιωματικών να συλληφθεί και ο ίδιος (22 Μαΐου 1973).^[1][2] Συνελήφθη και φυλακίστηκε στα κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ όπου βασανίστηκε για περισσότερες από 45 ημέρες. Κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων που του έγιναν, από ομάδα υπό του βασανιστή Αναστασίου Σπανού, τα χτυπήματα προκάλεσαν εγκεφαλικό με αποτέλεσμα να διακομιστεί (με καθυστέρηση πολλών ωρών) στο 401 Γ.Σ.Ν.Α., όπου εισήλθε με το ψευδώνυμο «Μιχαηλίδης» και αιτιολογία εισαγωγής «τρακάρισμα στον Ιππόδρομο«. Από τα χτυπήματα προκλήθηκε ολική παράλυση των δεξιών του άνω και κάτω άκρων.^[3] Αργότερα μεταφέρθηκε στην Πολυκλινική Αθηνών και ακολούθως στο ΚΑΤ, για να υποβληθεί υποβαλλόμενος σε φυσικοθεραπείες για την αποκατάσταση του καταφέρνοντας να περπατήσει, αλλά χωρίς να καταφέρει να μιλήσει.

Ειναι  οι αγωνες των δημοκρατικων συντηρητικων δεξιων  και φιλελευθερων κεντρωων της αριστερας των κομμουνιστων  που ανοιξαν τον δρομο για να μπορουν σημερα ελευθερα στην προεδρευομενη δημοκρατια μας οι κκ Γεωργοπουλος Σφυρης Τοκας  Λαμπρου Πετριδης να ζητουν την ψηφο σας. Και για να μπορουμε εμεις οι πολιτες δημοσια να τους κρινουμε να αποκαλυπτουμε τα λαθη και τις παραλλειψεις τους η και να τους υπερασπιζομαστε με παθος αλλα χωρις φοβο.

Δεν ξεχναμε

 

Η Ελληνικη μαφια. Το δαιμονιο

Κουλουμα στου Φιλοππαπου.Στο βαθος ο Λυκαββητος.Δεκαετια 1920

Επειδη πολλα λεγωνται περι μαφιας διαφορων «ξενων» που ερχονται στη χωρα μας και αντι να δουλευουν κανουν εγκληματα και γενικα εχουν παραβατικη συμπεριφορα τσουβαλιαζοντας ετσι ολους τους μεταναστες στο ιδιο σακι με καποιους ελαχιστους που πραγματι κινουνται στην παρανομια καλο θα ηταν να μαθουμε πως και οι Ελληνες δεν ηταν ολοι σκληρα εργαζομενοι οικογενειαρχες οταν πηγαν μεταναστες. (Οι έλληνες ανειδίκευτοι εργάτες, όπως και οι άλλοι ξένοι μετανάστες, βίωσαν τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους στο Βέλγιο την περιφρόνηση των πολιτισμικών πρακτικών και των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων και αντιμετώπισαν την εχθρότητα και τις προκαταλήψεις των γηγενών Βέλγων.)

Και στο κατω κατω και στην Ελλαδα υπαρχουν συμπατριωτες μας παρανομοι και παντα υπηρχαν. Τελος βεβαιως και υπηρξαν Ελληνες αγωνιστες και πρωτοποροι σε αγωνες για μια καλυτερη κοινωνια οπως ο Κρητικος  Ηλιας Σπαντιδακης Τικας (τετοιες μερες η εξεγερση στο Λαντλοου το 1914 ) η ο Γεωργακας

αλλα υπηρχαν και αλλοι μπραβοι της εργοδοσιας απεργοσπαστες. άνθρωποι του περιθωρίου και της παρανομίας.Οπως γινεται και στην χωρα μας.Γι αυτο και οι ρατσιστες στις χωρες υποδοχης για πολλα χρονια θεωρουσαν το ονομα Γκρεκ/Γκρικ βρισια και υποτιμητικο και μαλιστα η ρατσιστικη ΚΚΚ ειχε στοχοποιησει ολους τους Ελληνες στην βαση της εγκληματικης παραβατικοτητας των λιγων συμπατριωτων μας.Στο Ντιτροιτ για παραδειγμα η Ελληνικη γειτονια στηθηκε αναμεσα στις γειτονιες των μαυρων και των λευκων.ΜΝας θεωρουσαν λιγο πανω απο τους μαυρους αλλα οχι και ακριβως ασπρους σαν τους αγγλοσαξωνες τους Βικιγκς η τους Κελτες.

Επιστρέφοντας στην εργασιακή συμπεριφορά και οργάνωση οι Έλληνες έδειξαν ένα μεικτό πρόσωπο. Από τη μία πρωτοστάτησαν ή συμμετείχαν σε συνδικάτα και αγώνες, όπως αναπτύσσονται στο βιβλίο  ενός άλλου Dan Georgakas (και εδώ), Έλληνα αναρχικού αυτήν τη φορά.

Από την άλλη, όμως, χρησιμοποιήθηκαν ως απεργοσπάστες όπου η εργοδοσία εύρισκε ανθρώπους που θα ρίσκαραν ώστε να κερδίσουν τα ως προς το ζην. Χαρακτηριστικό ήταν το πογκρόμ που υπέστη η Ελληνική κοινότητα της Νότιας Ομάχα (South Omaha- 1909), πληθυσμού γύρω στους 2.000. Δεν ήταν τα μόνα κρούσματα διωγμών που συνέβησαν εις βάρος των ομοεθνών μας τη δύσκολη εκείνη εποχή. Νιου Χαμσάιρ- 1906, Σικάγο 1907, Γουάιτ Πάιν-1908 κ.α.. Μάλιστα σε ένα συμβάν στην Ουάσινγκτον, Αμερικάνοι έβαλαν Έλληνες σε πλοιάριο και τους είπαν να μην επιστρέψουν γιατί θα πυροβοληθούν…

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Greek_mafia

Θα βρειτε πληροφοριες για την δραση γνωστων Παρανομων Ελληνικης καταγωγης και των οργανωσεων τους σε ολο τον πλανητη

Και φυσικα μην ξεχναμε τους Ελληνες εφοπλιστες που συχνα ερχονται στην δημοσιοτητα για εμποριο οπλων (με σπασιμο εμπαργκο) ναρκωτικων, λαθραιων καυσιμων,αλλα και περιβαλλοντικες καταστροφες απο διαρροες πετρελαιοειδων (στις επτα μεγαλυτερες καταστροφες οι 4 ηταν σε Ελληνικων συμφεροντων πλοια Atlantic Empress, 1979. Διαρροή πετρελαίου: 287.000 τόνοι/Aegean Sea, 1992. Διαρροή πετρελαίου: 74.000 τόνοι/Katina P., 1992. Διαρροή πετρελαίου: 67.000 τόνοι/Prestige, 2002. Διαρροή πετρελαίου: 63.000 τόνοι/ ) αλλα και γενικωτερα

Στις 30 Ιανουαρίου 2012, το Ινστιτούτο Ερευνών για την Διεθνή Ειρήνη της Στοκχόλμης (Stockholm International Peace Research Institute – SIPRI) δημοσίευσε μια έρευνα-μελέτη με τίτλο “Maritime Transport and Destabilizing Commodity Flows“, η οποία πιστοποιεί ότι οι πρώτες 3 χώρες με τους περισσότερους πλοιοκτήτες που εμπλέκονται σε λαθρεμπόριο όπλων, διακίνηση ναρκωτικών ή διαθέτουν πλοία “διπλού σκοπού” (δηλαδή, που κάνουν ταυτόχρονα και νόμιμες και παράνομες δουλειές) ανήκουν στο ΝΑΤΟ και είναι κατά σειρά η Γερμανία, η Ελλάδα και οι ΗΠΑ. Η ίδια έρευνα πιστοποιεί ότι, κατά την εικοσαετία 1991-2011, η Ελλάδα είχε αναλογικά το μεγαλύτερο ποσοστό πλοίων που εμπλέκονταν σε παράνομες δραστηριότητες.

 

ΜΑΦΙΑ

Ο 20ος ΑΙΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΑΦΙΑΣ

Από τα τέλη του 19ου αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου, το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα από το φτωχό ευρωπαϊκό νότο προς την Αμερική, μέσω Νέας Υόρκης, έφερε μαζί του και τη «μάστιγα»: μία νέα ολόκληρη αγορά παράνομων δραστηριοτήτων ανοιγόταν μπροστά στα πεινασμένα για «ψωμί» μάτια των Ιταλών και Ελλήνων μεταναστών.

Ο στερεότυπος βέβαια θέλει τους πρώτους συνυφασμένους με τη μαφιόζικη δράση και τους δεύτερους με την ταπεινή «προκοπή»: μία εικόνα στη διαμόρφωση της οποίας συνέβαλε φυσικά και η έβδομη τέχνη με εξέχοντα παραδείγματα τις σχεδόν μυθοποιητικές κινηματογραφικές ταινίες των Φράνσις Φορντ Κόπολα και Μάρτιν Σκορτσέζε, που μας έμαθαν πολλά για τη δράση της ιταλικής μαφίας στις ΗΠΑ του 20ου αιώνα.

Δεν υπάρχει πλέον σύγχρονος άνθρωπος που να μην έχει μία ορισμένη αντίληψη για το τι εστί «ιταλική μαφία». Ποιος όμως γνωρίζει τη δράση της ελληνικής;

Είναι γνωστή η ρήση γνωστού Ιταλού μαφιόζου της περίφημης οικογένειας Λουκέζε: «Η ελληνική μαφία είναι τόσο καλή και ισχυρή επειδή ακριβώς, σε αντίθεση με την ιταλική ή την ρωσική, κατάφερνε πάντα να μην κάνει αισθητή την παρουσία της».

Σε αυτό το στοιχείο της σιωπηλής δράσης οφείλει τη φήμη της ως μία από τις καλύτερες και αποτελεσματικότερες στον κόσμο.

Κυριότεροι τόποι δράσης της στις ΗΠΑ, η Αστόρια της Νέας Υόρκης, η Φιλαδέλφεια, το Σικάγο και το Τορόντο, όπου ειδικευόταν στο τζόγο, τη νυχτερινή ζωή, την εμπορεία οινοπνευματωδών και άλλους τομείς της παρανομίας.

Φημολογείται ότι οι οικογένειες της ελληνικής μαφίας πραγματοποιούσαν τις συναντήσεις τους σε ελληνορθόδοξες εκκλησίες, προκειμένου να διαφύγουν την παρακολούθηση από το FBI. Επίσης, είχαν ανέκαθεν πολλές και υψηλές διασυνδέσεις με τον πολιτικό κόσμο των ΗΠΑ, σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης.

Στο μεγαλύτερο μέρος τους, τα ελληνικά συνδικάτα οργανωμένου εγκλήματος δρούσαν στο πλευρό των Ιταλών «αδελφών» του, κυρίως των οικογενειών Λουκέζε, Τζενοβέζε και Γκαμπίνο.

Με την τελευταία τα «έσπασαν» το 2001, όταν συνεργάτες των Γκαμπίνο (οι Τόνι Μοσκιατέλο, Τόνι Φεράρι και Τζέιμς Φιορίλο) δολοφόνησαν μέλη του ελληνικού συνδικάτουμ όπως ο Γκας Μπούλης, ιδιοκτήτης των SunCruz Cazinos στη νότια Φλόριντα.

Η ελληνοαμερικανική μαφία επιχειρεί κυρίως στην ανατολική ακτή – Βοστόνη, Φιλαδέλφεια, Κουίνς – όπου η περίφημη «οικογένεια Βελέντζα» ήλεγχαν τα underground casinos και άλλες μυστικές χαρτοπαικτικές λέσχες. Άλλες «οικογένειες» δραστηριοποιούνται επίσης στην περιοχή της Φλόριντα, όπως η «οικογένεια Pappas».

Η ΔΙΑΒΟΗΤΗ «ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΒΕΛΕΝΤΖΑ»

Απ’ όλες τις οικογένειες ελληνικής καταγωγής, όμως, υπήρξε μία που έκανε τη διαφορά: η διαβόητη «Οικογένεια Βελέντζα», η οποία προήλθε από τα σπάργανα της «Οικογένειας Κουράκου», Ελλήνων από τη Μάνη, ηγέτης της οποίας ήταν επί χρόνια ο Πίτερ «Pete the Greek» Κουράκος.

Η «Οικογένεια Βελέντζα» κυριάρχησε κατά τις δεκαετία του ’80 και του ’90, υπό τη σιδηρά χείρα του Σπυρίδωνα Βελέντζα, Έλληνα γκάνγκστερ που συνεργαζόταν στενά με την οικογένεια Λουκέζε.

Η ομάδα, η οποία αριθμούσε 30 μέλη, έλεγχε το δίκτυο παράνομου τζόγου σε όλη την Αστόρια, το Κουίνς και το Μπρούκλιν.

Στις 20 Ιουνίου του 1992, ο Σπυρίδων Βελέντζας, γνωστός και ως «Σακαφλιάς», κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε 20ετή φυλάκιση κι εν συνεχεία σε ισόβια για δολοφονία, φοροδιαφυγή και παράνομο τζόγο, μαζί με τους συνεργάτες του Πίτερ Δρακούλης και Μάικλ Γκρίλο. Λέγεται πως τη δολοφονία την είχε διατάξει η οικογένεια Λουκέζε.

Σήμερα, ο 75χρονος Βελέντζας συνεχίζει να εκτίει την ποινή του.

Θρυλική υπήρξε επίσης η σύγκρουση της Οικογένειας Βελέντζα με την ιταλική Οικογένεια Γκαμπίνο, μέλος της οποίας έχει κάνει την εξής ιστορική δήλωση:

«Οι Έλληνες ξέρουν να παίζουν το «παιχνίδι» τόσο μα τόσο καλά που ήταν ικανοί να μας εξαπατούν κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη μας».

16 Απριλιου 1947 Εκτελεση με απαγχονισμο του Ρουντολφ Ες

Ρουντολφ Ες

Ρούντολφ Ες ο διοικητής-τέρας του στρατοπέδου εξόντωσης στο Άουσβιτς που τον πρόδωσε η γυναίκα του. Κατέληξε στην κρεμάλα ΜΕΛΕΤΕΣ – ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΡΘΡΑ Φεβ 26, 2016 Screenshot_45Το Άουσβιτς είχε επιλεγεί από τον Χάινριχ Χίμλερ ως το βασικό στρατόπεδο εξόντωσης των αιχμαλώτων επειδή είχε μεγάλη έκταση, εύκολη πρόσβαση με σιδηρόδρομο και κυρίως λόγω της απομακρυσμένης του θέσης. Όταν επελέγη ο Ρούντολφ Ες ως διοικητής, ενημερώθηκε ότι όλο το σχέδιο εξόντωσης είναι μυστική επιχείρηση του Ράιχ και ότι κανείς δε θα έπρεπε να μάθει για αυτό, πράγμα που ο Ες το τήρησε μέχρι το τέλος του 1942 οπότε και το αποκάλυψε στη γυναίκα του. Ο Ες, αν και ήταν γιος θρήσκων καθολικών γονέων που τον προόριζαν για ιερέα, ακολούθησε άλλη πορεία. Τελειοποίησε τις μεθόδους εξόντωσης και το στρατόπεδό του έγινε η αποτελεσματικότερη μηχανή μαζικής εξόντωσης από όλα τα στρατόπεδα της ναζιστικής Γερμανίας. Έχτισε μεγαλύτερους θαλάμους αερίων για να μην υπάρχουν καθυστερήσεις The-former-commander-of-Auschwitz-concentration-camp-Rudolf-Höß Ο Ρούντολφ Ες, Διοικητής του Άουσβιτς, κατά τη διάρκεια της δίκης του Screenshot_7Εως και 10.000 άνθρωποι μπορούσαν να εξοντωθούν μέσα σε 24 ώρες. Ο ίδιος στην απολογία του στη δίκη της Νυρεμβέργης ομολόγησε κυνικά ότι κανένας δεν γλίτωνε από τα χέρια του.

Πολλές φορές οι μητέρες έκρυβαν τα παιδιά τους σε στοίβες ρούχων, αλλά η εντολή του ήταν να εντοπίζονται και να θανατώνονται. «Από τεχνική άποψη δεν ήταν και τόσο δύσκολο – δεν θα ήταν δύσκολο να εξολοθρεύσουμε ακόμα περισσότερους… Η θανάτωση έπαιρνε τον λιγότερο χρόνο, και μπορούσες να σκοτώσεις 2.000 κεφάλια σε μισή ώρα, αλλά ήταν το κάψιμο που έπαιρνε την περισσότερη ώρα. Η θανάτωση ήταν εύκολη και δεν χρειάζονταν καν φρουροί για να τους πάνε στους θαλάμους αερίων, καθώς νόμιζαν ότι πήγαιναν για ντους, όπου αντί για νερό τους ρίχναμε δηλητηριώδη αέρια. Η όλη ιστορία γινόταν πολύ γρήγορα«. Τον πρόδωσε η γυναίκα του Η σύλληψή του έγινε όταν η ίδια του η γυναίκα αποκάλυψε στις συμμαχικές δυνάμεις την ψεύτικη ταυτότητα με την οποία κυκλοφορούσε προκειμένου να διαφύγει. Χωρίς δεύτερη σκέψη η κ. Ες έδωσε όλες τις πληροφορίες όταν οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες απείλησαν να τη στείλουν στη Ρωσία μαζί με τα παιδιά της.

Η Νυρεμβέργη και η κάθαρση Στο μεγαλύτερο διάστημα της δίκης του παρέμενε απαθής. Όταν κατηγορήθηκε ότι θανάτωσε 3.5 εκατομμύρια ανθρώπους, απάντησε : Όχι, ήταν μόνο 2.5 εκατομμύρια. Οι υπόλοιποι πέθαναν από αρρώστιες και ασιτία. Ο Ρούντολφ Ες καταδικάστηκε σε θάνατο για εγκλήματα πολέμου και εκτελέστηκε δια απαγχονισμού (αρχική φωτογραφία) στις 16 Απριλίου 1947. Πληροφορίες : nuernberg.de μέσω:mixanitouxronou.gr

Διαβάστε περισσότερα: https://www.kar.org.gr/2016/02/26/rountolf-es-o-diikitis-teras-tou-stratopedou-exontosis-sto-aousvits-pou-ton-prodose-i-gyneka-tou-katelixe-stin-kremala/?fbclid=IwAR1DRb6-KzfIj6-edrpyY7ufzejzFtNnqce1K7uei-tCJKvYNnFxBlunU6g

Ο Παντελεημων Φωστινης εναντιον των εξεγερμενων Μπολσεβικων στην Κριμαια

Πολυ ενδιαφερονιστορικο αρθρο με αναφορες και στον δικο μας Φωστινη.Ο Παντελεημονας Φωστινης ηταν ιεροκηρυκας του 34 συνταγματος πεζικου. Π{αρεμεινε βαθια αντικομμουνιστης και αντι φιλελευθερος σε ολη τη ζωη του.

Ο στρατιωτικός ιερέας του 34ου Συντάγματος διαβεβαιώνει αντίθετα ότι «κανείς απ’ όσους ελάβαμεν μέρος εις την εκστρατείαν αυτήν δεν κατόρθωσε να καταλάβη γιατί επήγαμε στη Ρωσία» (Φωστίνης, σ. 7). Διευκρινίζει, ωστόσο, ότι «προς τιμήν του Ελληνος, δεν επιχειρήσαμε καν να το εξετάσουμε» −και ικανοποιείται με την ιδέα πως η δράση του σώματος «έκαμε τους ξένους όλους να ομολογήσουν: “Τέτοιον στρατόν έχει η Ελλάς; Της αξίει να γίνη μεγάλο Βασίλειο”» (σ. 270).

Ακόμη διαφωτιστικότερος αποδεικνύεται εδώ ο ιεροκήρυκας Φωστίνης: «Από παντού έχουν επιτεθή [κατά] των στρατιωτών μας, από τους δρόμους, από τις θύρες των σπιτιών, από τα υπερώα, από τα παράθυρα, από τους εξώστας, με όπλα, με πιστόλια, με πολυβόλα, με χειροβομβίδες, ακόμη και με παλαιά σίδερα και με πέτρες και με ό,τι άλλον ετύχαινε μπροστά των· όλος ο κόσμος και οι πόρνες ακόμη από τους οίκους ανοχής πυροβολούν εναντίον των στρατιωτών μας» (σ. 226-7).

Μιλαμε για το 1919 εχει προηγηθει ο πρωτος εμφυλιος του 20ου αιωνα , στην Κυβερνηση ειναι ο Βενιζελος (και ο Ρεπουλης) που πληρωνει  γραμματια για την βοηθεια που του εδωσαν οι συμμαχοι της Ανταντ στην συγκρουση του με τον Κωνσταντινο, ο Κωνσταντινος Α ειναι εξοριστος στην Ελβετια τον αντικαθιστα ατυπα ο 24 χρονος γιος του Αλεξανδρος (αυτος που πεθανε απο δαγκωμα μαιμους λιγο μετα).

Πρωθυπουργος της Γαλλιας ο πρωην κομμουναρος Κλεμανσω (Το 1870 διορίστηκε δήμαρχος του 18ου διαμερίσματος του Παρισιού, το οποίο περιλαμβάνει τη Μονμάρτρη. Η Παρισινή Κομμούνα τον καθαίρεσε από τα καθήκοντά του ως δημάρχου. Προσπάθησε να εκλεγεί στο συμβούλιο της Κομμούνας αλλά δεν τα κατάφερε.^[3] Το 1871 εξελέγη στο δημοτικό συμβούλιο του Παρισιού. Το 1876 εξελέγη στην Κάτω Βουλή και ήταν μέλος της Άκρας Αριστεράς και του Ριζοσπαστικού Κόμματος).

Ενα αποσπασμα απο το βιβλιο του  Νικολαου Σμπαρουνη αναφερεται σε καποιο στρατιωτη απο το Καρακασι που αφησε την τελευταια του πνοη στην Κριμαια .Η Ισπανικη γριπη θερισε τους στρατιωτες εκεινη την εποχη .48 στρατιωτες πεθαναν απο την γριπη στο διαστημα Ιανουαριος -Μαρτιος και ενας απο αυτους και ο στρατιωτης Καραχρηστος απο το Καρακασι Αργολιδος 1ο συνταγμα Πεζικου 5ος λοχος που πεθανε στις 14 Μαρτιου απο γριπωδη βρογχοπνευμονια.

Συνολικα σε αυτη την ιμπεριαλιστικη επεμβαση κατα του εξεγερμενου λαου της Ρωσσιας σκοτωθηκαν 398 Ελληνες στρατιωτες και τραυματιστηκαν 657.

Το αγαλμα του Φωστινη στο Κρανιδι

Μια ανακοινωση απο την Χιο

Κολυμβήθρα του Σιλωάμ για τον Παντελεήμονα Φωστίνη δε θα γίνουμε

Επειδή ως Λαϊκή Συσπείρωση Δήμου Χίου προσκληθήκαμε στα αποκαλυπτήρια της προτομής του Μητροπολίτη κυρού Παντελεήμονος Φωστίνη και χωρίς να μέμφουμε για κάτι τους αποστολείς της προσκλήσεως, έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

Ο Παντελεήμων Φωστίνης υπήρξε απηνής διώκτης κάθε κομμουνιστικής και δημοκρατικής φωνής, μετέχοντας μάλιστα στην εκστρατεία στην Κριμαία, ως θρησκευτικός ακόλουθος, εναντίον του νεοσύστατου κράτους της Σοβιετικής Ένωσης και «δια να πατάξει τον μπολσεβικισμόν», ευλογώντας την ισχύ των ιμπεριαλιστικών όπλων και καταδιώκοντας Έλληνες στρατιώτες που στασίαζαν, ενάντια στην επέμβαση.

Υπήρξε ο βασικός υπεύθυνος μαζί με το εμφυλιοπολεμικό αστικό καθεστώς των διώξεων που υπέστη ο ΕΑΜικός μητροπολίτης Ιωακείμ Στρουμπής, τον οποίο πραξικοπηματικά εκτόπισε.

Ήταν αυτός που στοχοποίησε τον κομμουνιστή αγωνιστή παπα-Ξενάκη, συμβάλλοντας καθοριστικά στη δολοφονία του από το μοναρχοφασιστικό καθεστώς εκείνης της περιόδου.

Στα 1954 υπέβαλε έκθεση στη Σύνοδο για το βιβλίο «Καπετάν Μιχάλης» το οποίο θεωρούσε «αντεθνικόν» και ζητούσε να αφορισθεί ο Καζαντζάκης.

Πολλά θα μπορούσαν να γραφτούν για το Βίο και την Πολιτεία του ακροδεξιού Παντελεήμονος Φωστίνη, όμως με βάση και μόνο τα παραπάνω, δεν επιθυμούμε να έχουμε ως Λαϊκή Συσπείρωση καμιά σχέση με τη μνήμη του, την οποία κατατάσσουμε στο ιστορικό όνειδος.

Κολυμβήθρα του Σιλωάμ για ακροδεξιούς, φασίστες και μισάνθρωπους, που έσπερναν το μίσος και ευλογούσαν τις δολοφονίες των συντρόφων μας, δεν πρόκειται να γίνουμε.

Μπροστά στην προεκλογική περίοδο υπάρχουν πολλοί πρόθυμοι συνυποψήφιοι για κάτι τέτοιο. Άλλωστε φασισμός και αστικός πολιτικός κόσμος αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία.

Τέλος, 3 του Μάρτη θα μετέχουμε ως Λαϊκή Συσπείρωση στην εκδήλωση του Συλλόγου Φίλων και Απογόνων της ΕΑΜικής Αντίστασης και του δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, στον τόπο μαρτυρίου της Κυδιάντας, εκεί που το αίμα των κομμουνιστών έχει σημαδέψει το χώμα και την ιστορία, στοιχειώνοντας τους δολοφόνους τους, φυσικούς και ηθικούς αυτουργούς, όπως ο Παντελεήμων Φωστίνης.

https://www.efsyn.gr/themata/fantasma-tis-istorias/191245_o-stratos-mas-poy-pige-stin-krimaia

ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

25 Μαρτίου 1919. Είσοδος του Κόκκινου Στρατού στην Οδησσό, μετά την εκδίωξη των ελληνογαλλικών κατοχικών στρατευμάτων.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 14.04.2019, 09:49

Ο στρατός μας που πήγε στην Κριμαία

Τάσος Κωστόπουλος

Η επανάσταση των Μπολσεβίκων με τα μάτια των ενστόλων Ελλήνων.

Ηταν οι πρώτοι συμπατριώτες μας που είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τη γέννηση της Σοβιετικής Ρωσίας, έστω κι αν η συντριπτική πλειονότητά τους κάθε άλλο παρά είχε ζητήσει κάτι τέτοιο. Ο λόγος για τους 23.351 στρατιώτες και αξιωματικούς του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος που στάλθηκε στις αρχές του 1919 στην Οδησσό και την Κριμαία για να συμβάλει στην καταστολή των μπολσεβίκων από τους αντεπαναστάτες Λευκούς και τους Αγγλογάλλους, συν τα πληρώματα των πολεμικών πλοίων που τους συνόδευαν.

Στις γραμμές των αξιωματικών, οι οποίοι (σε αντίθεση με τους φαντάρους) ήταν όλοι εθελοντές, συναντάμε φιλόδοξα στελέχη που έγραψαν αργότερα ιστορία ως πραξικοπηματίες, πολιτικοί, στελέχη της Αντίστασης αλλά και του ένοπλου δωσιλογισμού: Νικόλαος Πλαστήρας, Γεώργιος Κονδύλης, Στυλιανός Γονατάς, Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, Λεωνίδας Σπαής, Γεώργιος Τσολάκογλου, Παναγιώτης Δεμέστιχας, Διονύσιος Παπαδόγκωνας, Χαράλαμπος Παπαθανασόπουλος, Ευάγγελος Καλαμπαλίκης κ.ά.

«Ο κόσμος είναι μάλλον Μπολσεβίκοι, δηλαδή εις άκρον δημοκρατικοί μεταπίπτοντες εις αναρχίαν»
Πλοίαρχος Ιωάννης Γιαννηκώστας (15/12/1918)

Ορισμένοι απ’ αυτούς (και τους υφισταμένους τους) κατέγραψαν την εμπειρία τους σε ημερολόγια, επιστολές κι απομνημονεύματα. Δεκαπέντε τέτοιες μαρτυρίες, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους όσον αφορά τους συντάκτες και το περιεχόμενό τους, εξετάζονται εδώ.

Το έναυσμα για το σημερινό μας αφιέρωμα το έδωσε μια ξεχασμένη αλλά σημαδιακή επέτειος. Ανήμερα το Πάσχα πριν από 100 χρόνια (7/4/1919), ο ελληνικός στρατός κατοχής της Σεβαστούπολης κατέστειλε με πραγματικά πυρά μια πολυάνθρωπη διαδήλωση ντόπιων πολιτών και εξεγερμένων Γάλλων ναυτών, που απαιτούσαν με κόκκινες σημαίες στα χέρια τον τερματισμό της ξένης στρατιωτικής επέμβασης.

Ο αριθμός των θυμάτων παραμένει απροσδιόριστος, με εμφανή την τάση υποτίμησής του από ελληνικής πλευράς (ιδίως όσον αφορά τους πρωτοκοσμικούς στασιαστές «συμμάχους») και διόγκωσής του από σοβιετικής· γεγονός είναι, πάντως, πως υπήρξαν δεκάδες χτυπημένοι από τις ελληνικές σφαίρες και κάμποσοι νεκροί.

Παρά την αμηχανία που διαπερνά τις υπηρεσιακές περιγραφές του συμβάντος, η επίσημη ιστοριογραφία δεν παραλείπει να καμαρώσει για τα συγχαρητήρια του Αγγλου ναυάρχου προς το εκστρατευτικό σώμα, σύμφωνα με τα οποία οι φονιάδες των διαδηλωτών «δύνανται να ώσι σήμερον υπερήφανοι ότι είναι Ελληνες» (ΔΙΣ 1955, σ. 243).

Κατά τα άλλα, οι εθνικά ορθές εξιστορήσεις της εκστρατείας διαπερνώνται από μια εξόφθαλμη αντίφαση. Από τη μια, ακατάσχετη μεγαλοστομία −με τις σφαγές του επαναστατημένου πληθυσμού σε μια μακρινή χώρα να αναγορεύονται επαίσχυντα «νέες Θερμοπύλες». Από την άλλη, η όλη υπόθεση καταχωνιάζεται στο περιθώριο της Ιστορίας, με τρόπο που προδίδει μάλλον ντροπή για το υποτιθέμενο έπος. Ακόμη και η χουντική «Πολεμική ιστορία των Ελλήνων», που εξέδωσε το 1970 το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων, αφιερώνει λ.χ. στην «εκστρατεία της μεσημβρινής Ρωσίας» λιγότερη από μισή σελίδα (τ.Β’, σ. 462).

Οσο για τα αντίστοιχα εκδοτικά εγχειρήματα δεξιών εφημερίδων σε δημοκρατικότερους καιρούς (2008), οι μεν «Αγώνες των Ελλήνων» των Μαλούχου και Παπαγιαννίδη (που διένειμε ο «Ελεύθερος Τύπος») της αφιερώνουν ένα φωτογραφικό δισέλιδο δίχως την παραμικρή αφήγηση ή επεξήγηση (τ.Α’, σ. 154-5), το δε τρίτομο έργο του ΣΚΑΪ «Εμείς οι Ελληνες. Πολεμική Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», με επιμελητές τους Θάνο Βερέμη και Μιχάλη Κατσίγερα, προτίμησε να την αποσιωπήσει εντελώς. Η ημιεπίσημη «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους» την ξεπετά, τέλος, σε λιγότερο από μία σελίδα (τ.ΙΕ΄, σ. 112).

Για τι ακριβώς να καμαρώσει άλλωστε κανείς; Οπως διαπιστώνουμε από την προσεκτική ανάγνωση των σχετικών τεκμηρίων, οι «νέες Θερμοπύλες» του ελληνικού στρατού δεν υπήρξαν στην πραγματικότητα παρά μια άδοξη διαρκής φυγή μπροστά στη νικηφόρα προέλαση του Κόκκινου Στρατού, με ελάχιστα αγωνιστικά διαλείμματα.

Τρεις μήνες μετά την αποβίβαση του πρώτου Ελληνα φαντάρου στην Οδησσό (7/1/1919), τα τελευταία υπολείμματα του εκστρατευτικού σώματος εγκατέλειψαν έτσι στις 15/4/1919 άρον άρον τη Σεβαστούπολη, αφήνοντας πίσω 225 νεκρούς και 173 αγνοούμενους (με 657 τραυματίες και 1.373 αρρώστους επίσης εκτός μάχης).

Στο μεσοδιάστημα είχαν δράσει ως στρατός κατοχής σε πέντε πόλεις (Οδησσός, Χερσώνα, Νικολάγεφ, Σεβαστούπολη, Συμφερούπολη) και κάμποσα χωριά της ενδοχώρας· οι πιο προωθημένες μονάδες έφτασαν σιδηροδρομικά μέχρι την Μπερεζόφκα, 90 χιλιόμετρα βορείως της Οδησσού, για να γυρίσουν πίσω τροχάδην σε κακό χάλι. Ας δούμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά.

Οπλίτες και μισθοφόροι

Πριν αναχωρήσουν, οι φαντάροι ενημερώνονταν από τους αξιωματικούς τους για την ανάγκη καταστολής της επανάστασης, «για να μη μολυνθούν τα άλλα κράτη» (Καραγιάννης, σ. 54).

Οι τελευταίοι θεωρούσαν κατά κανόνα απαραίτητη την ελληνική συμμετοχή στην πάταξη της «μπολσεβικικής θεομηνίας» (Πλαστήρας), όχι μόνο για να «αποσοβηθή ο εξ αυτής κίνδυνος του Ευρωπαϊκού πολιτισμού» (Καρακασσώνης), αλλά και προκειμένου να συμπληρωθεί η ανεπαρκής εθνική προσφορά σε αίμα κατά τη διάρκεια του πρόσφατου Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο ελληνικός στρατός πήγε στη Ρωσία, εξηγεί ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, για «ν’ απαλλαγούμε από τις Ερινύες των Αθηνών και της Λαμίας και των Θηβών», την αντίσταση δηλαδή της Παλιάς Ελλάδας στην Αντάντ, και να βρούμε «τον δρόμο της τιμής και της αμοιβής στων Αρεοπαγιτών [= των συμμαχικών κυβερνήσεων] τα μάτια» (σ. 35).

Ο ίδιος θα επινοήσει και το τραγουδάκι που συνέδεσε την ελληνική συμβολή στην καταστολή της ρωσικής επανάστασης με την αίσια έκβαση των εθνικών διεκδικήσεων: «Από τη Ρουσία σύρνει / δρόμος ίσια για τη Σμύρνη» («Αρχείο Δέλτα», τ.Δ’, σ. 135). Ως επίδοξος θεατρικός συγγραφέας, μ’ ένα τουλάχιστον τυπωμένο έργο στο ενεργητικό του, σκαρώνει επίσης στο πόδι (κι ανεβάζει στην Καβάλα) μια αντικομμουνιστική κωμωδία που «κορόιδευε τη μανία του συστήματος [sic] να τα ρίξη όλα κάτω, χρήμα, ιδιοκτησίαν, οικογένεια, πατρίδα κ.λπ.» (όπ.π., σ. 141).

Ο στρατιωτικός ιερέας του 34ου Συντάγματος διαβεβαιώνει αντίθετα ότι «κανείς απ’ όσους ελάβαμεν μέρος εις την εκστρατείαν αυτήν δεν κατόρθωσε να καταλάβη γιατί επήγαμε στη Ρωσία» (Φωστίνης, σ. 7). Διευκρινίζει, ωστόσο, ότι «προς τιμήν του Ελληνος, δεν επιχειρήσαμε καν να το εξετάσουμε» −και ικανοποιείται με την ιδέα πως η δράση του σώματος «έκαμε τους ξένους όλους να ομολογήσουν: “Τέτοιον στρατόν έχει η Ελλάς; Της αξίει να γίνη μεγάλο Βασίλειο”» (σ. 270).

Εξυπακούεται πως οι απλοί φαντάροι έβλεπαν τα πράγματα κάπως διαφορετικά: «Αυτό το έχω σίγουρο χωρίς αμφιβολία / τίποτε δε μου χρώσταγαν να έρθω στη Ρωσία», διαβάζουμε στο ημερολόγιο ενός απ’ αυτούς. «Ολοι βλαστημάμε την τύχη μας», σημειώνει στο δικό του κάποιος άλλος. Εχοντας μάλιστα επίγνωση πως οι εθελοντές βαθμοφόροι -σε αντίθεση με τους ίδιους- έπαιρναν μπόνους 1.000 δραχμών τον μήνα για τη συμμετοχή τους, δεν δίσταζαν ακόμη και να ειρωνευτούν το πτώμα του σκοτωμένου λοχαγού τους −αποφαινόμενοι μεγαλόφωνα πως «αν ο μακαρίτης είχε βάλει το χιλιάρικο στο μέτωπό του, δεν θα τον έπαιρνε η σφαίρα». Για προφανείς λόγους, άλλωστε, οι αξιωματικοί στις προφυλακές «έχουν γίνει αρνάκια άκακα. Μεταχειρίζουνται το στρατιώτη, που δεν τον ρώτησε κανείς, όλο με το καλό» (Καραγιάννης, σ. 81-2).

Προς γνώση και συμμόρφωση, η έξοδος από την Ουκρανία προς τη Βεσσαραβία θα επισφραγιστεί έτσι στα τέλη Μαρτίου με μια συλλογική έκρηξη απειθαρχίας.

«Οι στρατιώται πλείστων τμημάτων ήρχισαν να γογγύζουν, κατόπιν να υβρίζουν τον υπεύθυνον της καταστάσεώς των ταύτης, τελευταίον δε να μη δίδουν καμμίαν σημασίαν εις τας συμβουλάς των Αξιωματικών τους και, το χειρότερον, οι θρασύτεροι τούτων ήρχισαν αναφανδόν ουχί μόνον να υβρίζουν αλλά και να πυροβολούν, ούτω δε το κακόν των πυροβολισμών μετεδόθη εις τα πλείστα σχεδόν των τμημάτων», διαβάζουμε στις αναμνήσεις ενός έφεδρου ανθυπολοχαγού. «Επί ώρας ολοκλήρους μέσα εις το σκότος και την αγωνίαν εκείνην τα πέριξ εδονούντο εκ των ριπτομένων πυροβολισμών, χειροβομβίδων και οπλοβομβίδων, έσχομεν δε και θύματα συνεπεία των πυροβολισμών» (Αρχείο Εμμ. Γεωργακάκη, φ.1, έγγρ. 39).

Εχθροί και φίλοι

Τι εικόνα έχει όμως ένας στρατός κατοχής για φίλους και αντιπάλους και πώς ακριβώς τη σχηματίζει −ιδίως γι’ αυτούς τους τελευταίους, με τους οποίους έρχεται συνήθως σε επαφή κάτω από οριακές μόνο συνθήκες; Ενα κρίσιμο ερώτημα αφορά την ταυτότητα των πληροφορητών του.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το γλωσσικό φράγμα που χώριζε τους Ελληνες φαντάρους και αξιωματικούς από τον ρωσικό λαό υπήρξε σχεδόν απόλυτο, όπως πιστοποιεί η μαρτυρία του Γρηγοριάδη.

Στο καλύτερο ζαχαροπλαστείο της Σεβαστούπολης, αυτός και η παρέα του είναι αδύνατο να συνεννοηθούν για τα στοιχειώδη: «Θέλουμε γλυκό και μας φέρνουν τσάι με παστό ψάρι, ζητούμε μπύρα και δώσαμε να καταλάβουν τα κορίτσια της υπηρεσίας πως ζητήσαμε πάστες» (σ. 15). Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε τα αντίστοιχα όρια οποιασδήποτε σοβαρότερης κουβέντας!

Το κενό της πληροφόρησης καλύπτεται, ως εκ τούτου, από συγκεκριμένες πηγές: αστούς, ευγενείς και αξιωματικούς των Λευκών που γνωρίζουν τη διεθνή γλώσσα της εποχής, τα γαλλικά −και, φυσικά, από την ελληνική κοινότητα της πόλης.

Το ημερολόγιο του γιατρού Σμπαρούνη αποδεικνύεται διαφωτιστικότατο για τα κοινωνικά χαρακτηριστικά αυτών των επαφών: δεξίωση όπου «είχεν κληθεί αρκετός κόσμος εκ της κοινωνίας της Οδησσού» (σ. 31), γεύμα στο σπίτι μεγαλοκτηματία-μεγαλοβιομηχάνου (σ. 48-9), γνωριμία με μεγαλέμπορο που του παρέχει «πολλάς ενδιαφερούσας πληροφορίας» για την κατάσταση στη Μόσχα (σ. 50) κ.ο.κ.

Ο συνταγματάρχης Καρακασσώνης εξηγεί, πάλι, ότι τον προκάτοχό του «επεσκέφθησαν οι εις Οδησσόν καταφυγόντες Ρώσσοι στρατηγοί, οι μητροπολίτες και αρχιεπίσκοποι των διαφόρων επαρχιών και κυβερνείων, πολλοί ανώτεροι και κατώτεροι αξιωματικοί της τσαρικής παρατάξεως»· πως «οι εκ Μόσχας επιφανείς εφιλοξένησαν κατ’ επανάληψιν τους Ελληνας αξιωματικούς εν τω μετοχίω του Αγίου Ανδρέου», καθώς και ότι, ως σύνδεσμοι και οδηγοί του σώματος «κατά τας επιχειρήσεις και μετακινήσεις αυτού», είχαν καταταγεί εθελοντικά «πολλοί κατώτεροι» τσαρικοί αξιωματικοί (σ. 41-2).

Τα ερμηνευτικά σχήματα αυτών των πληροφορητών μεταφυτεύονται έτσι συχνά αυτούσια στις αναλύσεις των Ελλήνων αξιωματικών για τη φύση της επανάστασης και του σοβιετικού καθεστώτος. «Μαθαίνουμε πως όλο το μπολσεβικικό κίνημα της Ρωσσίας έχει λυσσώδεις πράκτορας τους εβραίους της Ρωσσίας. Ο Τρότσκυ, οι 5 από τους 7 υπουργούς του Λενίν, οι σύμβουλοι του Ερυθρού Στρατού, οι Αρχηγοί των Σοβιέτ, όλοι οι πράκτορες σχεδόν είνε εβραίοι», σημειώνει ο Νεόκοσμος στο βιβλίο του (σ. 15), διαπίστωση την οποία επισφραγίζει η υπηρεσιακή επαφή του με το σοβιέτ της Σεβαστούπολης, την επαύριο της ανακωχής: εκτός από «μια πολύ συμπαθή σαραντάρα μαυροφορεμένη» Ρωσίδα, «οι άλλοι, ένας ράφτης, δυο κουρείς, ένας εργάτης τραμ και δυο του Ναυστάθμου είνε εβραίοι ΟΛΟΙ» (σ. 32).

«Εβραίες, φανατικές μπολσεβίκες» είναι, σύμφωνα με τους πληροφοριοδότες του, και οι «βαμμένες, ακαλαίσθητα ντυμένες και μάλλον μελαχροινές» φιλενάδες των Γάλλων στρατιωτικών, που έχουν αποστολή να «κάνουν προπαγάνδα στους συμμάχους» (σ. 14-5).

Υπάρχουν πάντως και κάποιες εξαιρέσεις, όχι μόνο ταξικού αλλά και «φυλετικού» χαρακτήρα: «Περισσότερο μισούν τους Μπολσεβίκους οι Καραΐμιδες, άλλη φυλή Ιουδαϊκή […] οι πλουσιώτατοι της γης, σε μεγάλη διάσταση με τους άλλους εβραίους. Μόλις πατήσουν οι Μπολσεβίκοι πουθενά, αμέσως οι πάντα εβραίοι πολιτικοί σύμβουλοι χωρίς άλλο θα σφάξουν τους Καραΐμιδες» (σ. 16).

Ο αντισημιτισμός δεν αποτρέπει πάντως τη διαπίστωση της πραγματικής υφής του «ρωσικού προβλήματος». Οι περισσότερες αναμνήσεις σκιαγραφούν την αντίθεση φίλων-εχθρών με καθαρά κοινωνικούς όρους. Χαρακτηριστικό δείγμα, η περιγραφή της ταξικής πόλωσης στην Οδησσό από τον στρατηγό Νίδερ: «Πολυτέλεια αφάνταστος και στυγνή δυστυχία! Αι αίθουσαι των θεάτρων, των κινηματογράφων, των χοροδιδασκαλείων υπερπλήρεις κόσμου, και περιδέραια αξίας χιλιάδων ρουβλίων κοσμούν τους τραχήλους εξώμων κυριών»· την ίδια στιγμή, «η έλλειψις ειδών πρώτης ανάγκης και ιδία η σπάνις άρτου έθετεν εις αναβρασμόν τον εργατικόν κόσμον, όστις εζήτει αφορμήν προς εξέγερσιν» (σ. 146-7).

Στις παραμονές της επέμβασης (15/12/1918), ο κυβερνήτης του αντιτορπιλικού «Πάνθηρ» Ιωάννης Γιαννηκώστας περιγράφει πάλι ως εξής στη γυναίκα του την πολιτική κατάσταση στη Σεβαστούπολη: «Εννοείς ότι ο κόσμος είναι μάλλον Μπολσεβίκοι, δηλαδή εις άκρον δημοκρατικοί μεταπίπτοντες εις αναρχίαν» (Χαρατσής, σ. 200).

Εξίσου εύγλωττη είναι ωστόσο, στην ίδια επιστολή, η διαπίστωσή του για τον «απερίγραπτο σανφασονισμό» (έλλειψη τρόπων) που χαρακτηρίζει τους ντόπιους Ελληνες −ανθρώπους «ως επί το πλείστον μικρής τάξεως», που «έχουνε χρήματα και μιμούνται ό,τι βλέπουν εις τους Ρώσσους της χαμηλής τάξεως»: «καμιά διάκρισις τάξεως, φύλου, ηλικίας, θέσεως, επόμενον λοιπόν να ευρισκώμεθα προ εκπλήξεων κωμικών», όπως όταν μια οικοδέσποινα τον έβαλε να πάρει το τσάι του -κοτζάμ πλοίαρχος- μαζί με τους υπαξιωματικούς του!

Για τους χωρικούς, πάλι, εντυπωσιακή είναι η μαρτυρία ενός συντηρητικού φαντάρου, βοσκού το επάγγελμα: «Είναι πράγματι καλοί άνθρωποι και σαν μας βλέπουν να κάνουμε το σημείο του σταυρού ακόμη ενθουσιάζονται. Αλλά το φρόνημά τους το εκδηλώνουν όλοι και τα παιδιά τους ακόμη. Τους προτείνουμε το όπλο με την ξιφολόγχη κατάστηθα φοβερίζοντάς τους μικρούς τε και μεγάλους για να αρνηθούν το φρόνημά τους. Αλλά αδύνατον. Δεν δειλιάζουνε παρά ξεκουμπώνουν τα στήθια τους με ηρεμία και λένε: Σκοτώστε μας, δεν αρνιούμαστε πως είμαστε Μπολσεβίκοι. Κατόπιν μας λένε: Ντάι μι ρούκι, δηλαδή μας ζητούν το χέρι μας, εξετάζουν την παλάμη και μας δείχνουν το σκληρό δέρμα και τη ρόζα που διακρίνεται στα δουλεμένα χέρια μας» (Καραγιάννης, σ. 67).

Οι μονάδες των Λευκών συγκροτούνται σχεδόν αποκλειστικά από βαθμοφόρους του τσαρικού στρατού, με τους κατώτερους να εκπληρώνουν τον ρόλο απλού στρατιώτη: «σε κάθε σκοπιά αστράφτει η επωμίδα» (όπ.π., σ. 86). Οι Ελληνες συνάδελφοί τους δεν κρύβουν συνήθως τη θλίψη τους, που τους βλέπουν «με το όπλο στα χέρια» (Γρηγοριάδης, σ. 10).

Η στρατοκρατική οπτική εξηγεί επίσης την εντυπωσιακή πολιτική αχρωματοψία των Ελλήνων αξιωματικών, που κατά κανόνα αδυνατούν να διακρίνουν ανάμεσα στις ποικίλες αποχρώσεις των ντόπιων πολιτικοστρατιωτικών σχηματισμών.

Ουκρανοί επαναστάτες όπως ο αναρχικός Μαχνό ή ο εθνικιστής Πετλιούρα συνυπολογίζονται λ.χ. από τον επικεφαλής του Α’ Σ.Σ., στρατηγό Νίδερ, στις δυνάμεις των «μπολσεβίκων» (2015, σ. 112-4). Ενδεχομένως όμως να έχουν βάλει κι εδώ το χέρι τους οι ντόπιοι πληροφορητές.

Υπηρεσιακές εκθέσεις των Λευκών κατηγορούν την ίδια εποχή τις εφημερίδες των μενσεβίκων και των εσέρων της Σεβαστούπολης ότι, «επιτιθέμενες στην κυβέρνηση [της Κριμαίας] κι εν συνεχεία στο “διεθνή ιμπεριαλισμό”, υποβοηθούν την μπολσεβίκικη προπαγάνδα» (περ. Красный Архив, τχ.29, 1928, σ. 76)· στα απομνημονεύματα δε του αρχηγού τους, στρατηγού Ντενίκιν, ο Πετλιούρα και η ουκρανική κυβέρνηση σκιαγραφούνται σαν «ημι-μπολσεβίκοι» («The White Army», Λονδίνο 1930, σ. 243).

Οι επαφές με τους ντόπιους συμμάχους γεννούν απογοήτευση. «Ο Εθελοντικός Στρατός [του Ντενίκιν] είναι μισητός εις τον λαόν, εργάτας και ανεπτυγμένους», εξηγεί σε υπηρεσιακή έκθεσή του ο Γιαννηκώστας, τονίζοντας πως «η διαγωγή των αξιωματικών και στρατιωτών του είναι ελεεινή. Διαρκώς μεθούν και δέρνουν τον κόσμον» (σ. 219-20). Υστερα από ατέλειωτα γεύματα με την κυβέρνηση της Κριμαίας στη Συμφερούπολη, ο ίδιος κι οι συνάδελφοί του -γράφει στη σύζυγό του- αποχωρούν «αντιληφθέντες τίποτα, υποσχεθέντες ακόμη ολιγώτερα και βεβαιωθέντες περί της κτηνωδίας των ανδρών και του δικαίου αγώνος του λαού» (σ. 201).

Διαφορετικού τύπου αντιθέσεις φέρνουν πάλι αντιμέτωπους Ελληνες και Γάλλους. Οι τελευταίοι κατηγορούνται πως «η συμπεριφορά των προς τους ημετέρους είναι λίαν απρεπής αν όχι βάναυσος», καθώς «δίδομεν το αίμα μας και είμεθα ο τελευταίος τροχός της αμάξης».

Ιδιαίτερα καυτηριάζεται «η μανία τους να τα πάρουν όλα», με αποτέλεσμα οι Ρώσοι να τους θεωρούν χειρότερους κι από τους Γερμανούς (του Κάιζερ), που σε τελική ανάλυση «ήλθον ουχί ως σύμμαχοι αλλ’ ως κατακτηταί» (σ. 244-8).

Δύο δεκαετίες μετά, ο συνταγματάρχης Μανέτας -στρατηγός πλέον- περιγράφει τις ελληνογαλλικές σχέσεις στην Ουκρανία ως εξής: «Ο αγών ο ιδικός μας συνίστατο εις το να σκοτωνόμαστε εμείς και να φορτώνουν σακιά αυτοί» (σ. 82).

Αντίσταση και τρομοκρατία

Κυρίαρχο αίσθημα που διαπερνά όλες τις αφηγήσεις είναι η περικύκλωση από έναν πληθυσμό σε τελική ανάλυση εχθρικό. «Εχω την αίσθηση ότι ζω επάνω σε ένα ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί από τη μια στιγμή στην άλλη», θυμάται για την Οδησσό ο ανθυπολοχαγός Γιάγκος Δραγούμης (σ. 40).

«Ολη η πόλη είναι Μπολσεβίκοι, ώς κι οι γυναίκες, ακόμη πιο επίφοβες. Μπορεί να σας παρασύρουν και να σας δολοφονήσουν», προειδοποιούνται οι νεοαφιχθέντες φαντάροι (Καραγιάννης, σ. 60). Ο Φωστίνης αποφαίνεται πως «τα δύο τρίτα των κατοίκων είναι μπολσεβίκοι» (σ. 258) και αντιπαραβάλλει με θλίψη την αδιαφορία του κοινού για την πομπώδη κηδεία 32 αξιωματικών, σκοτωμένων από Ουκρανούς εθνικιστές, στα πλήθη που συνόδευσαν μια δημοφιλή ηθοποιό στην τελευταία της κατοικία (σ. 79).

Στο Νικολάγιεφ, βιομηχανικό κέντρο 150.000 εργατών όπου «οι Ερυθροί ανεμένοντο μετ’ αγωνίας υπό των κατοίκων, όπως φέρωσιν αυτοίς τ’ αγαθά της κοινοκτημοσύνης», τον ελληνικό στρατό υποδέχεται μόνο ο πρόξενος της Ελλάδας με τους προκρίτους της μικροσκοπικής παροικίας, ενώ τα πλήθη «παρηκολούθουν ψυχρώς την διέλευσιν της φάλαγγος» κι ήταν εμφανές ότι «δεν θα εβράδυνον να εκραγώσιν εν τη πόλει ταραχαί» (Νίδερ, σ. 187-8).

«Ολόκληρος η ύπαιθρος κατωκείτο από Μπολσεβίκους ή έστω Μπολσεβικίζοντας», θυμάται ο Βλάχος (σ. 106)· ο Καρακασσώνης τονίζει πως οι κάτοικοι της ενδοχώρας «πάντες είχον μπολσεβικικά φρονήματα» (σ. 86) και ο Γρηγοριάδης διαπιστώνει πως οι αξιωματικοί των Λευκών, «η καλλιτέρα ελπίς της Ρωσσίας», «βλέπουν γύρω τους την απάθεια των άλλων και τον ρωσσικό λαό να τους τουφεκάει στις πιο κρίσιμες στιγμές» (σ. 11).

Ο Κόκκινος Στρατός, «ευρισκόμενος εις την χώραν του κατέφευγεν κατά τας ψυχράς νύκτας εις τα πλησιέστερα χωρία προς διανυκτέρευσιν», ενώ ο ελληνικός ξεπάγιαζε στο ύπαιθρο, επισημαίνει ο Πλαστήρας (σ. 30)· ο ίδιος διευκρινίζει ότι, κατά την αναδίπλωση στη Βεσσαραβία, είχαν εντολή «να μην περάσωμεν από μέσα από την Οδησσό διότι υπήρχε κίνδυνος να εξεγερθούν οι εργάται της πόλεως και να μας κτυπήσουν από τα σπίτια» (σ. 42).

Σ’ αυτές τις συνθήκες, «καλλίτερη προστατευτική ασπίδα» θεωρείται η ωμή τρομοκρατία: ο ελληνικός στρατός, εξηγεί ο Γρηγοριάδης, «επιβάλλει τέτοιο σωτήριο φόβο και σεβασμό στον όχλο, που του κόβει κάθε όρεξι για στάσεις» (σ. 24). Αυτή είναι άλλωστε η δουλειά του: «Μέσα στην πόλι στέλλουμε τμήματα κάτω στο λιμάνι στα εργατικά κέντρα και πιάνουμε επικινδύνους Μπολσεβίκους» θυμάται χαρακτηριστικά ο Δραγούμης (σ. 41).

Η αντίσταση του πληθυσμού εκδηλώνεται έτσι ως επί το πλείστον υπόκωφα: από απεργούς εργάτες, σιδηροδρομικούς που κωλυσιεργούν να μεταφέρουν τους εισβολείς στο μέτωπο, πολίτες που ζυμώνουν τους φαντάρους, μοιράζοντάς τους ελληνόγλωσσες προκηρύξεις. Φυσικά, δεν απουσιάζουν και δυναμικότερες ενέργειες: «Οι Μπολσεβίκοι κατ’ επανάληψιν έρριπτον χειροβομβίδας εις τας περιπόλους, αλλά διά των συλλήψεων μερικών και διά της εκτελέσεως την επομένην διά τουφεκισμού, η τάξις απεκαθίστατο», σημειώνει ο Μανέτας (σ. 91).

Αμέσως μετά την άφιξή του στο Τζάνκιοϊ, ο ελληνικός λόχος κατοχής δέχτηκε πάλι επίθεση με πιστόλι και χειροβομβίδα από δύο δεκαπεντάχρονους μαθητές· «οι δράσται συλληφθέντες ετιμωρήθησαν παραδειγματικώς», βεβαιώνει ο Καρακασσώνης, δίχως ενοχλητικές λεπτομέρειες (σ. 234).

Αποκαλυπτική είναι επίσης η διαδικασία αφοπλισμού των κατοίκων, όπως περιγράφεται από έναν τσολιά: «Πιάνομιν 15 από να χωργίον πολίτες κι στον λόχον τους πιγέναμι. Τους δέρνομι! Ξύλο πολύ τους ρίχνομι για να μαρτιρίσουνε εάν υπάρχων μπολσοβίκι μέσα σ’ ικίνα τα χωργιά. Κανής δεν μαρτίραγι! Τους γδέναμι, τους δέναμι καλά τα χέρια τους κι τους βγέναμι κι τους ντοφικέγαμι έναν-έναν στον αγέραν, για να μαρτηρίσουν! Αφόσον όσα ξέραμι τους κάναμι κανές δεν μαρτυρούσε, τους πέρναμι στην φιλακίν, τους στήλαμι στων Οδισόν» («Το ημερολόγιο του εύζωνα Χρήστου Αλεξόπουλου», Καβάλα 2011, σ. 54).

Ο ίδιος μας πληροφορεί ότι στη Λιζίνκα, κωμόπολη που είχε αντισταθεί στους Γάλλους, ο ταγματάρχης Λεωνίδας Σπαής έδωσε στους άντρες του «το ελέφτερο να κάνουν ό,τι μπορέσουν»· ακολούθησε άγρια λεηλασία, διανθισμένη με βιασμούς: «Οτη τον κοστάριζι [=γουστάριζε] τον κάθη εύζωναν έπιρνεν. […] Οτη βρίσκαν τα τρόγαν! Ρούβλια κιρίος μαζέβαν υ ευζώνη, μικρά πράγματα. Αλι τες δεσπινήδες παλέβαν, τες πιάναν από τα βζιά! Εγινε τέλος μέσα σι κίνην την πόλιν μιγάλιν παραλυσίαν» (σ. 55-7).

Ο Λεωνίδας της Χερσώνας

Σύμφωνα με τις εθνικά ορθές αφηγήσεις, η κορύφωση της εκστρατείας για το ελληνικό σώμα ήρθε με τη μάχη της Χερσώνας, όταν 843 Ελληνες και 120 Γάλλοι στρατιώτες αντιμετώπισαν επί οκταήμερο (17-24/2) τους μαχητές του αταμάνου Γκριγκόριεφ και τον εξεγερμένο ντόπιο πληθυσμό.

Η ημερήσια διαταγή του 34ου Συντάγματος θα την αναγορεύσει μάλιστα σε ηρωική σελίδα ισάξια των Θερμοπυλών −κι ακόμη μεγαλύτερης σημασίας, αφού οι 300 του Λεωνίδα έπεσαν απλώς «αμυνόμενοι του πατρίου εδάφους», ενώ οι 117 νεκροί της Χερσώνας θυσιάστηκαν «υπέρ συμπάσης της ανθρωπότητος» («Αρχείο Δέλτα», σ. 130-1).

Σαν νέο «Μολών Λαβέ» προβλήθηκε ιδίως ο τηλεγραφικός διάλογος του υπολοχαγού Ηλία Μαθιού με τον Γκριγκόριεφ (16/2). Ο τελευταίος αναρωτήθηκε ρητορικά τι γυρεύουν οι Ελληνες σε ξένη χώρα, όταν έχουν πίσω τους τόσους αγώνες για τη δική τους ελευθερία −για να εισπράξει από τον δικό μας την απάντηση πως «δεν είναι αρμόδιος» να συζητήσει επ’ αυτού, καθώς «δεν γνωρίζει να κάμη τίποτε άλλο ή να εκτελή τας διαταγάς που λαμβάνη».

Το εξωφρενικό αυτό δείγμα τυφλής υπακοής δεν ενθουσίασε μόνο τους ένστολους ιστοριογράφους του παρελθόντος, όπως ήταν αναμενόμενο, αλλά και τον σύγχρονό μας λογοτέχνη Φίλιππο Δρακονταειδή, που έσπευσε -εν έτει 2015- να του αφιερώσει την επανέκδοση του Νίδερ (σ. 7)!

Αν κάποιοι έπρεπε να συγκριθούν με τους 300, αυτοί ήταν όμως ο αταμάνος κι οι σύντροφοί του −οι μισοί από τους οποίους, σύμφωνα με τον διοικητή του Μαθιού, ρίχτηκαν στη μάχη με «πελέκεις, σφύρας και δρέπανα» (Καρακασσώνης, σ. 64).

Ακόμη διαφωτιστικότερος αποδεικνύεται εδώ ο ιεροκήρυκας Φωστίνης: «Από παντού έχουν επιτεθή [κατά] των στρατιωτών μας, από τους δρόμους, από τις θύρες των σπιτιών, από τα υπερώα, από τα παράθυρα, από τους εξώστας, με όπλα, με πιστόλια, με πολυβόλα, με χειροβομβίδες, ακόμη και με παλαιά σίδερα και με πέτρες και με ό,τι άλλον ετύχαινε μπροστά των· όλος ο κόσμος και οι πόρνες ακόμη από τους οίκους ανοχής πυροβολούν εναντίον των στρατιωτών μας» (σ. 226-7).

Ο ίδιος ο νέος Λεωνίδας πληγώθηκε «διά πιστολίου υπό γυναικός έκ τινος οικίας εξ εγγυτάτης αποστάσεως», μας πληροφορεί ο συνταγματάρχης του (σ. 74). Αμέσως παρακάτω, ο τελευταίος περιγράφει την εκκαθάριση ενός «εντελώς κατωκημένου» τμήματος της πόλης, μετά «την αντίστασιν, ην προέβαλον οι μπολσεβικίζοντες πολίται, Εβραίοι και αστυφύλακες εκ των οικιών και των προαυλίων αυτών δι’ όπλων και χειροβομβίδων»: η εντεταλμένη μονάδα εφοδιάστηκε «διά ποσότητος βενζίνης» κι άρχισε να «πυρπολή τας ανθισταμένας οικίας», ξεσπιτώνοντας σαν τα ποντίκια τους κατοίκους (σ. 83).

Οι νέες Θερμοπύλες έληξαν, πάντως, μάλλον άδοξα: με την πανικόβλητη φυγή των κατοχικών στρατευμάτων, που χώθηκαν κακήν κακώς στα συμμαχικά πλοία εγκαταλείποντας «άπαν το πάσης φύσεως υλικόν» τους: πυροβόλα, πολυβόλα, αποσκευές αξιωματικών, κλινοσκεπάσματα, μαγειρικά σκεύη και αμάξια, αφού πρώτα σκότωσαν ό,τι πρόλαβαν από τα μεταγωγικά ζώα τους. «Η υποχώρησις της φρουράς εξετελέσθη μετά θαυμαστής κανονικότητος και ασφαλείας», διευκρινίζει ο Καρακασσώνης, με μόνη παράπλευρη απώλεια όσους «φιλησύχους κατοίκους» θέλησαν επίσης να εγκαταλείψουν την πόλη, αλλά κατά λάθος μετατράπηκαν «εις μάζας αμόρφους» από τα «υπερμεγέθη βλήματα» των παρακείμενων γαλλικών αντιτορπιλικών (σ. 89-91).

Το σάρωμα

Παρόμοιες σκηνές επαναλήφθηκαν και στη Σεβαστούπολη. Με τις πρώτες κανονιές του Κόκκινου Στρατού (2/4), αφηγείται ο Γρηγοριάδης, «οι Μπολσεβίκοι μέσα στασιάζουν. Σχεδόν από κάθε σπίτι μάς τουφεκούν με τουφέκια και πολυβόλα».

Για την καταστολή τους επιστρατεύτηκε η συνήθης μεθοδολογία των κατοχικών στρατευμάτων: «Τρία σπίτια πέφτουν από τρεις οβίδες που τα βρήκαν κατακέφαλα. Η γύρω συνοικία ησυχάζει» (σ. 25-6).

Με το μάθημα της Χερσώνας αφομοιωμένο και την πολιορκημένη Σεβαστούπολη στο χείλος του λιμού μετά την κατάληψη της σιτοπαραγωγού ενδοχώρας από τους «Ερυθρούς», η ελληνογαλλική φρουρά θα διαπραγματευθεί ωστόσο τάχιστα την αναίμακτη αποχώρησή της. Για τον ίδιο λόγο είχε άλλωστε ήδη εκκενωθεί και η Οδησσός (25/3).

Απέμεινε η διχασμένη μνήμη, ατομική και συλλογική. Από τη μια, το λεωνίδειο έπος ενός εκστρατευτικού σώματος, τα στελέχη του οποίου ταυτίζονταν πλήρως με την ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων.

Από την άλλη, χαμηλόφωνα ημερολόγια φαντάρων όπως ο Χρίστος Σκούρτης από την Κορινθία, που περιγράφει ως εξής το δικό του κατόρθωμα στη μάχη του Μάλι Μπουγιαλίκ (24/3): «Τότε λοιπόν παίρνομε δρόμο και είπα “βόηθα Παναγία μου και θα έρθω να σε λειτουργήσω”. Οσοι γλυτώσαμε τροχάδη το πήραμε 20 χιλιόμετρα για 1 ώρα».

Ο πειρασμός της φράουλας

Από τις αφηγήσεις των σύγχρονων Αργοναυτών δεν ήταν φυσικά δυνατόν να απουσιάζει το εγχώριο ωραίο φύλο. «Εντύπωσι αμέσως σας κάνει η ζωηρότης και η δροσιά των ρωσσίδων», διαβάζουμε στο αυτοβιογραφικό φυλλάδιο που ο αντισυνταγματάρχης Νεόκοσμος Γρηγοριάδης εξέδωσε αμέσως μετά το τέλος της εκστρατείας.

«Πουθενά αλλού δεν έχω δη τέτοιο φυσικό λευκορόδινο χρώμα και τόση υγρότητα στο βήμα σε γυναίκες. Ολες είναι “σαν φράουλες”, όπως λέγει πολύ επιτυχημένα κάποιος “ειδικός”. Κατάστασις τέτοια πολύ επικίνδυνη και για τους πανδρεμένους, μα ευτυχώς κάποια σωτηρία επιφύλαξις επικρατεί στους δικούς μας» (σ. 14).

Ο κίνδυνος καθίσταται εμφανέστερος όταν ο συγγραφέας διαβεβαιώνει, λίγο παρακάτω, ότι τα αισθήματα υπήρξαν μάλλον αμοιβαία: στη Συμφερούπολη π.χ. «οι στρατιωτικοί μας γίνουνται αντικείμενα πρωτοφανούς εκδηλώσεως θαυμασμού. Κοκκινίζουν όλοι και χάνουν το βήμα τους, τόσον είναι επίμονες οι ματιές που τους καρφώνουν οι κυρίες» (σ. 16).

Από ελαφρά διαφορετική γωνία, παρόμοιες ήταν οι διαπιστώσεις του κατεξοχήν αρμόδιου για τη σωτηρία της ψυχής του εκστρατευτικού σώματος. «Το μόνο που εφοβήθηκα», σημειώνει στις δικές του αναμνήσεις ο αρχιμανδρίτης Παντελεήμων Φωστίνης, «ήταν η διαφθορά της Οδησσού. Οι διεφθαρμένες γυναίκες, φορτωμένες απαίσιες αρρώστειες κυνηγούσαν στους δρόμους τους στρατιώτες μας. Αλλοίμονο, αν πάθουν τα παιδιά μου καμμιά συμφορά».

Πόσο μάλλον αφού, όπως ο ίδιος πληροφορήθηκε καταλεπτώς, «όλα τα στρώματα της Ρωσσικής κοινωνίας, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, είνε εκφυλισμένα ως προς το ζήτημα τούτο» (σ. 71-2 & 74).

Για την αποτροπή του κακού ο αρχιμανδρίτης θα κάνει ειδική ομιλία στους στρατιώτες, επικεντρώνοντας την επιχειρηματολογία του στην απειλή των αφροδίσιων νοσημάτων: «Φανταστήτε να γεμίσετε παλιοαρρώστειες και να γυρίσετε στα σπίτια σας σε αξιοθρήνητη κατάσταση, σάπιοι, για να καταντήσετε τέλος παράλυτοι ή τρελλοί». Ισχυρίζεται δε ότι τους έπεισε: με μόνη εξαίρεση 5-6 απόντες λόγω υπηρεσίας, γράφει, «κανείς άλλος δεν έπαθε τίποτε. Εκράτησαν δυνατά την αυστηρότητα των ηθών την πατροπαράδοτη, το ωραιότερο χάρισμα της φυλής μας, αν και ευρίσκοντο ανάμεσα σε ωκεανό διαφθοράς» (σ. 72).

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο διοικητής του 34ου Συντάγματος θα δηλώσει εγγράφως στον Γάλλο προϊστάμενό του πως ο ελληνικός στρατός δεν είχε ανάγκη τα συμμαχικά στρατιωτικά πορνεία, επειδή «έχει την πρόληψιν να πιστεύη ότι, εάν παρεκκλίνη και επ’ ελάχιστον του ηθικού νόμου, δεν θα έχη του Θεού την βοήθειαν, εις την οποίαν ελπίζων επιτελεί θαυμασίως πάντοτε το εαυτού καθήκον» (σ. 73).

Στο Πολεμικό Ναυτικό, σαφώς χαλαρότερο εκ παραδόσεως, τα πράγματα εξελίχθηκαν κάπως διαφορετικά. Δυόμισι μήνες μετά την άφιξη του αντιτορπιλικού «Πάνθηρ» στη Σεβαστούπολη (21/11/1918), ο κυβερνήτης του απευθύνει έτσι παράκληση προς τους προϊσταμένους του (7/2/1919) για άμεση αποστολή αφροδισιολόγου, «καθόσον πολλοί άνδρες του πληρώματος προσεβλήθησαν υπό τοιούτων ασθενειών, ουδεμία δε συμμαχική υπηρεσία τοιαύτη υφίσταται» (Χαρατσής 1997, σ. 231-2).

Το πιστόλι του συνταγματάρχη

Με δεδομένη την απουσία κινήτρων, η πειθαρχία των ανδρών του εκστρατευτικού σώματος κατά την παραμονή τους στη Ρωσία βασίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στον φόβο. Φόβο για ό,τι φημολογούνταν ότι τους περίμενε σε περίπτωση αιχμαλωσίας, αλλά και από τα χέρια των διοικητών τους σε περίπτωση απειθαρχίας.

Αποκαλυπτικό γι’ αυτήν τη δεύτερη περίπτωση είναι ένα περιστατικό που διασώζεται σε τουλάχιστον δύο εκδοχές. Βρισκόμαστε στις 6/3/1919, το μέτωπο της Μπερεζόφκα έχει σπάσει και τα συντρίμμια της 2ης ελληνικής μεραρχίας υποχωρούν πανικόβλητα μπροστά στην προέλαση του Κόκκινου Στρατού.

Ο πρώτος αφηγητής, έφεδρος ανθυπολοχαγός Γιάγκος Δραγούμης, κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση με το τρένο των ενισχύσεων και τον διοικητή του -μετέπειτα αντιβασιλιά- Γεώργιο Κονδύλη, με τον οποίο γλεντούσε πριν από λίγες ώρες σε ρεστοράν της Οδησσού:

«Διακρίνουμε τα πρώτα τμήματα των δικών μας που υποχωρούν. Ο συνταγματάρχης έχει ανοίξει το παράθυρο του τραίνου, προχωρούμε πολύ σιγά. Ενα τμήμα περνά κοντά μας. Διατάσσει να σταματήσουν μια φορά, δυο φορές, και τρίτη φορά. Τίποτε. Αυτοί το δρόμο τους. Τον βλέπω και σηκώνει το πιστόλι του, μια εκπυρσοκρότησι αντηχεί, βλέπω ένα στρατιώτη κοντά μου, προχωρεί τέσσαρα βήματα σα να μην έχει τίποτε, και έξαφνα σωριάζεται κάτω νεκρός επάνω σε κάτι τραβέρσες παλιές κοντά στη γραμμή. Το δράμα δεν εβάσταξε τρία δευτερόλεπτα. Το μάθημα μάλλον για τους δικούς μας στρατιώτες, διότι οι άλλοι έχουν χάσει εντελώς το ηθικό τους. Τραβούν για την Οδησσό χωρίς καμιά βία με το κεφάλι κάτω, μπουλούκια μπουλούκια. Δεν έχουμε καιρό να τους σταματήσουμε, πρέπει να τραβήξουμε μπροστά. Από στιγμή σε στιγμή μπορεί να ανταμώσουμε τον εχθρό. Το επεισόδιον του σκοτωμένου στρατιώτου μας με έχει παγώσει. Το ξενύχτι, η πείνα και η συγκίνησις αυτή η τελευταία μου έχουν φέρει μια τρομερή διάθεσι για εμετό. Ευτυχώς βρίσκω λίγο κονιάκ, το οποίον πίνω και μου περνάει λιγάκι» («Αρχείο Π.Σ. Δέλτα», τ.Δ’, σ. 45).

Αρκετά διαφορετικά περιγράφει το ίδιο συμβάν στο ημερολόγιό του ένας απλός φαντάρος του ίδιου Συντάγματος. Σαν «ανόητος ανθυπασπιστής» του συνταγματάρχη μνημονεύεται ενδεχομένως εδώ ο προηγούμενος αφηγητής, διερμηνέας και ακόλουθός του:

«Ο διοικητής μας σταμάτησε την αμαξοστοιχία και διέταξε τις ομάδες που συναντούσαμε να γυρίσουν πίσω φωνάζοντάς τους Προδότες της Πατρίδας πίσω πίσω. Πυροβολούσε δε διά του περιστρόφου του. Πολλοί απ’ αυτούς ήρθαν και ανέβηκαν στο τραίνο. […] Ενας απ’ αυτούς μη αντιληφθείς τον διοικητή μας που στεκόταν πλησίον μας μάς είπε την αλήθεια:
− Πού πηγαίνετε βρε αδέρφια, καλύτερα μην πάτε στο μέτωπο γιατί οι Μπολσεβίκοι είναι πάρα πολλοί και είμαστε και είσαστε χαμένοι.
Τότε ο διοικητής οργισμένος βγάζει το περίστροφό του και σκότωσε το παληκάρι μπροστά στα μάτια όλων μας. Κρίμα. Αυτός είναι ο Γεώργιος Κονδύλης. Κι ένας ανόητος ανθυπασπιστής του εκ του λόχου πυροβολεί και κείνος κατά των υποχωρούντων ανδρών. Τότε πολλοί απ’ αυτούς που έφεραν πλήρη τον οπλισμό τους έπεσαν κι έστρεψαν τις κάννες τους κατά πάνω μας. Τώρα φωνάζουμε όλοι μαζύ − Μη ρε παιδιά, μη. Ευτυχώς δεν τράβηξαν τη σκανδάλη να μας ξαπλώσουν όλους κάτω. Το τραίνο ευτυχώς έφυγε και σταμάτησε το κακό» (Καραγιάννης, σ. 62-3).

📕 Διαβάστε

► Νεόκοσμος [Γρηγοριάδης], Ο στρατός μας στα ξένα (Σμύρνη 1919, εκδ. Τυπογραφείον «Αμαλθείας»). Η πρώτη αυτοβιογραφική αφήγηση της ουκρανικής εκστρατείας, έντονα σημαδεμένη από τα κυρίαρχα στρατοκρατικά ιμπεριαλιστικά στερεότυπα των ημερών.

► Κωνσταντίνος Νίδερ, «Η εκστρατεία της Ουκρανίας» (Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια- Εβδομαδιαίον Περιοδικόν, τ.Α’, τχ.7 [7/8/1927] – 36 [26/2/1928]). Η πρώτη επίσημη εξιστόρηση της εκστρατείας από τον στρατιωτικό προϊστάμενό της, σωματάρχη του Α’ Σ.Σ. Με περικοπές, και παραπομπή σε λάθος πηγή, επανεκδόθηκε πρόσφατα από τον Φίλιππο Δρακονταειδή (Αθήνα 2015, εκδ. Κέδρος).

► Πέτρος Καρακασσώνης, Ιστορία της εις Ουκρανίαν και Κριμαίαν υπερποντίου εκστρατείας τω 1919 (Εν Αθήναις 1933, Τύποις Α.Θ. Λαμπρόπουλου). Συνοπτικότερο πόνημα, από τον δεύτερο διοικητή του 34ου Συντάγματος στην Ουκρανία.

► Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Το ελληνικόν εκστρατευτικόν σώμα εις την Μεσημβρινήν Ρωσίαν (Αθήναι 1955). Η τελική επίσημη ιστορία της εκστρατείας.

► Στυλιανός Χαρατσής, Η πρώτη επέμβαση. Η άγνωστη δράση του Πολεμικού Ναυτικού στη Μεσημβρινή Ρωσία 1918-20 (Πειραιεύς 1997, εκδ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος). Ιδιαίτερα χρήσιμο το εκτενές παράρτημα (σ. 148-303) με επιστολές, τηλεγραφήματα και εκθέσεις του κυβερνήτη του αντιτορπιλικού «Πάνθηρ», πλοιάρχου Γιαννηκώστα.

► Παντελεήμων Φωστίνης, Ο ελληνικός στρατός στη Ρωσσία (Πειραιάς 1988, εκδ. Αθως). Αναμνήσεις του στρατιωτικού ιερέα του 34ου Συντάγματος, μετέπειτα μητροπολίτη Ενόπλων Δυνάμεων. Πρωτοεκδόθηκαν το 1955 και φέρεται να έχουν γραφτεί το 1920· ευδιάκριτα είναι ωστόσο τα ίχνη τόσο της νεότερης βιβλιογραφίας όσο και των κατοπινών εξελίξεων.

► Χρήστος Καραγιάννης, Το ημερολόγιον 1918-1922 (Αθήνα 1976, εκδ. Απ. Αποστολόπουλος). Εξαιρετική μαρτυρία για τους πολέμους της εποχής, από τη σκοπιά των μάχιμων τμημάτων. Δυστυχώς η πρόσφατη μεταγλώτισσή του από τον Φ. Δρακονταειδή (2013) παραποιεί κρίσημα σημεία του πρωτοτύπου

► Νικόλαος Πλαστήρας, «Αναμνήσεις από την εκστρατείαν της Ουκρανίας 1919», σε Π.Α. Ζάννας (επιμ.), Αρχείο της Π.Σ. Δέλτα. Β’. Νικόλαος Πλαστήρας (Αθήνα 1979, εκδ. Ερμής), σ. 1-54. Εξιδανικευτική αφήγηση, γραμμένη το 1934 στην αυτοεξορία ειδικά για την Πηνελόπη Δέλτα και επικεντρωμένη στο στρατιωτικό καθαρά σκέλος του εγχειρήματος.

► Π.Α. Ζάννας (επιμ.), Αρχείο της Π.Σ. Δέλτα. Δ’. Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία 1919 (Αθήνα 1982, εκδ. Ερμής). Απομνημονεύματα των αξιωματικών Γιάγκου Δραγούμη, Κων/νου Μανέτα, Κων/νου Βλάχου και Νεόκοσμου Γρηγοριάδη. Συνταγμένα επίσης τη δεκαετία του 1930 για τη Δέλτα και έντονα σημαδεμένα από την αυτολογοκρισία που επέβαλλε αυτός ο προορισμός. Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα τα (εκ των υστέρων) «αντισυμμαχικά» ξεσπάσματα των πάλαι ποτέ οργάνων της Αντάντ.

► Νικόλαος Σμπαρούνης, Ημερολόγιον της εις Ρωσσίαν εκστρατείας (Αθήνα 2013, εκδ. Βιβλιόραμα). Ενδιαφέρον, κυρίως ως ζωντανή αποτύπωση των πρακτικών της καλής κοινωνίας της Οδησσού και της διαπλοκής της με το συμμαχικό εγχείρημα.

Ναζι και Ελληνες συνεργατες τους

Μιας και η Δικη της «σπορας των ηττημενων του 1945» ακομα γινεται μη τυχον και δεν ειναι εγκληματιες θυμιζω τι σημαινει σβαστικα χτυπημενη με τατουαζ στο μπρατσο.Γιατι δεν ηταν ολοι οι Ελληνες εναντια στους κατακτητες Ναζι. Ποτε δεν ηταν ολοι οι Ελληνες μαζι εναντια στους κατακτητες. Παντα υπηρχαν Ελληνες συνεργατες των κατακτητων.Παντα.

Μια ματια στην ιστορια μας θα σας δειξει πως το παλατι ηταν με τους Γερμανους απο τον πρωτο παγκοσμιο πολεμο για πολλους λογους πολυ περισσοτερο που η γυναικα του Κωνσταντινου του Α η Σοφία της Πρωσίας (και μανα πολλων μετεπειτα βασιλιαδων της Ελλαδας ) ηταν  αδελφή του αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμου Β΄. Αυτοι οι στενοι οικογενειακοι δεσμοι ηταν μια απο τις αφορμες που ξεσπασε ο πρωτος εμφυλιος της Ελλαδα στον εικοστο αιωνα (στην διαρκεια του Α Παγκοσμιου) ενας εμφυλιος που διχασε την χωρα και συνεχιστηκε και στην κατοχη και μετα απο αυτη αναμεσα σε Βασιλικους και δημοκρατικους. Εξ αλλου και η μητερα του τελευταιου μοναρχη ηταν Γερμανιδα και μελος της ναζιστικης νεολαιας δευτερη ξαδερφη του πατερα του ειχε παπου τον αδερφο της μανας του αντρα της Παυλου παντρευτηκαν το 1938 (τεταρτου παιδιου του Κωνσταντινου Α )τον Γουλιελμο Β.Ενα σοι.Παντως για να μην μπερδευεστε τους Δανους Γλυκσμπουργκ τους εφεραν οι Αγγλοι στην Ελλαδα και εξ αλλου η Βρετανικη Βασιλικη Οικογενεια ειναι ενα πραγμα με ολες τις βασιλικες οικογενειες στην Ευρωπη.

Οσο για τον Μεταξα; Εκει να δειτε Γερμανοφιλος.

Το 1898 πέτυχε τη χορήγηση υποτροφίας από τον Βασιλιά για στρατιωτικές σπουδές στη Γερμανία. Το 1902 αποφοίτησε από την Πολεμική Ακαδημία του Βερολίνου με σημαντικές διακρίσεις ^[i], δεχόμενος εμφανείς επιρροές από τον πρωσικό μιλιταρισμό. Σύμφωνα με τα αρχεία της Ακαδημίας για τους αξιωματικούς που φοίτησαν εκεί κατά την ίδια περίοδο, ο Μεταξάς φοίτησε στην ίδια τάξη με τρεις μετέπειτα αρχηγούς του Γερμανικού Γενικού Επιτελείου (Βίλχελμ Χάιε, Όττο Χάσσε και Γκέοργκ Βέτζελ), τον μετέπειτα Πρώσο υπουργό πολέμου και ιδρυτή της Ράιχσβερ στρατηγό Βάλτερ Ράινχαρντ, τον Πάουλ φον Λέτοβ-Φόρμπεκ (μετέπειτα διοικητή των γερμανικών δυνάμεων στην Ανατολική Αφρική κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο), ενώ φαίνεται ότι στην ίδια τάξη φοιτούσε και ο Νουρεντίν πασάς, μετέπειτα διοικητής του τουρκικού στρατού κατά την Καταστροφή της Σμύρνης.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Ο Παυλος (πατερας του Γλυξμπουργκ) κατα την διαρκεια της εξοριας του πατερα του Κωνσταντινου Α επισης σπουδασε στην ναυτικη Ακαδημια της Γερμανιας (οσο η Ελλαδα ηταν σε πολεμο με αυτη την χωρα σαν μελος της Αντατ)  αλλα υπηρέτησε στο Ελληνικο και στο βρετανικό βασιλικό ναυτικό. Το 1924 πήγε στις ΗΠΑ και για δύο χρόνια παρακολούθησε μαθήματα στη στρατιωτική ακαδημία του Γουέστ Πόιντ και στη ναυτική ακαδημία της Αννάπολης ( και ολοι καταλαβαινουμε τι σημαινει αυτο.)Μετα τον πολεμο εγκατασταθηκε με την οικογενεια του που αλλου στην ρατσιστικη Νοτια Αφρικη του Απαρτ χαιντ και την πρωταπριλια του 1947 μεσα στον εμφυλιο που πατροναριζαν οι Αμερικανοι εγινε βασιλιας για 17 χρονια (διαβαστε για τον βιο και πολιτεια του)μετα τον θανατο του αδερφου του Γεωργιου Β.Ο γιος του φανηκε ανταξιος των προγονων του.

Γι αυτο οταν ακουω την εκφραση «Μεγαλειωτατε» για τον τεως κατι μεσα μου ανατριχιαζει.Ενα παγωμενο χερι μου σφιγγει τη καρδια.Σαν στοιχειο.Σαν φαντασμα.

Γερμανικη Εισβολη

Η γερμανική εισβολή στην Ελλάδα στις 6 Απρίλη 1941

Η μάχες στα οχυρά Ρούπελ

Στις 5.20 το πρωί στης 6ης Απρίλη Γερμανοί πεζικάριοι και αλπινιστές πλησίασαν στα σύνορα
«Συνιστώ εις τον Αθηναϊκόν λαόν ζωηρώς πειθαρχίανεις τας διαταγάς των αρχών, ιδιαιτέρως δε επιμένω,όπως κατανοηθή καλώς υπό πάντων, ότι, μέχρι της 6ης απογευματινής της σήμερον πρέπει να παραδοθούν εις τα οικεία αστυνομικά τμήματα τα υπό των ιδιωτών κατεχόμενα όπλα (κυνηγετικά, στρατιωτικά πιστόλια και μαχαίρια) πλην των παλαιών οικογενειακών κειμηλίων.Οπου υψούται ελληνική σημαία πρέπει δεξιά της να υψούταικαι η Γερμανική»
Αμβρ. Πλυτάς1
(δήμαρχος Αθηναίων)

Το πρωί της 6ης Απριλίου του 1941, ώρα 5.30′, ο Γερμανός πρεσβευτής στην Αθήνα Ερμπαχτ βρίσκεται στο σπίτι του διαδόχου του Μεταξά, Τετραυγουστιανού πρωθυπουργού Αλ. Κοριζή. Αφού τον ξυπνά του διαβιβάζει τη διακοίνωση, με την οποία η κυβέρνηση του Χίτλερ «εξηγούσε» τους λόγους που την έκαναν να εισβάλει στο ελληνικό έδαφος. Την ίδια ώρα, τη διακοίνωση παραλάμβανε και Ελληνας πρεσβευτής στο Βερολίνο, από εκπρόσωπο του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών2.

Ως κύρια αιτία για την εισβολή των στρατευμάτων της η ναζιστική Γερμανία προέβαλλε την πρόσδεση της Ελλάδας στη Μ. Βρετανία, γεγονός που αν μη τι άλλο επιβεβαιώνει περίτρανα ότι ο Β’ παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε προϊόν της όξυνσης των αντιθέσεων μεταξύ των ισχυρών ιμπεριαλιστικών χωρών του κόσμου γενικά και ειδικότερα της Ευρώπης.

Στις 5.20 το πρωί στης 6ης Απρίλη Γερμανοί πεζικάριοι και αλπινιστές πλησίασαν στα σύνορα

«Η Ελλάς- αναφερόταν χαρακτηριστικά στη διακοίνωση3-, επιτρέπουσα εις αγγλικάς δυνάμεις να θέσουν και πάλιν πόδα εις Ευρώπην και ούσα το μόνον ευρωπαϊκόν κράτος που έπραξεν τοιούτον τι, ανέλαβε βαρείαν ευθύνην έναντι της Ευρωπαϊκής κοινότητος. Ασφαλώς ο ελληνικός λαός δεν ενέχεται εις την εξέλιξιν αυτήν. Εκ τούτου, είναι ακόμη βαρυτέρα η ευθύνη της ελληνικής κυβερνήσεως εκ της ανευθύνου τοιαύτης πολιτικής της. Ούτω, η ελληνική κυβέρνησις εδημιούργησε μίαν κατάστασιν, προ της οποίας η Γερμανία δε δύναται περαιτέρω να μείνη άπρακτος. Οθεν η κυβέρνησις του Ράιχ έδωσε εις τα στρατεύματά της τη διαταγήν να εκδιώξουν εκ του ελληνικού εδάφους τας βρετανικάς δυνάμεις…
Η κυβέρνησις του Ράιχ είναι πεπεισμένη ότι εκδιώκουσα ταχέως εξ Ελλάδος τους παρεισάκτους Αγγλους παρέχει αποφασιστικήν υπηρεσίαν τόσον εις τον ελληνικόν λαόν όσον και εις την ευρωπαϊκήν κοινότητα…».
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο Α. Χίτλερ με το διάγγελμά του- την ίδια ημέρα- προς το γερμανικό λαό.
«Από της ενάρξεως του πολέμου- έλεγε ο αρχηγός της φασιστικής Γερμανίας4- η Αγγλία κατέβαλλεν αδιαλείπτους προσπαθείας, διά να δυνηθή και κερδίση τα Βαλκάνια ως θέατρον πολέμου. Πράγματι, η αγγλική διπλωματία, στηριχθείσα εις το πρότυπον του παγκοσμίου πολέμου, επέτυχε κατ’ αρχάς μεν να προσεταιρισθή την Ελλάδα διά μιας εις αυτήν προσφερθείσης εγγυήσεως και κατόπιν να την εκμεταλλευθή τελειωτικώς χάριν των ιδίων αυτής σκοπών…
Ο γερμανικός λαός ουδενός είδους διαφοράς έχει με τον ελληνικόν λαόν, αλλ’ ουδέποτε θα ανεχθώμεν όπως καθώς συνέβη κατά τον παγκόσμιον πόλεμον, άλλη δύναμις εγκατασταθή επί ελληνικού εδάφους με τον σκοπόν, όπως εις δεδομένην στιγμήν προελάση εκείθεν, εκ της νοτιοανατολικής Ευρώπης εις τον γερμανικόν ζωτικόν χώρον».

Για την εισβολή χρησιμοποιήθηκαν επίλεκτα τμήματα αφοσιωμένα στον Χίτλερ μέχρι θανάτου. Παρ’ όλα αυτά η ελληνική αντίσταση υπήρξε μοναδική σε αυταπάρνηση και ηρωισμό και κατάφερε να τους αναχαιτίσει

Φάλαγγες μεγάλων και μικρών αυτοκινήτων διασχίζουν την κοιλάδα του Στρυμώνα

Στη δική της επίσημη δήλωση για την εισβολή, η κυβέρνηση του Ράιχ τόνιζε ανάμεσα σε άλλα5: «Η δυσχερής θέσις, εις την οποίαν ευρίσκεται η Αγγλία και τα ολονέν σαφέστερον εκδηλούμενα συμπτώματα της παρακμής επί των ιδίων της νήσων, υποκινούν αυτήν επί του παρόντος εις διαρκώς και περισσότερον απεγνωσμένας αποπείρας, όπως άπαξ έτι δημιουργήση εν Ευρώπη μέτωπον εναντίον της Γερμανίας. Ο αντικειμενικός σκοπός της τελευταίας ταύτης αγγλικής αποπείρας είναι τα Βαλκάνια, όπου ήδη η Ελλάς υπήρξε το θύμα της εγκληματικήw ταύτης βρετανικής πολιτικής επεκτάσεως του πολέμου».
Ας επιστρέψουμε όμως στην εισβολή.

Η εισβολή και η κατάρρευση

Οχυρό Εχυνού

Η εισβολή άρχισε στις 6 Απριλίου 1941, στις 5.15′ το πρωί. Ενα τέταρτο νωρίτερα δηλαδή από τη στιγμή που επιδόθηκε η σχετική διακοίνωση στον Eλληνα πρωθυπουργό. Τα γερμανικά στρατεύματα προσέβαλαν τις ελληνικές θέσεις στη Μακεδονία, κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών και ελληνογιουγκοσλαβικών συνόρων6. Ταυτόχρονα με την Ελλάδα η Χιτλερική Γερμανία επιτέθηκε και στη Γιουγκοσλαβία ή δε επίθεση της και στις δύο χώρες πραγματοποιήθηκε με τρομακτική σφοδρότητα. Η γιουγκοσλαβική αντίσταση κατέρρευσε ταχύτατα και μεγάλα τμήματα του στρατού της γειτονικής χώρας υποχωρούσαν στο ελληνικό έδαφος. Αντίθετα, ο ελληνικός στρατός στα οχυρά παρουσίαζε μια ανέλπιστη αντίσταση απέναντι σ’ έναν εχθρό απείρως ισχυρότερο. Κι αυτή η αντίσταση αποκτάει ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν ληφθεί υπόψιν ότι τόσο στο μέτωπο, όσο και στην Αθήνα – και στους στρατιωτικούς και στους πολιτικούς κύκλους- ήταν φανερή μια διάθεση για γρήγορη συνθηκολόγηση και παράδοση της χώρας στους Γερμανούς εισβολείς.

Στις 9 Απριλίου τα γερμανικά στρατεύματα καταλαμβάνουν τη Θεσσαλονίκη, ενώ θα συνθηκολογήσει το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει η κατάληψη της Βέροιας και λίγο αργότερα της Κατερίνης, της Κοζάνης και της Καστοριάς με αποτέλεσμα και η υποχώρηση του κυρίου όγκου των ελληνικών δυνάμεων που βρίσκονται στην Αλβανία να παίρνει τα χαρακτηριστικά της φυγής.

Στις 20 Απριλίου ο διοικητής του Γ` Σώματος Στρατού Γ. Τσολάκογλου, σε συνεννόηση με άλλους δύο σωματάρχες, τον Δεμέστιχα και τον Μπάκο, καταργεί τον διοικητή Στρατιάς Ηπείρου Ι. Πιτσίκα, αναλαμβάνει ο ίδιος διοικητής της στρατιάς και υπογράφει πρωτόκολλο ανακωχής με τους Γερμανούς. Τρεις μέρες αργότερα ο Τσολάκογλου θα υπογράψει στη Θεσσαλονίκη το οριστικό πρωτόκολλο συνθηκολόγησης του ελληνικού στρατού όχι μόνο με τους Ηερμανούς αλλά και με τους Ιταλούς, τους οποίους βεβαίως είχε νικήσει στο αλβανικό μέτωπο. Ο ίδιος θέτει ως εξής το θέμα στα απομνημονεύματά του7: «ευρέθην αντιμέτωπος ιστορικού διλήμματος: Ή ν’ αφήσω να συνεχισθή ο αγών και να γίνη ολοκαύτωμα ή υπείκων εις τας παρακλήσεις όλων των ηγητόρων του στρατού ν’ αναλάβω την προτωβουλίαν της συνθηκολογήσεως… »τολμήσας» δεν υπελόγισα ευθύνας… Μέχρι σήμερον δε μετενόησα διά το τόλμημά μου. Τουναντίον αισθάνομαι υπερηφάνειαν…».
Οι Γερμανοί εκτίμησαν ιδιαίτερα αυτή την… τόλμη του στρατηγού Τσολάκογλου γι’ αυτό και τον έκαμαν τον πρώτο πρωθυπουργό της κατεχόμενης Ελλάδας.

Οταν το καράβι βουλιάζει….

Για την εισβολή χρησιμοποιήθηκαν επίλεκτα τμήματα αφοσιωμένα στον Χίτλερ μέχρι θανάτου. Παρ’ όλα αυτά η ελληνική αντίσταση υπήρξε μοναδική σε αυταπάρνηση και ηρωισμό και κατάφερε να τους αναχαιτίσει

Τη μέρα που ο Τσολάκογλου υπέγραφε την οριστική συνθηκολόγηση του στρατού ο Βασιλιάς Γεώργιος με τον πρωθυπουργό Εμμ. Τσουδερό (o Κοριζής είχε αυτοκτονήσει λίγες μέρες νωρίτερα), τον πρίγκιπα Πέτρο και τον Αγγλο πρεσβευτή σερ Μάικλ Πάλαιρετ εγκατέλειπαν την Ελλάδα μ’ ένα υδροπλάνο «Σάντερλαντ». Δυο μέρες πριν, στις 21 Απριλίου, έφυγε το ζεύγος των διαδόχων Παύλος και Φρειδερίκη, ενώ τη νύχτα 22 με 23 Απριλίου με τα αντιτορπιλικά «Β. Ολγα», «Πάνθηρ» και «Ιέραξ» αναχώρησαν, όπως χαρακτηριστικά γράφει ο ναύαρχος Σακελλαρίου8 «άπαντες οι υπουργοί, ο Διοικητής και ο Υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος και μερικοί κρατικοί επίσημοι και μη λειτουργοί, οι πλείστοι με τας οικογενείας των- γυναίκες, τέκνα, πενθερές, κουβερνάντες- και τας αποσκευάς των- μπαούλα, βαλίτσες και τουαλέτες, τσάντες με ρουχισμό, μερικοί με παιχνίδια των παιδιών των και κάποιοι με τα χρυσαφικά των. Ο Βασιλεύς και ο κ. Τσουδερός ανεχώρησαν αεροπορικώς περί τα ξημερώματα της 23ης Απριλίου, αφού αφήκαν και από μίαν προκήρυξιν προς τον Λαόν διά να του εξηγήσουν την προς την Κρήτην απομάκρυσίν των. Φαίνεται όμως ότι η θέα τοσούτον ασυνηθίστου διά πολεμικά πλοία φορτίου, και δη εν καιρώ πολέμου, εξηρέθισε τα πληρώματα εις τοιούτον βαθμόν, ώστε εις την Σούδαν εξεδηλώθη μικρά στάσις επί του «Βασίλισσα Ολγα», του προσωπικού απαιτήσαντος να μην επιβή κανείς πλέον.
Αντιλαμβάνεται ο καθείς την ψυχολογία όλων αυτών των αξιωματικών, υπαξιωματικών και ναυτών που κανένας τους δεν εγνώριζε πού και πώς άφηναν τα σπίτια τους, όταν έβλεπαν ότι υπήρχαν προνομιούχοι Ελληνες και Ελληνίδες ή Ελληνόπουλα που μπορούσαν ανέτως να μεταφέρονται με τα πολύτιμα των υπαρχόντων των προς άλλας ασφαλείς κατευθύνσεις μέχρις ότου παρέλθει η συμφορά ή όταν έβλεπαν ότι η οικογένεια του Πρωθυπουργού της Ελλάδος συνωδεύετο και από το απαραίτητο σκυλάκι της, χωρίς τη συντροφιά του οποίου φαίνεται ότι δεν ήτο δυνατόν να σωθεί η Ελλάς».

Παρόμοια εικόνα με τον Σακελλαρίου δίνει και ο έφεδρος πλοίαρχος Ν. Δ. Πετρόπουλος, ο οποίος γράφει χαρακτηριστικά9:
«Μου έκανε εντύπωσι και ένα άλλο θέαμα, που με επηρέασε κατά κάποιο ποσοστό για να μη φύγω από την Ελλάδα: Μεταξύ των Ελλήνων ιδιωτών επιβατών ήταν κι ένα ζευγάρι- όχι πρώτης νεότητος- που το συνόδευε η μητέρα της συζύγου. Η ηλικιωμένη πεθερά κρατούσε ένα βαλιτσάκι που, όπως επρόδιδαν οι μεταξύ των τριών τους κουβέντες, περιείχε τα τιμαλφή της οικογενείας. Χωρίς να θέλω με κατέλαβε αηδία από το γεγονός, ότι δε διαθέταμε τα πλοία για να σώσουμε έστω και λίγους στρατιώτες μας από τις χιτλερικές ορδές, αλλά καταλαμβανόταν η πολύτιμη χωρητικότης για να δοθεί ευκαιρία στα μπιζού και στα εξαντλημένα σαρκία της ευπόρου οικογενείας… να… συνεχίσουν και εκτός της Ελλάδος τον αγώνα κατά του κατακτητού!».

Η προπαγάνδα της υποταγής

Οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα στις 27 Απριλίου του 1941. Τους προϋπάντησαν και τους παρέδωσαν κάθε εξουσία ο ανώτερος στρατιωτικός διοικητής Αττικοβοιωτίας στρατηγός Καβράκος, ο νομάρχης Αττικοβοιωτίας Πεζόπουλος, ο Δήμαρχος Αθηναίων Αμβρόσιος Πλυτάς, ο Δήμαρχος Πειραιά Μιχ. Μανούσκος και ο συνταγματάρχης Κανελλόπουλος ως διερμηνέας10. Από το σημείο αυτό και μετά η χώρα βρισκόταν υπό ξενική κατοχή, αν κι έμενε ακόμη να δοθεί η μάχη της Κρήτης. Η κατοχή βέβαια της χώρας, όσο δυσάρεστη κι αν ήταν, όσο αρνητική ψυχολογία κι αν δημιουργούσε, δεν πτόησε το φρόνημα του ελληνικού λαού, γεγονός που φαίνεται αν αναλογιστεί κανείς το κύμα αντίστασης που εκδηλώθηκε το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Εντούτοις δεν έλειψαν οι φωνές που, από την πρώτη στιγμή, συνιστούσαν υποταγή. Κι ήταν η άρχουσα τάξη που συνιστούσε στο λαό να καθίσει ήσυχος. Ηταν ο Τύπος της που πότιζε τις ψυχές με το δηλητήριο της συνθηκολόγησης.
Δύο μέρες μετά την κατάληψη της Αθήνας η εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ», έγραφε στο κύριο θέμα της11: «Εντός εικοσιτετραώρων η κατάληψις της χώρας μας θα έχει συμπληρωθή. Ετσι η Ελλάς βγαίνει από τον πόλεμο- και βγαίνει οριστικώς από τον πόλεμον, καθ’ ον τρόπον εβγήκαν όλαι σχεδόν αι χώραι της ηπειρωτικής Ευρώπης. Δεν είνε μόνη η Ελλάς που ευρίσκεται εις αυτήν τη θέσιν. Από της Νορβηγίας μέχρι του Ταινάρου και από των Πυρηναίων μέχρι των παρυφών της Ουκρανίας υπάρχει δι’ όλους τους λαούς της Ευρώπης απόλυτος ταυτότητα εις τας πολιτικάς και άλλας συνθήκας της υπάρξεώς των. Αυτό δεν το λέγομεν προς παρηγορίαν μας. Τα λέγομεν διά να τονίσωμεν τη βασικήν κατά τη γνώμην μας αλήθειαν που δεν πρέπει ποτέ να φεύγη από τα μάτια μας, ότι δηλαδή τα ελληνικά προβλήματα που εδημιουργήθησαν από της 27ης Απριλίου δεν ημπορούν να αντιμετωπισθούν παρά εις το πλαίσιο της Νέας Ευρωπαϊκής πραγματικότητος.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι εφεξής αποτελούμεν μέρος ενός εκτεταμένου ηπειρωτικού συνόλου του οποίου όλα τα τμήματα θα έχουν αναποφεύκτως κοινότητα κατευθύνσεων και προπαντός κοινότητα συμφερόντων, οικονομικών και άλλων. Αυτή η ηπειρωτική σύλληψις της υποστάσεώς μας πρέπει να αποτελέση το πλαίσιον μέσα εις το οποίον θα κινηθούμε. Η τύχη μας είναι εφεξής αρρήκτως συνδεδεμένη προς την τύχη της γηραιάς Ηπείρου της οποίας αποτελούμεν τη νοτιοανατολικήν εσχατιάν». Στο ίδιο μήκος κύματος η «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» συμπλήρωνε12: «Ο αθηναϊκός λαός αντιμετωπίζει τα γεγονότα με σταθεράν πεποίθησιν ότι όλα βαίνουν προς το καλύτερον, ότι λήξαντος του πολέμου, διά την Ελλάδα τουλάχιστον, ανοίγεται η περίοδος της ειρήνης και της εντός των πλαισίων της ειρήνης αυτής παραγωγικής δραστηριότητος… Αι γερμανικαί αρχαί εμφορούμεναι από τας φιλικωτέρας των διαθέσεων απέναντι του ελληνικού πληθυσμού, τας αρετάς και τα προτερήματα του οποίου δεν ήργησαν να γνωρίσουν, θα τον συντρέξουν- περί τούτου δεν υπάρχει αμφιβολία- εις πάσαν θετικήν και οικοδομητικήν του προσπάθειαν».

1. Διάγγελμα προς το λαό της πρωτεύουσας την πρώτη μέρα της Γερμανικής κατοχής. Εφημερίδες 28/4/1941
2. Σπ. Λιναρδάτου: «Ο πόλεμος του 1940- 41 και η μάχη της Κρήτης», εκδόσεις «διάλογος», τόμος Β’ σελ. 296
3. Ολόκληρη η διακοίνωση: Β.Π. Παπαδάκη: «Διπλωματική Ιστορία του Ελληνικού Πολέμου 1940- 1945», Αθήναι 1957, σελ. 167- 173)
4. «Επίσημα Εγγραφα επί της ρήξεως με τη Γιουγκοσλαβίαν και την Ελλάδα», γερμανική κατοχική έκδοση στα ελληνικά, Βερολίνον 1941, σελ. 2
5. στο ίδιο, σελ. 5
6. Heinz Richter: «Η Ιταλο – γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδος», εκδόσεις «κοβόστη» σελ. 436 κ. ε.
7. Αντιστράτηγου Γεωργίου Κ. Σ. Τσολάκογλου: «Απομνημονεύματα», σελ. 130, 132-133
8. Αλ. Σακελλαρίου: «Η θέσις της Ελλάδος εις τον δεύτερον παγκόσμιον πόλεμον», εκδόσεις «osmos Greek- American Printing Company» Νέα Υόρκη 1944, σελ. 222- 223
9. «Βήμα» 11/3/1970
10. Σ. Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», εκδόσεις «Καπόπουλος» τόμος 1ος, σελ. 16, Mark Mazower: «Στην Ελλάδα του Χίτλερ» εκδόσεις «Αλεξάνδρεια», σελ. 31 κ.α.
11. «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ», 29/4/1941
12. «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 29/4/1941

Πηγή: Ριζοσπάστης

5 Απριλη 1944

5 Απρίλη 1944. Η μάχη για τους πέντε κρεμασμένους στα Ιλίσια

ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΕΝΕΖΑΚΗΣ Ιστορια 5 Απριλίου 2019

• denezakis@imerodromos.gr

• Facebook
• Twitter
• Google+
• Print
• Email

Οι πρώτες κρεμάλες στήνονται στην Αθήνα. Οι Ανατολικές Συνοικίες, Καισαριανή – Κουπόνια – Ζωγράφου, δίνουν την πρώτη μάχη του ΕΛΑΣ.

Από τους πρώτους μήνες του 1944 οι εξελίξεις τρέχουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Ο ελληνικός λαός έχει αρχίσει ήδη να ισχυροποιεί την Αντίστασή του. Στην Αθήνα από τα μέσα του προηγούμενου χρόνου το ΕΑΜ οργανώνει τις πρώτες αξιόλογες ένοπλες ομάδες του ΕΛΑΣ. Μετά τη Συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβρη του 1943, οι Γερμανοί υποχρεώνονται να εξοικονομήσουν στρατιωτικές δυνάμεις και ενισχύουν δραστικά τα, δημιουργημένα τον Ιούλη του 1943, Τάγματα Ασφαλείας στα οποία αναθέτουν, για λογαριασμό τους, τις εσωτερικές υποθέσεις, την αντιμετώπιση των αντιστασιακών οργανώσεων και ιδιαίτερα του ΕΛΑΣ, τη συγκέντρωση, ακόμα και με μπλόκα, εργατών για τα γερμανικά στρατιωτικά εργοστάσια,  την αστυνόμευση και την τήρηση της τάξης υπέρ των δυνάμεων κατοχής, σε συνεργασία με την Αστυνομία και την Χωροφυλακή.

Οι Γερμανοί ρίχνουν την προσοχή τους στα Δωδεκάνησα και στην αντιμετώπιση μιας πιθανής απόβασης των συμμαχικών δυνάμεων στη Πελοπόννησο. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων στις 13 Δεκέμβρη 1943 (στον καθαρισμό της περιοχής από τους κομμουνιστές αντάρτες που στη κρίσιμη στιγμή της απόβασης θα δημιουργούσαν σοβαρότατα προβλήματα στους Γερμανούς).

Τον Φλεβάρη του 1944 οι Γερμανοί, εκκενώνουν το σχολείο του Βενιζέλου, απέναντι από την Νήαρ Ηστ, που μέχρι τότε μια δύναμή τους στρατωνίζονταν εκεί. Η Καισαριανή ανασαίνει ελεύθερα. Το ΕΑΜ κυριαρχεί στη συνοικία.

Αρκετές μέρες πριν από την 25η Μάρτη, το ΕΑΜ, η ΕΠΟΝ, η Αλληλεγγύη, ολόκληρος ο λαός της Καισαριανής, των Κουπονιών και του Ζωγράφου, ετοιμάζονται να γιορτάσουν την εθνική επέτειο.

«Ολόκληρη η Καισαριανή είναι συγκεντρωμένη στην πλατεία και την εκκλησία. Χαίρονται γεμάτοι αισιοδοξία κι ελπίδα για μια γρήγορη απελευθέρωση. Καμαρώνουν τα παλικάρια τους που περνούν στητοί, περήφανοι, αποφασιστικοί. Εχουν απόλυτη εμπιστοσύνη στους ακρίτες – φρουρούς της συνοικίας. Δε λογαριάζουν τον εχθρό, τα τραγούδια του αγώνα για τη λευτεριά και τα χωνιά, σκορπούν ρίγη ενθουσιασμού. Οι ΕΛΑΣίτες γεμάτοι αυτοπεποίθηση περιμένουν να φανεί ο εχθρός. Είναι ασυγκράτητοι. Σήμερα νιώθουν εκατό φορές πιο δυνατοί. Η παλλόμενη από πατριωτισμό και αποφασιστικότητα Καισαριανή, τους διοχετεύει σαν εκκένωση ηλεκτρικού ρεύματος μια πρωτόφαντη δύναμη, τους μεθάει και παρακαλούν να ’ρθει σήμερα ο εχθρός.

»Τελειώνει πια η γιορτή και κατά το απομεσήμερο φάνηκαν στη λεωφόρο Υμηττού «μπουραντάδες», αλλά μόνο φάνηκαν. Με τις πρώτες ριπές εξαφανίστηκαν.»[1]

Το χρονικό της εκτέλεσης

Την ίδια μέρα η ΕΠΟΝ Καισαριανής – Ζωγράφου κάνει ανοιχτό έρανο στις συνοικίες. Ένα συνεργείο της ΕΠΟΝ φτάνει στα Ιλίσια, στην διασταύρωση της οδού Παπαδιαμαντοπούλου με την οδό Ξενίας και την οδό Μικράς Ασίας, στο ΑΛΕΞ. Το συνεργείο το αποτελούσαν τρεις νεολαίοι ΕΠΟΝίτες, από τα Κουπόνια και το συνόδευαν διακριτικά δυο ΕΛΑΣίτες.

Ξαφνικά ο παραβρισκόμενος Αξιωματικός των Ταγμάτων Ασφαλείας, ο λοχαγός Κωνσταντίνος Μανωλάκος, τομεάρχης της Χ Αμπελοκήπων, βγάζει το πιστόλι του, ακινητοποιεί τους τρεις ΕΠΟΝίτες, αρχίζει να τους ρωτά, ποιοι είναι, τι κάνουν εκεί και τους ζήταγε ταυτότητες. Ο Ταγματασφαλίτης φόραγε πολιτικά και συνοδευόταν από την γυναίκα του και την κόρη του. Για αρκετή ώρα τους σημάδευε, αμήχανα, περιμένοντας την πιθανή εμφάνιση Γερμανών, από την Παπαδιαμαντοπούλου, για να συλλάβουν τους ΕΠΟΝίτες.

Ο ένας ΕΛΑΣίτης που είχε την ευθύνη για την ασφάλεια της ομάδας, ο οποίος παρακολουθούσε την εξέλιξη της κατάστασης από το απέναντι πεζοδρόμιο, αποφασίζει να παρέμβει δυναμικά και πυροβολώντας σκότωσε τον λοχαγό.

Η ομάδα σκόρπισε αμέσως και γύρισε στα Ιλίσια μέσα από το ρέμα στο ύψος της Γέφυρας.

Λυσσαλέα η αντίδραση των Γερμανών και των ντόπιων συνεργατών τους. Οι Γερμανοί προχωρούν σε αντίποινα. Δυο μήνες νωρίτερα, οι γερμανοτσολιάδες είχαν συλλάβει τέσσερα στελέχη κι  έναν ακόμα αγωνιστή του κομματικού γραφείου των οργανώσεων του ΚΚΕ στο νοσοκομείο Συγγρού, με μπλόκο, ύστερα από προδοσία κάποιου χαφιέ νοσοκόμου. Δυο άλλα μέλη του Κομματικού Γραφείου κατάφεραν να ξεφύγουν.

Οι  πέντε αυτοί κομμουνιστές – στελέχη του νοσοκομείου Συγγρού, κρεμάστηκαν την αυγή της Τετάρτης 5 Απρίλη 1944, στις πιπεριές της ίδιας μικρής πλατείας στο ΑΛΕΞ.

 

Ο λαός της περιοχής παρακολουθεί σαστισμένος το αποτρόπαιο έγκλημα. (Από το Λεύκωμα του Βάσου Π. Μαθιόπουλου, ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΤΟΧΗΣ, Ερμής 1990).

Η διαταγή – ανακοίνωση του Γερμανού αρχηγού των Ες Ες, Βάλτερ Σίμανα ήταν η εξής:

 «ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ
του Ανωτάτου Αρχηγού των Ταγμάτων ασφαλείας
και της Αστυνομίας Ελλάδος

Ως Αντίποινα δια την κατά την 25.3.44 εν Αθήναις (Αμπελόκηποι) κατά του λοχαγού των ευζώνων Κωνσταντίνου Μανωλάκου υπό κομμουνιστών διαπραχθείσαν δολοφονίαν, διέταξα τον απαγχονισμόν εις τον τόπον του εγκλήματος των κάτωθι ιθυνόντων κομμουνιστών:

1) Αχιλλ. Πλατυμέση, γεν. 1907, ΚΚΕ αξιωματούχου.
2) Επαμεινώνδα Βαμπούλη γεν. 1918. ΚΚΕ, ρήτορος και αρχηγού προπαγάνδας.
3) Ευαγγέλου Στεργίου, γεν. 1896, ΚΚΕ αξιωματούχου.
4) Βλάσση Αποστολάρη, γεν. 1923, ΕΑΜ γραμματέως ομάδος.
5) Βασιλείου Μπακοπούλου, γεν 1903, ΕΑΜ, γραμματέως ομάδος.

Αι κατά των ευζώνων γενόμεναι επιθέσεις θα τιμωρούνται εις το μέλλον κατά τον αυτόν τρόπον.

Ο Ανώτατος Αρχηγός των Ταγμάτων Ασφαλείας
και της Αστυνομίας Ελλάδος».

Σε δυο δέντρα πιο κει, στην ίδια πλατεία, είχαν κρεμάσει, όπως συνήθιζαν να κάνουν στις περιπτώσεις που δεν είχαν στα χέρια τους καταζητούμενους και καταδικασμένους αγωνιστές, δυο άδειες αγχόνες με πινακίδες  πάνω στις οποίες έγραφαν:

«Γεώργιος Σιδέρης[2] – τον περιμένει η κρεμάλα»
«Θανάσης Νικολαΐδης  – τον περιμένει η κρεμάλα»

Οι δυο τελευταίοι είχαν καταφέρει να ξεφύγουν από το μπλόκο του νοσοκομείου Συγγρού και έτσι δεν μπόρεσαν να τους πιάσουν. Και οι δυο ήταν μέλη του Γραφείου της ΚΟΒ Καισαριανής.

Στο χώρο του απαγχονισμού, από την Αυγή της Τετάρτης 5 Απρίλη του 1944, είχε τοποθετηθεί ένας λόχος γερμανοτσολιάδες – φρουροί που δεν επέτρεπαν στον κόσμο να τους ξεκρεμάσει και να τους κηδέψει, μαζί με μια ομάδα τοποθετημένη στο ύψωμα του Αγίου Γερασίμου.

 

Φωτογραφία από την πλατεία με τους Πέντε Κομμουνιστές κρεμασμένους και έναν γερμανοτσολιά φρουρό. Πρωινό της 5.4.1944

Οι γερμανοτσολιάδες ήταν σκορπισμένοι μπουλούκια – μπουλούκια στα γύρω πεζοδρόμια ενώ οι αξιωματικοί τους, προκλητικά, έπιναν τον καφέ τους σε ένα τραπεζάκι καφενείου, κάτω από τα πτώματα των κρεμασμένων κομμουνιστών.

Για πρώτη φορά στην Αθήνα στήθηκαν κρεμάλες. Οι Γερμανοί και οι ντόπιοι συνεργάτες τους πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα τρομοκρατούσαν τον αθηναϊκό λαό, θα έσπαγαν το αγωνιστικό του φρόνημα.

Κάτοικοι της γειτονιάς και παιδιά από όλη την περιοχή μαζεύονται εκείνο το πρωινό και παρακολουθούν το συγκλονιστικό θέαμα. Ο αντιστεκόμενος λαός δεν μπορούσε να αφήσει αναπάντητη τη φρικιαστική πράξη.

Η πρώτη μάχη του ΕΛΑΣ της Αθήνας –
Μάχη για τους πέντε κρεμασμένους

Ο Επαμεινώντας Βαμπούλης, ο ένας από τους πέντε κρεμασμένους κομμουνιστές, αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης

 Το ίδιο πρωί, στις 10 η ώρα, κλιμάκιο της 6ης Αχτίδας της ΚΟΑ του ΚΚΕ (η Αχτίδα των Ανατολικών Συνοικιών), περιμένει τον Γραμματέα της 6ης Αχτίδας για μια προγραμματισμένη συνεδρίαση, στο προωθημένο φυλάκιο του ΕΛΑΣ Καισαριανής στο κέντρο του Αλσους Κουπονίων. Ξαφνικά εμφανίζεται βιαστικός ο Γραμματέας της 6ης Αχτίδας του ΚΚΕ και ανακοινώνει με συγκίνηση: «Σύντροφοι, η συνεδρίαση ματαιώνεται. Καθήκον μας να μην αφήσουμε αναπάντητους τους δολοφόνους των συναγωνιστών μας».

Ανασαλεύουν τα κορμιά, τα βλέμματα υγρά, γεμάτα πυρετό, είναι αυτά που ρωτούνς «δηλαδή»; Η απάντηση είναι κοφτή, τέτοια που απαιτούνε οι μεγάλες στιγμές. «Να ξεχωθούν ό,τι όπλα υπάρχουν, αυτόματα, μακρύκαννα, πιστόλια. Να καθαριστούν, να ετοιμαστούν. Να ειδοποιηθούν οι δυνάμεις μας όλες. Σε μια ώρα χτυπάμε».[3]

Μέσα σε μια ώρα περίπου 20 μαχητές του ΕΛΑΣ και 6 της Εθνικής Πολιτοφυλακής, μαζί με τους γραμματείς των ΚΟΒ Καισαριανής και Κουπονιών και τον καπετάνιο του Συντάγματος αποφασίζουν σχέδιο επίθεσης:

• Το χτύπημα θα γίνει  το μεσημέρι στις 12 και 7΄ ακριβώς.
• Οι ελασίτες θα χωριστούν σε τέσσερις ομάδες και θα προωθηθούν προς την πλατεία. Θα βρίσκονται στις θέσεις τους στις 12 και 7΄. Με την πρώτη ριπή θα αρχίσει σύγχρονο «μπαράζ» απ’ όλες τις κατευθύνσεις.
• Η ομάδα της Εθνικής Πολιτοφυλακής θα προωθηθούν αργά προς το ύψωμα δίπλα στον Αγιο Γεράσιμο για να χτυπήσουν την ομάδα των γερμανοτσολιάδων που βρίσκεται εκεί και να κρατούν ελεύθερο το άλσος Κουπονίων, απ’ όπου θα υποχωρήσουν μετά το χτύπημα οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ προς την Καισαριανή.

Στο μεταξύ θα συνεχιστεί η κιητοποίηση και άλλων ελασιτών στην Καισαριανή για να υποδεχτούν τις ομάδες μετά την υποχώρησή τους και να τις καλύψουν μέχρι να φτάσουν στις παράγκες.

 

Το σχεδιάγραμμα με τις τρεις φάσεις της μάχης των 5 κρεμασμένων (Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Ορέστη Μακρή — Παράρτημα ΙΙ)

Το σχέδιο ήταν καλό. Στην πράξη όμως μια συμπλοκή με τρεις χαφιέδες, επτά λεπτά νωρίτερα, της ομάδας της Εθνικής Πολιτοφυλακής,  είχε σαν αποτέλεσμα να χαθεί ο αιφνιδιασμός.

Στις 12 ακριβώς η ομάδα της Πολιτοφυλακής κατά την προώθησή της προς τον Αγιο Γεράσιμο συναντήθηκε, αναπάντεχα, με τρεις χαφιέδες της Ειδικής Ασφάλειας, με πολιτικά. Όταν προσπάθησαν να κάνουν έλεγχο και ζήτησαν ταυτότητες από τους Πολιτοφύλακες, στην άρνησή τους έβγαλαν πιστόλια και άρχισαν να πυροβολούν, Οι πολιτοφύλακες αναγκάστηκαν να ανταποδώσουν τους πυροβολισμούς. Δυο από τους χαφιέδες της Ειδικής Ασφάλειας έπεσαν νεκροί, ο τρίτος κατάφερε και το ’σκασε.

«Όμως η σύγκρουση άρχισε από ανάγκη πλέον 7 λεπτά πιο νωρίς απ’ την καθορισμένη ώρα.

»Οι τρεις ομάδες (της Παπαδιαμαντοπούλου – Ξενίας – και λεωφόρου Ζωγράφου) δεν είχαν φτάσει ακόμη στις θέσεις τους. Η μόνη ομάδα με επικεφαλής τον καπετάνιο λόχου της Κάτω Καισαριανής Ορέστη και τους Γιάννη Σταθάτο και Σπύρο Μήλα βρισκόταν αυτή τη στιγμή σε θέση βολής απ’ την οδό Μικράς Ασίας (κοντά στον όρχο αυτοκινήτων). Ξεκίνησε το «μπαράζ» σύγχρονα με την Πολιτοφυλακή και ξάπλωσε αρκετούς γερμανοτσολιάδες απ’ το μπουλούκι της πλατείας.

»Οι άλλες τρεις ομάδες, χτύπησαν κι αυτές χωρίς όμως θετικά αποτελέσματα, μια και δεν ήταν ακόμη στη θέση τους.

Ετσι οι γερμανοτσολιάδες αιφνιδιάστηκαν, δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι συμβαίνει, πανικοβλήθηκαν και πηδούσαν σαν τους λαγούς στο ρέμα του Ιλισσού (σήμερα λεωφόρος Μιχαλακοπούλου), κι από κει βρέθηκαν αλαφιασμένοι στη λεωφόρο Κηφισίας, ως τον Ευαγγελισμό. Οι αξιωματικοί τους με τη μισή δύναμη τσολιάδων ταμπουρώθηκαν και περίμεναν ενισχύσεις.

Τα τμήματά μας μετά το αιφνιδιαστικό χτύπημα υποχώρησαν αργά, με προσοχή, μέσω του Αλσους Κουπονίων προς την Καισαριανή. Η ομάδα του Ζωγράφου με τον Κώστα Καραβίδα, τον Νίκο Μαραμπότα, τον Νίκο Βασάλο και έναν ακόμα, υποχωρούσε προς το κτήμα Ζωγράφου κι όταν πιέστηκε από τους γερμανούς, που έφτασαν με αυτοκίνητα, έφυγε προς τα υψώματα του Υμηττού. Οι Γερμανοί τους κυνήγησαν μέχρι το «Αστέρι»[4], αλλά δεν κατόρθωσαν να τους πιάσουν και γύρισαν πίσω. Οι Αγγελος Ευαγγελάτος, Χρήστος Γιαννόπουλος και Γεράσιμος Μολφέτας της ίδιας ομάδας καλύφθηκαν στου Ζωγράφου».[5]

Αμέσως μετά το αιφνιδιαστικό χτύπημα του ΕΛΑΣ, άρχισαν να καταφθάνουν ενισχύσεις  με αυτοκίνητα γεμάτα  με άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας και Γερμανούς, οι οποίοι ξεκίνησαν σφοδρή αντεπίθεση προς το Αλσος Κουπονίων – του Συγγρού, με κατεύθυνση τη Καισαριανή.

Τα ΕΛΑΣίτικα τμήματα υποχωρούσαν αργά και πειθαρχημένα, ενισχυμένα και με άλλους ΕΛΑΣίτες από την Καισαριανή. Με εύστοχα πυρά παρενοχλούσαν τους επιτιθέμενους και έτσι η επίθεσή τους εξελισσόταν αργά.

Ολη η δύναμη του 3ου τάγματος καλά ταμπουρωμένη στις πρώτες παράγκες της Καισαριανής, σε όλο το μήκος της ρεματιάς, καθηλώνει τους γερμανοτσολιάδες.

Ο σταθμός της Διοίκησης του Τάγματος μαζί με μια ομάδα βρίσκονται στο καφενέ του «Κιορπέ», που ήταν και το Στρατηγείο του ΕΛΑΣ Καισαριανής. Μια άλλη ομάδα του τάγματος φυλάει στο ύψος της λεωφόρου Υμηττού τα πλευρά των ΕΛΑΣίτικων δυνάμεων.

Ο Γιάννης Ζώρζος, οκτώ χρόνων εκείνη την εποχή, διηγείται στο βιβλίο του:

«Τα παιδιά της γειτονιάς ζούμε ένα πρωινό ένα συγκλονιστικό θέαμα. Στις 5/4/1944 ακούστηκε ότι οι Γερμανοί κρεμάσανε πέντε πατριώτες στην οδό Ξενίας και Μικράς Ασίας στα Ιλίσια. Με το φίλο μου, τον Παύλο Τσατσαρολάκη και άλλα παιδιά πηγαίνουμε να δούμε τους κρεμασμένους. Το θέαμα συγκλονιστικό.

Εκεί που κοιτούσαμε μικροί και μεγάλοι τους κρεμασμένους, ξαφνικά αρχίζει ένα πιστολίδι από τον Αγιο Γεράσιμο. Εχει κάνει επίθεση ο ΕΛΑΣ για να πάρει τους νεκρούς, τους οποίους φυλάγανε οι συνεργάτες των Γερμανών, οι ρσολιάδες, τα Τάγματα Ασφαλείας. Απέναντι στο λόφο Καλαρίτη, οι ταγματασφαλίτες είχαν στήσει ένα πολυβόλο. Γίνεται χαμός. Να πέφτουν οι σφαίρες βροχή. Εγώ με τον Παύλο φεύγουμε τρέχοντας προς το μέρος των επιτιθεμένων γιατί τα σπίτια μας ήταν προς την κατεύθυνση του Αγίου Γερασίμου. Τρέχοντας προς τον Αγιο Γεράσιμο, το πρώτο σπίτι που συναντάμε είναι του Προκοπίου. Με δύναμη πέφτουμε πάνω στην πόρτα και αυτή υποχωρεί και ανοίγει. Ολη η οικογένεια Προκοπίου είναι στο δάπεδο ξαπλωμένη για να αποφύγει τις αδέσποτες. Το ίδιο κάνουμε και εμείς με την υπόδειξη του Προκοπίου. Μετά από μια ώρα και ενώ είχαν σταματήσει οι πυροβολισμοί, χωρίς να πετύχουν τον σκοπό τους οι επιτιθέμενοι Ελασίτες, φύγαμε με τον Παύλο για τα σπίτια μας με μεγάλη προφύλαξη».[6]

 

Η εντοιχισμένη πλάκα του Δήμου Ζωγράφου, στον τοίχο της πολυκατοικίας που βρίσκεται στη γωνία Ξενίας και Παπαδιαμαντοπούλου.

Αυτή η πρώτη μάχη του ΕΛΑΣ της Αθήνας, άρχισε στις 12 το μεσημέρι, συνεχίστηκε με επίθεση μιας διμοιρίας Γερμανών και ενός Τάγματος ανδρών των Ταγμάτων Ασφαλείας, οπλισμένων με αραβίδες και πολυβόλα, στις 2 το μεσημέρι στη ρεματιά της Καισαριανής. Το σούρουπο η μάχη έληξε με την αποχώρηση των γερμανοτσολιάδων, οι οποίοι δεν μπόρεσαν να μπουν στην Καισαριανή, με εξαίρεση ένα μικρό κομμάτι, μεταξύ της δεξαμενής και του καφενέ του «Κιορπέ», που μπήκαν στα πρώτα σπίτια και ξαναβγήκαν μετά από λίγο.

Στο μεταξύ η Διοίκηση του Συντάγματος είχε κινητοποιήσει τους ένοπλους ΕΛΑΣίτες του ΙΙου Τάγματος, που απόκρουσε με επιτυχία δύναμη γερμανοτσολιάδων από τους στρατώνες Μαργαρίτη[7] και πολλούς  «παπαγιώργηδες», οι οποίοι προσπάθησαν πισώπλατα να χτυπήσουν την Καισαριανή, από τον Βύρωνα – Παγκράτι προς το Σκοπευτήριο.

Σ’ αυτή την πρώτη εκ παρατάξεως μάχη, ο ΕΛΑΣ νίκησε. Οι φονιάδες υποχρεώθηκαν να κατεβάσουν τους πέντε κρεμασμένους. Η διαταγή του Σίμαναν να μείνουν επί τρεις μέρες τα πτώματα στην κρεμάλα, για να τρομοκρατηθεί ο λαός, δεν εκτελέστηκε.

Τα Τάγματα Ασφαλείας και οι σημερινοί απόγονοί τους (σε όλες τις αποχρώσεις) διαπνέονται από την ίδια απάνθρωπη και εγκληματική ιδεολογία του φασισμού. Ο λαός μας όμως έχει και διατηρεί την ιστορική μνήμη και την πείρα του από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Αντιφασιστική Νίκη.

 

Ο 100χρονος Λάζαρος Κυρίτσης, Πρόεδρος του Παραρτήματος ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ Ζωγράφου, μιλά στην περσινή φετινή εκδήλωση  τιμής για τους 5 Κρεμασμένους.

Οι Κομματικές Οργανώσεις του ΚΚΕ Ζωγράφου και τo Παράρτημα  Ζωγράφου της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος οργανώνουν εκδήλωση τιμής και μνήμης την Κυριακή 7 Απρίλη στις 11:00 π.μ. στην Πλατεία των Πέντε Ηρώων στον ίδιο χώρο όπου οι Γερμανοτσολιάδες κρέμασαν τους Πέντε κομμουνιστές αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, στη συμβολή των οδών Παπαδιαμαντοπούλου –  Ξενίας και Μικράς Ασίας.

 

 

Ενδιαφερουσες ιστορικες προσεγγισεις

Τον δεκατο ενατο αιωνα σε ολο τον κοσμο γεννηθηκαν τα εθνικα κρατη.Μια κοσμογονια ακολουθησε τις δυο μεγαλες επαναστασεις της Αμερικης και της Γαλλιας ενας ανεμος σαρωσε τον πλανητη και βεβαιοτητες χιλιαδων χρονων αυτοκρατοριες και βασιλιαδες περασαν στην ιστορια.

Τα εθνικα κρατη μεσα στα συνορα τους γεννησαν (με αιμα μετακινησεις πληθυσμων και εμφυλιους ) τα δημοκρατικα τους πολιτευματα και συνταγματα τις σημαιες  την βουλη με τους εκλεγμενους απο τους πολιτες την δημοσια εκπαιδευση και φυσικα με ολα αυτα τους Εθνικους λαους τους και τις επισημες «καθαρες» γλωσσες τους .Και συνηθως την επισημη θρησκεια τους. Ετσι γεννηθηκε και το Ελληνικο κρατος.Μια γεννα επωδυνη μακροχρονια που κρατησε 11 χρονια στην αρχη με εμφυλιους πολεμους εξαρτηση απο ξενες δυναμεις πολεμους εναντια σε αλλα κρατη.

Τα σημερινα μας συνορα ολοκληρωθηκαν μολις το 1947 αφηνοντας απ εξω την Κυπρο.Για να δουμε λοιπον καποιες παραμετρους αυτης της γεννησης.Εχοντας στο μυαλο μας πως λαος αμορφωτος και φανατισμενος απο τους μυθους των ισχυρων ντοπιων και ξενων ειναι καταδικασμενος να κανει τα ιδια λαθη ξανα και ξανα  να θεωρει την κακοδαιμονια του φυσικο φαινομενο η και κομματι της ιδιοσυγκρασιας του.

Να μην ξεχναμε πως ποτε στην ιστορια οι ανθρωποι μεσα στις κοινωνιες δεν ηταν ενωμενοι, ολοι μαζι.Παντα υπηρχε διαμαχη αναμεσα στους εχοντες την εξουσια εκμεταλευτες του ανθρωπινου μοχθου συνεργατες των ξενων και εχθρους της προοδου απο τη μια μερια (και κομματι του λαου δεμενο μαζι τους οικονομικα και ιδεολογικα) και τους ανθρωπους του λαου που αγωνιζονταν για τιμη ελευθερια μια πιο ελευθερη κοινωνια με λιγωτερη εκμεταλευση. Και παρ ολο που παντα νικουσαν οι προδοτες και εσφαζαν κυριολεκτικα τους αγωνιστες στο τελος οι κοινωνιες προχωρανε ιστορικα οι ανθρωποι αποκτουν δικαιωματα και οι προδοτες χανονται στον σκουπιδοτενεκε της ιστοριας.

 

Κωστας Γκοτσης

ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΥ ΓΚΟΤΣΗ

Ποιοι είναι οι Αρβανίτες στην Ελλάδα στα χρόνια της επανάστασης του 1821; Ποια στοιχεία συγκροτούν την πολιτισμική τους ταυτότητα; Ποιοι παράγοντες κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 συμβάλλουν στην ενσωμάτωσή σους στο νέο ελληνικό Κράτος;

Ορολογία: Είναι απαραίτητες κάποιες προκαταρκτικές, σύντομες, διευκρινίσεις ως προς τους χρησιμοποιούμενους όρους για τους Αρβανίτες.[1] Κατά το 19o, αλλά και στις αρχές του 20ού αιώνα, οι Έλληνες λόγιοι (Α. Μηλιαράκης, Μ. Λαμπρυνίδης, Π. Κουπιτώρης, Δ. Πασχάλης, κλπ.), αλλά και στα επίσημα έγγραφα, όταν γίνεται αναφορά στους Αρβανίτες, χρησιμοποιείται συνήθως ο όρος «Αλβανοί». Επίσης γίνεται χρήση του όρου «Χριστιανοί Αλβανοί». Οι όροι «Αρβανίτης», «Αρβανίτικος», «Αρβανιτιά», χρησιμοποιούνται στον λαϊκό λόγο, όπως για παράδειγμα στις παροιμίες, για να προσδιορίσουν τους Αρβανίτες της Ελλάδας. Σπάνια ο όρος «Αρβανίτης» ή και «Αλβανίτης» χρησιμοποιείται στα έγγραφα της περιόδου της ελληνικής επανάστασης.

Ο όρος «Τουρκαλβανοί» ή «Τούρκοι Αλβανοί» ή «Αρβανιτοτούρκοι» χρησιμοποιήθηκε για τον χαρακτηρισμό των μουσουλμάνων Αλβανών, οι οποίοι είτε ζούσαν στην Αλβανία, είτε έλαβαν μέρος στις επιδρομές, που ακολούθησαν τα «Ορλωφικά», αλλά και αργότερα ως μέλη του στρατού των Οθωμανών, του Αλή Πασά, κλπ.[2]

 

Στοιχεία σχετικά με την κάθοδο των Αρβανιτών:

Η προσέγγιση των Αρβανιτών, ως ιστοριογραφικό θέμα, ήδη από το 19^ο αιώνα, επηρεαζόταν από ιδεολογικές και πολιτικές παραμέτρους.[3] Τα σχετικά με την κάθοδό τους στην Ελλάδα,[4] που ξεκινά τον 13ο – 14ο αιώνα, μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα την ιστορική εξέλιξη, τα ιστορικά γεγονότα που συνδέονται μ’ αυτούς, τις επιλογές τους και τις εν γένει πολιτισμικές τους πρακτικές. Τα στοιχεία που έχουν σημασία από αυτήν την άποψη είναι:

α) Ότι κατέρχονται ως χριστιανοί ορθόδοξοι, γεγονός που συνέτεινε στην ανάπτυξη καλών σχέσεων και τη συνύπαρξη με τους ντόπιους πληθυσμούς.

β) Η ερήμωση διαφόρων περιοχών λόγω της πανώλης,[5] της πειρατείας και των πολεμικών αναμετρήσεων του 13ου, του 14ου και 15ου αιώνα.[6] Έτσι, πιθανότατα, εγκαθίστανται, σ’ αρκετές περιπτώσεις, σε χώρους που έχουν εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους τους.

γ) Οι επιδρομές των πειρατών και η ανάγκη για την αντιμετώπισή τους επηρεάζει σ’ ορισμένες περιπτώσεις τις επιλογές διαμονής τους, αλλά και την ανάπτυξη της ναυτιλίας, όπως για παράδειγμα στα νησιά του Αργοσαρωνικού.

δ) Οι συνθήκες για την άσκηση πολεμικών-μισθοφορικών δραστηριοτήτων είναι επίσης ένα σημαντικό στοιχείο. Οι «εργοδότες» των πολεμιστών-μισθοφόρων προσφέρουν σ’ αυτούς διάφορα προνόμια, μεταξύ δε των άλλων, και το δικαίωμα της εγκατάστασης σε μια περιοχή. Όπως σημειώνει ο Β. Παναγιωτόπουλος, έχουμε δύο κατηγορίες πολεμιστών. Η πρώτη αποτελείται από άνδρες μισθοφόρους (Καταλανοί, Τούρκοι, Αλβανοί, κλπ) που μετακινούνται μόνοι τους, χωρίς τις οικογένειές τους.[7] «Στη δεύτερη περίπτωση, όπου ουσιαστικά συναντάμε μόνο Αλβανούς, βρισκόμαστε μπροστά σε πολύ πιο πολυάριθμες ομάδες, που αποτελούνται από ολόκληρες οικογένειες κατά φάρες, με τα ζώα και τα κινητά αγαθά τους. Οι πληθυσμοί αυτοί μετακινούνταν μαζικά και οργανωμένα, πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους ως «πολεμιστές» και διεκδικούσαν ως αντάλλαγμα σημαντικές παραχωρήσεις, όπως το δικαίωμα εγκατάστασης και ελεύθερης κυκλοφορίας, την απαλλαγή από φόρους, κλπ., γεγονός που επηρέασε τόσο τη συγκρότηση όσο και την εθνολογική σύνθεση του πληθυσμού της χώρας».[8]

Οι πρακτικές των Αρβανιτών στη διάρκεια της επανάστασης του 1821

Οι Αρβανίτες πριν ακόμη την έναρξη της επανάστασης του 1821 εμφανίζονται δυναμικά στο προσκήνιο μέσα από τους πολύχρονους αγώνες των Σουλιωτών, οι οποίοι καταγράφηκαν στη συλλογική μνήμη, μέσα από τις ιστορικές μαρτυρίες, τα δημοτικά τραγούδια[9] και τους θρύλους.  Οι Σουλιώτες θεωρούνται ήδη το 1806, από τον Ανώνυμο της «Ελληνικής Νομαρχίας», ότι μαζί με τους αρματολούς «θα μπορούσαν να σηκώσουν το ένοπλο βάρος της επανάστασης των Ελλήνων».[10]

Μια δεύτερη κατηγορία, η οποία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο επίσης στην επανάσταση, ήταν οι επίσης Αρβανίτες νησιώτες της Ύδρας και των Σπετσών, οι οποίοι, όπως σημειώνει ο Π. Πιζάνιας, ξεκίνησαν την «εξειδίκευσή τους στο ναυτικό εμπόριο από τα μέσα του 17ου αιώνα, για να εξελιχθούν έναν αιώνα αργότερα σε μεγάλους καραβοκυραίους κεφαλαιούχους».[11] Η πρωταρχική ναυτική τεχνογνωσία των κατοίκων των νησιών αυτών προήλθε από τη συμμετοχή -αναγκαστική ή εθελοντική- σε πειρατικά πλοία, ή ακόμη τη συμμετοχή τους, ως αιχμαλώτων, σε πολεμικά πλοία ναυτικών κρατών, ή σε ναυπηγεία, όταν τα πολεμικά αυτά καταλάμβαναν τα πειρατικά πλοία.[12]

Οι Σουλιώτες, οι Υδραίοι και οι Σπετσιώτες μέσα από τη συμμετοχή τους στις πολεμικές επιχειρήσεις απέκτησαν, όπως ήταν άλλωστε αναμενόμενο, ένα τεράστιο συμβολικό κεφάλαιο. Μάλιστα, όπως σημειώνει η Ελπίδα Βόγλη, κατά τη διάρκεια της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης, στις 7 Απριλίου 1826, αποφασίστηκε «να μη γένωσι δεκτοί πληρεξούσιοι άλλων οπλαρχηγών, ειμή μόνον αυτοί των Σουλιωτών», ώστε να αποζημιωθούν «δια τας ανδραγαθίας και μεγάλας εκδουλεύσεις των» στον Αγώνα.[13]

Οι παραπάνω περιπτώσεις των Σουλιωτών, Σπετσιωτών και Υδραίων δεν αποτελούν τεκμήριο ότι όλοι οι Αρβανίτες ήταν πολεμιστές και όλες τους, ή έστω η πλειοψηφία των πρακτικών τους ήταν ηρωικές. Αντίθετα, σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, όπως και οι υπόλοιποι «αυτόχθονες», αναπτύσσουν πρακτικές επιβίωσης ελάχιστα ή καθόλου ηρωικές.[14]

Η ενσωμάτωση των Αρβανιτών, μέσω της συμμετοχής τους στον αγώνα:

Θα αναφερθούμε εν προκειμένω σε ορισμένα στοιχεία που αναφέρονται στην παρουσία τους, την πολιτισμική ταυτότητα και τις πρακτικές των Αρβανιτών, τα οποία συμβάλλουν στην ενσωμάτωσή τους:

-Η θρησκεία τους. Το γεγονός ότι είναι χριστιανοί ορθόδοξοι διευκολύνει σημαντικά τη συνύπαρξη με τους Έλληνες. Αντίθετα, το στοιχείο αυτό τους απομακρύνει από τους Αλβανούς που παραμένουν στην Αλβανία, οι οποίοι σ’ ένα μεγάλο βαθμό έχουν εξισλαμισθεί, αλλά και από τους Οθωμανούς.

-Η διαμονή τους στην Ελλάδα επί πολλούς αιώνες. Η μακρά αυτή παραμονή τους φέρνει σ’ επαφή με τους ντόπιους και τους απομακρύνει από τους Αλβανούς της Αλβανίας. Λόγω βεβαίως αυτής της μακράς παραμονής στην Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αμφισβητηθεί το κριτήριο της αυτοχθονίας/εντοπιότητάς τους.

-Η απουσία της μνήμης σχετικά με την αρχική τους κοιτίδα. Οι Αρβανίτες κατά τη διάρκεια του 19ου αλλά και του 20ού αιώνα δεν αναφέρονται στην αρχική τους κοιτίδα, από πού δηλαδή ξεκίνησαν, ούτε υπάρχουν κάποιες μνήμες της πορείας τους προς τις περιοχές της Ελλάδας που εγκαταστάθηκαν (Στερεά Ελλάδα, Εύβοια, Πελοπόννησο, νησιά Αργοσαρωνικού, κλπ).

Οι Αρβανίτες, με το προσόν της αυτοχθονίας-εντοπιότητας, επιλέγουν στρατηγικές ενσωμάτωσης στο νεοσύστατο Κράτος, λόγω του γεγονότος ότι έτσι αναδεικνύονται ισότιμοι πολίτες με τους υπόλοιπους κατοίκους και απολαμβάνουν των προνομίων που έχει ένα πολίτης: Να διορίζεται στο Δημόσιο, να ψηφίζει και να ψηφίζεται, να μπορεί να υποβάλλει αναφορές, κλπ. Η επιλογή αυτή της ένταξης και ενσωμάτωσης στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος είναι άλλωστε γι’ αυτούς μονόδρομος, με την έννοια ότι δεν υπάρχει εκείνη τη στιγμή καμιά άλλη στρατηγική επιβίωσης.[15]

Οι Αρβανίτες δεν συμπεριφέρονται, ούτε διεκδικούν κάτι ως άτομα που ανήκουν σε μια ιδιαίτερη εθνική ομάδα ή μειονότητα. Αντίθετα, ως «αυτόχθονες» και χριστιανοί, συμμετέχουν στις διαδικασίες συγκρότησης του Ελληνικού κράτους, προσπαθούν να καταλάβουν θέσεις στον κρατικό μηχανισμό και σε πολλές περιπτώσεις το κατορθώνουν. Οι νησιώτες, Υδραίοι και Σπετσιώτες φαίνεται να έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες πρόσβασης στο μηχανισμό αυτό.

Η ενσωμάτωσή τους αυτή διευκολύνεται λόγω της κυρίαρχης ιδεολογίας περί «φυλετικής συγγένειας μεταξύ Ελλήνων και Αρβανιτών». Σύμφωνα με την «απορροφητική θεωρία», οι Αρβανίτες θα μπορούσαν να αφομοιωθούν από το κυρίαρχο Ελληνικό στοιχείο. Πραγματώνεται δε πανηγυρικά και θεσμικά από τις σχετικές ρυθμίσεις των πρώτων Ελληνικών Συνταγμάτων.

Όπως είναι γνωστό, ένα από τα πρώτα ζητήματα που απασχόλησαν τις «Εθνικές Συνελεύσεις» των επαναστατημένων Ελλήνων ήταν ποιοί θεωρούνται Έλληνες. Στο πρώτο ελληνικό σύνταγμα της Επιδαύρου (1822) αναφέρεται ότι Έλληνες είναι «όσοι αυτόχθονες κάτοικοι της Επικρατείας της Ελλάδος πιστεύουσιν εις  Χριστόν». Δύο επομένως προϋποθέσεις τέθηκαν στο Σύνταγμα του 1822, ρύθμιση που επαναλαμβάνεται, συμπληρωμένη, και στα επόμενα Συντάγματα των επαναστατικών χρόνων: Να είναι κάποιος «αυτόχθων» κάτοικος της Επικράτειας της Ελλάδας αλλά και χριστιανός, χωρίς όμως να γίνεται αναφορά στην ορθοδοξία. Απουσιάζουν η γλώσσα και η εξ αίματος καταγωγή. Με τον τρόπο αυτό θεωρήθηκαν Έλληνες και όλοι οι Αρβανίτες, ως αυτόχθονες και χριστιανοί, αλλά και ο οποιοσδήποτε αυτόχθων κάτοικος και χριστιανός, ανεξάρτητα αν ήταν ορθόδοξος ή καθολικός.

Εν κατακλείδι, οι Αρβανίτες αποτέλεσαν ένα παράδειγμα επιτυχούς ενσωμάτωσης στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος, χωρίς αμφισβητήσεις και πολιτικές αποκλεισμού.

Ο Κωνσταντίνος Γκότσης είναι ιστορικός

[1]. Για το ζήτημα αυτό, αλλά και για τα επόμενα, έχω χρησιμοποιήσει στοιχεία από μια παλιότερη μελέτη μου, με τίτλο: «Αρβανίτες της Επαρχίας Άργους: Δημογραφικά δεδομένα – πολιτισμικές πρακτικές», Πρακτικά επιστημονικής συνάντησης της 22 και 23 Μαρτίου 2003 του συλλόγου «Δαναός» με θέμα «Άργος: Κοινωνία και πολιτισμός», Αθήνα 2009, σ. 107-135.

[2]. Βλ. μεταξύ άλλων: Α. Μηλιαράκης, Γεωγραφία Πολιτική Νέα και αρχαία του νομού Αργολίδος και Κορινθίας, Αθήνα 1886· Μ. Λαμπρυνίδης, Οι Αλβανοί κατά την κυρίως Ελλάδα και την Πελοπόννησον. Ύδρα, Σπέτσαι, Αθήνα 1907· Επίσης, Μ. Λαμπρυνίδης, «Θεόδωρος Ν. Γκίκας. Οι Αλβανοί εν Πελοποννήσω και ιδία εν ταις νήσοις του Αργολικού Κόλπου», Ημερολόγιον Σκώκου, 1901, σελ. 369-383· Π. Κουπιτώρης, Αλβανικαί μελέται, Αθήνα 1879· Δ. Παχάλης, «Οι Αλβανοί εις τα Κυκλάδας», Ημερολόγιον της Μεγάλης Ελλάδος, 1934, σελ. 263-282. Οι ανωτέρω, μεταξύ άλλων, αναφερόμενοι στους Αρβανίτες της Ελλάδας κάνουν χρήση του όρου Αλβανοί. Στα διάφορα επίσημα έγγραφα, αμέσως μετά την Επανάσταση του 1821 γίνεται επίσης χρήση του όρου Αλβανοί, τόσο για τους μουσουλμάνους Αλβανούς της Αλβανίας, όσο και για τους Αρβανίτες της Ελλάδας. Σ’ αρκετές όμως περιπτώσεις προστίθεται το θρήσκευμα δίπλα στον όρο «Αλβανός». Σε έγγραφο – απόφαση της Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος και του Προέδρου του Εκτελεστικού Α. Μαυροκορδάτου, με ημερομηνία 12 Μαΐου 1822, γίνεται λόγος για την ανάληψη πρωτοβουλιών σχετικά με την κατάρτιση συμφωνιών με τους Αλβανούς. Μάλιστα αναφέρεται ότι για την επίτευξη του στόχου αυτού, θα πρέπει να παρέμβει το «κοινόν του Σουλίου»: «Επειδή η Αλβανία είναι μέγα και ουσιώδες μέρος, και η ένωσίς της με την επικράτειαν της Ελλάδος ειμπορεί να φέρη τα πλέον καλά αποτελέσματα· Επειδή το κοινόν του Σουλίου και δια την πλησιότητα και δια τας σχέσεις, τας οποίας έχει μετά των Αλβανών, είναι το αρμοδιώτερον μέσον δια να συνδεθώσι συμφωνίαι μετά των Αλβανών· (…) Διέταξε και διατάττει τα ακόλουθα: α΄ Το κοινόν του Σουλίου έχει την άδειαν να πραγματευθή συμφωνίας, όσον είναι δυνατόν ωφελιμωτέρας μετά των Αλβανών Χριστιανών τε και Τούρκων(…) δ΄ Ο χιλίαρχος Γεώργιος Πλεσιοβίτσας έχει ομοίως την άδειαν, με την γνώμην και συγκατάθεσιν του κοινού του Σουλίου, να πραγματευθή με τους Τσάμιδες Χριστιανούς και τούρκους κατά τας αυτάς συμφωνίας», Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τομ. 1, εν Αθήναις 1857, επανέκδοσις υπό της Βιβλιοθήκης της Βουλής, Αθήνα 1971, σ. 331-332. Η διάκριση, δηλαδή, στο παραπάνω έγγραφο, γίνεται μεταξύ των χριστιανών Αλβανών και των Τούρκων (μουσουλμάνων δηλαδή) Αλβανών. Επίσης, μεταξύ των χριστιανών Τσάμηδων και των τούρκων (μουσουλμάνων) Τσάμηδων. Ενδιαφέρον, για τη χρήση των διαφόρων σχετικών όρων, έχει και η «ανυπόγραφη έκθεση για το θάνατο του Αλή Πασά των Ιωαννίνων». Μεταξύ των στρατιωτών του Αλή Πασά, που βρέθηκαν μαζί του τον Αύγουστο του 1820, υπήρχαν: «1300 Γκέγκιδες, 250 χριστιανοί Αλβανοί, Τούρκοι Τόσκιδες», Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τομ. 15α, σ. 5. Σε άλλο έγγραφο, της 30^ης Ιουνίου του 1822, των Εφόρων Σαλώνων, απευθυνόμενο προς τον Υπουργό «των Εσωτερικών υποθέσεων και προσωρινώς και του Πολέμου», γίνεται μια ενδιαφέρουσα, από την άποψη της ορολογίας, αναφορά στους εχθρούς: «Οι εχθροί μας είναι δουδούμιδες, κονιάροι, γύφτοι και ραγιάδες, καραγκούνιδες οι πολλοί, διατί έως τριακόσιοι Αρβανίταις είναι εις αυτό το στράτευμα, και με του θεού την δύναμιν χαλώνται ολίγωρα, (…)», Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τομ. 1, σ. 425. Σε έγγραφο του Αρείου Πάγου, της ίδιας περιόδου, της 11^ης Απριλίου 1822, γίνεται αναφορά στον εχθρό: «Οσμανλίδες και Αλβανοί», Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τομ. 1, σ. 493-494. Σε άλλο έγγραφο της 17^ης Μαΐου του 1822, του Αντιπροέδρου του Εκτελεστικού Αθανασίου Κανακάρη, γίνεται αναφορά στους «Αλβανίτες» του Ναυπλίου, Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τομ. 10, σ. 30. Στο «Ραπόρτο του Γενικού Επάρχου Κρήτης», της 17-6-1822, τομ. 1, σ. 517-522, αναφέρεται ο όρος «Αρβανιτοτούρκοι». Επίσης σε έγγραφο του Παραστάτη Αγράφων, της 26-5-1823, αναφέρεται ο όρος «Αρβανίτες και Γκέκηδες», τόμ. 12, σ. 81. Ο όρος Αρβανίτες αναφέρεται επίσης στα παρακάτω έγγραφα: στον λογαριασμό του Αστυνόμου Κ. Ζαφειρόπουλου, τομ. 15γ, σ. 150, στην επιστολή του Γιάννη Φραγκίστα, της 8-5-1823, τομ. 16, σ. 200-201· στην επιστολή του Γιαννάκη Γιολτάση, της 19-5-1823, τομ. 16, σ. 212.

[3]. Για το θέμα αυτό, σημειώνει εύστοχα η Έλλη Σκοπετέα: «Κανείς δεν αμφισβητούσε την παρουσία των Αλβανών μέσα στον ελλαδικό χώρο, ούτε το γεγονός ότι η ίδια η πρωτεύουσα περιβαλλόταν από αμιγείς Αλβανικούς πληθυσμούς. Αλλά οι εθνικώς άστεγοι Αλβανοί έγιναν πανηγυρικά δεκτοί στην ελληνική ιστορία, και για χάρη τους διατυπώθηκαν ιδιόρρυθμες εθνοφυλετικές θεωρίες, που παρουσίαζαν τον αλβανόφωνο κόσμο είτε εθνικά ανύπαρκτο είτε «παραφυάδα» του ελληνικού έθνους ή φυλής, κάποιο είδος Ελλήνων δηλαδή, που από τους καθαυτό Έλληνες τους χώριζε η ίδια απόσταση που χώριζε τους Πελασγούς από τους Αρχαίους Έλληνες. Η εξαιρετικά ασαφής σχέση φυλής και έθνους ευνοεί τέτοιες ερμηνείες (…). Αλλά η αίσθηση της βαθειάς συγγένειας μεταξύ των δύο λαών οφειλόταν κατ’ αρχήν στην έντονη παρουσία Αλβανών στη διάρκεια του αγώνα, μια παρουσία που ταυτίστηκε με αρκετές από τις υψηλές στιγμές του, και που επέβαλλε την ιδιαίτερη μεταχείριση των Αλβανών εκ μέρους των Ελλήνων λογίων, εν όψει μάλιστα της βεβαιότητας ότι οι Αλβανοί αργά ή γρήγορα θα υπέκυπταν στην πνευματική προέλαση του Ελληνισμού», Το πρότυπο Βασίλειο και η μεγάλη ιδέα, Πολύτυπο, Αθήνα 1988, σ. 187-189.

[4]. Η αρχή της Αλβανικής εξάπλωσης, από τους περισσότερους ερευνητές τοποθετείται στο 13ο αιώνα: «Ξεκινώντας λοιπόν από ένα λίκνο, που τα όριά του δεν έχουν καθοριστεί με την επιθυμητή ακρίβεια, οι Αλβανοί μετακινούνται με σταθερό ρυθμό σ’ όλη τη διάρκεια του 14ου αιώνα· στις αρχές του 15ου βρίσκονται εγκατεστημένοι σε οικισμούς διάσπαρτους σ’ ολόκληρο το ελληνικό έδαφος και φυσικά και στην Πελοπόννησο. Στους επόμενους αιώνες ομάδες από αυτούς τους νεοφερμένους μεταναστεύουν στα νησιά, πρώτα στα κοντινά (Ύδρα, Σπέτσες, κλπ.), αλλά και σ’ άλλα νησιά στο Αιγαίο, αρκετά απομακρυσμένα, όπως είναι η περίπτωση της Σάμου». Β. Παναγιωτόπουλος, Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου, 13ος -18ος αιώνας, Ιστορικό Αρχείο της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1987, σ. 69-70.

[5]. Β. Παναγιωτόπουλος, ό.π. , σ. 59 κ.έ.

[6]. Β. Παναγιωτόπουλος, ό.π., σ. 61.

[7]. Ο Β. Παναγιωτόπουλος, αναφερόμενος στις μετακινήσεις των διαφόρων μισθοφορικών ομάδων, σημειώνει ότι: «Η αναδιοργάνωση του χώρου,(…) δεν ήταν τίποτε άλλο από στρατιωτικοποίηση, με αποτέλεσμα να αναβαθμιστεί ο παράγων «πληθυσμός» και να αναζητηθούν από τις τοπικές αρχές «άνδρες ικανοί για πόλεμο», μόνοι ή με τις οικογένειές τους. Η διάκριση των πολεμιστών αυτών σε δύο κατηγορίες έχει μεγάλη σημασία για τα προβλήματα που μας απασχολούν εδώ, γιατί συνδέεται με τις ενδεχόμενες επιπτώσεις στη συγκρότηση και την εθνολογική σύνθεση του πληθυσμού. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με επαγγελματίες στρατιωτικούς πού μετακινούνται μόνοι, χωρίς τις οικογένειες τους. Πρόκειται για ομάδες μισθοφόρων, διαφόρων εθνικοτήτων (Καταλανοί, Τούρκοι, Αλβανοί, κλπ.), πού συγκροτούσαν κινητά έφιππα σώματα με δυναμικό από 50 ως 300 άτομα, οι οποίοι όμως δεν επηρέασαν την εθνολογική σύνθεση ούτε την οικιστική εικόνα της Πελοποννήσου», σ. 60.

[8]. Β. Παναγιωτόπουλος, σ. 60.

[9]. Ο Φοριέλ στα «ελληνικά δημοτικά τραγούδια», που εκδόθηκαν στη Γαλλία το 1824-25, για τους Σουλιώτες, εκτός από τα τραγούδια, παραθέτει ένα εκτενέστατο ιστορικό εισαγωγικό σημείωμα.

[10]. Πέτρος Πιζάνιας, Η ιστορία των νέων Ελλήνων, Από το1400 έως το 1820, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2^η έκδοση 2015, σ. 466. Είχε προηγηθεί το έργο του Χρ. Περραιβού, Η ιστορία του Σουλίου και της Πάργας, 1803, με δεύτερη έκδοση το 1815. Για τη θέση των Σουλιωτών στο συλλογικό φαντασιακό, παραπέμπω στο έργο της Βάσως Ψιμούλη, Σούλι και Σουλιώτες, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2006, σ. 11 κ.ε.

[11]. Π. Πιζάνιας, ό.π., σ. 149.

[12]. Π. Πιζάνιας, ό.π., σ. 371, 376. Γίνεται αναφορά στις ικανοποιητικές γνώσεις που αποκτήθηκαν σε οθωμανικά και βενετικά ναυπηγεία, σ. 376.

[13]. Ελπίδα Βόγλη, «Έλληνες το γένος». Η ιθαγένεια και η ταυτότητα στο εθνικό κράτος των Ελλήνων, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2007, σ. 91. Έτσι δεν είχαν γίνει δεκτοί οι πληρεξούσιοι των «Ολυμπίων», ενώ προβλήματα ετέθησαν και στην εκπροσώπηση των πληρεξουσίων των Κρητών, σ. 92.

[14] Θα αναφερθούμε σε ορισμένα παραδείγματα σχετικά με αντίστοιχες συμπεριφορές των Αρβανιτών:

Καταγράφονται στα επίσημα έγγραφα διαμαρτυρίες τριών χωριών της Αργολιδο-Κορινθίας, εκ των οποίων μόνο το ένα είναι Αρβανιτοχώρι, με αναφορά τους προς τον Υπουργό του Πολέμου, για την καταχρηστική και επιζήμια συμπεριφορά των Ελλήνων στρατιωτών, οι οποίοι, προκειμένου να πάνε από το Άργος στην Κόρινθο, περνούσαν μέσα από τα χωριά τους. Από τα τρία αναφερόμενα χωριά το Μπερμπάτι (Πρόσυμνα), βρίσκεται στα βόρεια του Νομού Αργολίδας, κοντά στα όρια του Νομού Κορινθίας, και είναι αρβανιτοχώρι. Το Αινόρι, βρίσκεται στα νότια του Νομού Κορινθίας και δεν είναι αρβανιτοχώρι ενώ τέλος ο Άγιος Γεώργιος, (Νεμέα Κορινθίας), επίσης δεν είναι αρβανιτοχώρι Ειδικότερα, στο με ημερομηνία 24 Ιουνίου 1822 έγγραφο των Εφόρων της Επαρχίας Κορίνθου, Αναγνώστη Οικονομόπουλου και Μίχου Λελέκου, απευθυνόμενο προς τον Υπουργό του Πολέμου αναφέρονται τα ακόλουθα: «Εξοχώτατε Μινίστρε του Πολέμου. Δια της ταπεινής ημών αναφοράς αναφέρομεν εις το μινιστέριον του Πολέμου ότι τρία χωρία της επαρχίας μας, οπού ονομάζονται Άγιος Γεώργιος, Αινόρι και Μπερμπάτι απέχουν μακράν από τον δρόμον της Κορίνθου πέντε και εξ ώρας και οι στρατιώτες οπού ξεκινούν από Άργος δια να υπάγουν εις Κόρινθον δεν πηγαίνουν κατ’ ευθείαν εις Κόρινθον αλλά γυρίζουν από αυτά τα δυστυχισμένα χωρία και τα καταξοδεύουν· ενθυμώντας το περσινό απέρασμά τους, οπού με τις καταχρήσεις των τα ηφάνισαν. Τώρα όμως οπού γνωρίσαμεν ότι έχομεν Υπερτάτην Διοίκησιν παρακαλούμεν το Μινιστέριον του Πολέμου ίνα επιτάξη τους αρχηγούς και καπεταναίους των στρατευμάτων οπού μέλλουν να εκστρατεύσουν δια την Ανατολικήν Ελλάδα να πηγαίνουν κατ’ ευθείαν εις Κόρινθον και να μην επιστρέφουν εις αυτά τα δυστυχισμένα χωρία και τους ακολουθεί όλεθρος και άργητα εις την εκστρατείαν των, επιτάττοντες και τους υποεφόρους των αυτών χωρίων, οπού αν δεν υπακούουν εις την επιταγήν του μινιστερίου, να μην τους δέχονται ως παρηκόους· και ούτως ημπορεί να φυλαχθεί η καλή ευταξία.», Αρχεία τομ. 14, σ. 184, έγγραφο 242.

Μια δεύτερη περίπτωση σχετίζεται με καταγγελίες του Επάρχου Κορίνθου, η οποία αφορούσε τέσσερα χωριά της Αργολιδο-Κορινθίας, εκ των οποίων τα τρία είναι Αρβανιτοχώρια, ότι κάποιοι «φρατριασταί» εμποδίζουν τη στρατολογία τους και αντίθετες καταγγελίες των χωριών αυτών για οικονομικές ατασθαλίες. Η περίπτωση αυτή αφορά τα χωριά Μπερμπάτι (Πρόσυμνα), Λίμνες, Χέλι (Αραχναίο) και Αγιονόρι. Από τα τέσσερα αυτά χωριά τα τρία πρώτα είναι Αρβανιτοχώρια. Οι αναφορές κατά των Πολιταρχών είναι σύνηθες φαινόμενο σε πολλές επαρχίες. Εδώ οι κάτοικοι φαίνεται ότι διαμαρτύρονται επειδή ήδη έχουν καταβάλει στον Πολιτάρχη «ποδοκόπι» και αυτός δεν το αναγνωρίζει. Από την άλλη ο Έπαρχος Κορίνθου και ο Πολιτάρχης απορρίπτουν τις αιτιάσεις των κατοίκων και ισχυρίζονται ότι οι καταγγέλλοντες εμποδίζουν τη στρατολογία από τα χωριά τους.

Παραθέτουμε τα σχετικά έγγραφα:

Στις 4 Μαΐου του 1825, διαβάζεται στο Βουλευτικό, μεταξύ των άλλων, και μια αναφορά κατά του Επάρχου Κορίνθου: «Ανεγνώσθηκαν αναφοραί του Αναγνώστη Δελφίνη και Αναγνώστη Λελαικού [Λελέκου] και άλλων πολλών Κορινθίων από χωρία Λίμνην [Λίμνες], Αηνόρι κ.τ.λ. κατά του Επάρχου Κορίνθου, όστις έστειλε τον πολιτάρχην και τους εζημίωσε. Ταυτοχρόνως ανεγνώσθη και αναφορά του Επάρχου, όστις λέγει ότι εις την επαρχίαν του είναι τινές φατριασταί, οι οποίοι εμποδίζουν την στρατολογίαν από τα χωρία και έχουσι σκοπόν να πηγαίνουσιν εις βοήθειαν των Ανδρέιδων. Όλα ταύτα τα έγγραφα εστάλησαν εις το Εκτελεστικόν μετά βουλεύματος υπ’ αριθμ. 696 δια να εξετάση αυτήν την υπόθεσιν και οποίας πληροφορίας λάβη να τας κοινοποιήσει και εις το Βουλευτικόν», Αρχεία τομ. 7, σ. 237-238.

Από το περιεχόμενο μιας άλλης αναφοράς του Επάρχου Κορίνθου Ι. Λογοθέτου, κατά τη συνεδρίαση του Βουλευτικού της 8ης Μαΐου 1825, πληροφορούμαστε, σχετικά με τα παραπάνω, τα εξής: «Ανεγνώσθη αναφορά του Επάρχου Κορίνθου Ιω. Λογοθέτου, δια της οποίας λέγει ότι επληροφορήθη παρά του Παραστάτου κυρίου Αναγνώστου Οικονομοπούλου ότι ο Αναγνώστης Ντουλφίνης, Αναγνώστης Λιαλάκας εξ Αγιονορίου, οι Μπερμπατιώται, Αγγελοκαστρίται, Χελιώται και Λιμνιώται έδωκαν αναφοράς εις την Διοίκησιν εναντίον του και του Πολιτάρχη· και αποκρίνεται ότι αυτοί, επειδή δεν επείθοντο εις τας διαταγάς της Διοικήσεως, αλλ’ εμπόδιζον τους στρατιώτας από του να εκστρατεύσωσιν, το επαρχείον έστειλε τον πολιτάρχην δια να τους ξεκινήσει· αν δε ο πολιτάρχης έλαβε παρ’ αυτών ποδοκόπι, το επαρχείον δεν έχει είδησιν περί τούτου.», Αρχεία τομ. 7, σελ. 240.

Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις κάτοικοι Αρβανιτοχωρίων προκαλούν καταστροφές ή και κλοπές σε κάποια άλλα, γειτονικά τους μάλιστα χωριά, ακόμη και σε γειτονικά Αρβανιτοχώρια.

Σε μια περίπτωση, την 24η Ιουνίου 1822, οι Έφοροι του Ναυπλίου, Παπά – Γεώργιος και Μανόλης Αντωνίου διαμαρτύρονται στην Υπερτάτη Διοίκηση για τη συμπεριφορά των κατοίκων του Κουτσοποδίου και του Μέρμπακα (Αγίας Τριάδας).

«Με λύπην μας ανυπόμονον αναφέρομεν δια της ταπεινής μας την φθοράν των Ομπερμπακίτων και Κουτζοποδίτων. Χθες, αφού μετατόπισαν από Κατόγλο τα στρατεύματα, επήγον κατόπιν οι Ομπερμπακίται και εχάλασαν αυτό, εκδύοντές το από τα ξυλικά και κεραμίδια. Ωσαύτως οι Κουτζοποδιώται το Βερτουβά. Κατά τούτο και γενικώς εβλάφθη η επαρχία μας και γενικώς οι κολλήγοι· ουδέ η Υπερτάτη Διοίκησις έμεινεν αβλαβής…». Μάλιστα «επί του νώτου του εγγράφου» υπάρχει η εξής αναφορά: « Ο μινίστρος των Εσωτερικών να γράψη αμέσως εις τον καπετάν Τζόκρην να παιδεύσει τους κακούργους οπού έπραξαν την ζημίαν οπού η παρούσα αναφορά φανερώνει και να προσέξη εις το εξής καλώς να λείψωσι παρόμοια», Αρχεία τομ. 12, σ. 28.

Ενδεικτικά αναφέρουμε την περίπτωση επιδρομής και ληστείας, τον Σεπτέμβριο του 1821, με δράστες 35 κατοίκους των Λιμνών, σε βάρος των κατοίκων του χωριού Μπερμπάτι. Παραθέτουμε το σχετικό έγγραφο:

«Προς τον εξοχώτατον Μ. των Εσωτερικών και προσωρινόν Μ. του Πολέμου.

Κατά τον παρελθόντα Σεπτέμβριον ήλθον εις το χωρίον μας το Μπερπάτι [Μπερμπάτι] τριάντα πέντε Λιμνιάται, όλοι ένοπλοι· συνέτριψαν τας θύρας του κοινού σιτοταμείου και επήραν πενήντα πέντε κουβέλια σιτάρι. Και μη ευχαριστηθέντες εις αυτό επήραν και από τα οσπίτιά μας μερικώς πενήντα εννέα και μισό. Καθήσαντες δύο ημέρας ακολούθως και νύκτας, τρώγοντες και πίνοντες, ωσάν να ήτον εις μίαν πανήγυριν, και έκαμαν έξοδον του χωρίου γρόσια τριακόσια τριάντα επτά και παράδες τριάντα, αφού ήνοιξαν την σημαίαν της αποστασίας των καθ’ ημών των αδελφών και γειτόνων τους. Υπήγαμεν οι δούλοι σας προς τον πανιερώτατον δεσπότην μας και πανευγέστατον άρχοντά μας κύριον Πανούτζον Νοταράν προσκλαιόμενοι δια τας κακάς ώρας και αχρειότητας των Λιμνιάτων. Έκαμεν περί αυτούς διαταγήν να μας δώσουσι το όσον πράγμα επήραν, και μας έδωσαν μόνο τριάντα κουβέλια, τα δε λοιπά και τας ζημίας μας, δυστροπούντες δεν θέλουν να μας δώσωσι τίποτες. Διό εμφανιζόμενοι δια της παρούσης μας δουλικής αναφοράς προς το έξοχον μινιστέριον των Εσωτερικών και του Πολέμου γνωστοποιούντες τα ειρημένα απαραδειγμάτιστα κακά των κακοποιών Λιμνιάτων. Και παρακαλούμεν θερμώς ίνα εις ποινήν τούτων και σωφρονισμόν άλλων ίσως ομοίων τους δοθή το δικαιόν μας. Είμεθα ευέλπιδες ότι πληροφορηθέν τα πάντα καλώς το έξοχον τούτο μινιστέριον θέλει καθυποχρεώσει αυτούς να γνωρίσωσι την κακίαν των, να λάβωσι διαφορετικά μέτρα, και γνωρίζοντες, ότι έστι διοίκησις, ήτις ευτακτεί τους ατάκτους, κάμνει δικαίους αδίκους, μένωσιν ένδον των ορίων της ανθρωπότητος. Σας προσκυνούνεν εν τοσούτω και μένομεν ευσεβάστως. Τη 18 Ιουνίου 1822, εν Άργει. Υποκλινέστατοι δούλοι άπαντες οι εγκάτοικοι του χωρίου Μπερπάτι», Αρχεία, τομ. 13, σ. 128-129.

[15]. Αντίθετα οι Έλληνες καθολικοί των νησιών αντιδρούν στην ένταξη, για διάφορους λόγους, κυρίως δασμολογικούς και φορολογικούς. Οι καθολικοί αυτοί, παρότι με βάση τα παραπάνω κριτήρια θεωρούνταν Έλληνες, για διάφορους λόγους, επέλεγαν την προστασία της Γαλλίας, κάτι το οποίο προκαλούσε την αντίδραση του Ελληνικού Κράτους, βλ. Ελπίδα Βόγλη, ό.π., σ. 71-81.

Ας μην ξεχνούμε επίσης το γεγονός ότι δεν υπάρχει κατά την περίοδο εκείνη Αλβανικό Κράτος και ότι η κυρίαρχη αντίληψη ήταν ότι μπορεί να υπάρξει και ένωση της Αλβανίας με την Ελλάδα.

 

Το παμβαλκανικό 1821

Αν μελετήσει κάποιος τα κρατικά αρχεία με τους καταλόγους των αγωνιστών του ’21 θα δει πολλά επώνυμα όπως Βούλγαρης, Σέρβος, Μαυροβουνιώτης, Βοσνάκος, Αρναούτης αλλά και Μπιτολίτης, Στράντζαλης, πολλά μικρά ονόματα για παράδειγμα Στόγιαν, Στόικο, Γιοβάν, Βάσο όπως και κάμποσα μουσουλμανικά ονοματεπώνυμα. Ένας αριθμός μελετών πιστοποιούν τη συμμετοχή πολυάριθμων Βαλκάνιων, κυρίως χριστιανών αλλά και μουσουλμάνων, στα επαναστατικά γεγονότα του ’21, τόσο στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες της Μολδοβλαχίας, όσο και στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Με το παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε αυτή την πλευρά της επανάστασης του 1821 δηλαδή τη συνεργασία των βαλκανικών λαών.

 

Πριν το 1821

Το 1821 ως ένοπλη εκδήλωση των φιλελεύθερων ιδεών της Ευρώπης προκαλεί κινητοποίηση και στους υπόλοιπους βαλκανικούς λαούς όμως δεν αποτελεί την απαρχή του οράματος της συνεργασίας των βαλκανικών λαών εναντίον του οθωμανικού ζυγού.

Ο Ρήγας Βελεστινλής/Φεραίος, επηρεασμένος από το γαλλικό Σύνταγμα του 1793 οραματίζεται μια βαλκανική δημοκρατία με όλους τους βαλκανικούς λαούς ενωμένους ενάντια στον αυταρχισμό και την τυραννία. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι του Θούριου που υπογραμμίζουν την ανάγκη για μια παμβαλκανική συνεργασία ανεξαρτήτως εθνότητας και φυλής:

Ελευθερία – Ισότης στον Θούριο του Ρήγα

Σ’ Aνατολή και Δύσι, και Nότον και Bοριά,/

Για την Πατρίδα όλοι, νάχωμεν μια καρδιά./

Στην πίστιν του καθ’ ένας, ελεύθερος να ζη,/

Στην δόξαν του πολέμου, να τρέξωμεν μαζύ./

Βουλγάροι, κι’ Αρβανήτες, Αρμένοι και Ρωμιοί,/

Aράπιδες, και άσπροι, με μια κοινή ορμή./

Για την ελευθερίαν, να ζώσωμεν σπαθί

 

Ο Ρήγας, μαζί με επτά συντρόφους του που δεν πρέπει να λησμονούμε (οι αφοι Εμμανούηλ, Κορωνιός, Νικολίδης, Αργέντης, Καρατζάς, Τουρούντζιας), συνελήφθησαν από τις αυστριακές και παραδόθηκαν στις οθωμανικές αρχές, σε μια συνεργασία ενδεικτική για το πώς αντιμετώπιζαν διαχρονικά οι εξουσίες όσους απειλούσαν το status quo. Τελικά, όλοι μαζί εκτελέστηκαν το 1798 στον σερβικό παραδουνάβιο πύργο Νεμπόισα στο Βελιγράδι με τα πτώματα τους να ρίχνονται στα νερά του Δούναβη. Όμως, οι διαδικασίες αφύπνισης των βαλκανικών λαών είχαν ήδη ξεκινήσει.

Έξι χρόνια μετά, το 1804, η σερβική εξέγερση θα φέρει το πνεύμα της γαλλικής επανάστασης στα Βαλκάνια. Στην πρώτη αυτή εξέγερση του 19ου αιώνα στα Βαλκάνια, πολέμησαν μερικές χιλιάδες εθελοντές από κάθε βαλκανικό έθνος. Βούλγαροι, Ρουμάνοι και Έλληνες έσπευσαν στα σερβικά εδάφη. Η “Βουλγαρική Λεγεώνα” εθελοντών που πολέμησε στη σερβική επανάσταση είχε αρχηγό τον Έλληνα Δημήτριο Βατικιώτη ενώ στην “Ελληνική Λεγεώνα” συμμετείχαν αρκετοί Βούλγαροι. Ο αρχηγός της ελληνικής λεγεώνας, Νικόλαος Πάγκαλος, απευθύνεται στους Βούλγαρους “Αδέλφια, θαρραλέοι και σταθεροί Βούλγαροι” ενώ καλεί επίσης Ρουμάνους και Αλβανούς να κηρύξουν γενική εξέγερση. Απ’ την ελληνική πλευρά συμμετείχαν επίσης οι μετέπειτα φημισμένοι μαχητές Γεωργάκης Ολύμπιος, Καρατάσος και Νικοτσάρας που πολέμησαν στο πλευρό του Σέρβου χαϊντούκου Βέλκο Πέτροβιτς. Τέλος, πολιτικό ρόλο διπλωμάτη υπέρ της σερβικής πλευράς παίζει και ο ελληνικής καταγωγής Πέτρος Ίτσκος που προσκαλείται από τον Σέρβο ηγεμόνα Καραγιώργη Πέτροβιτς.

Μάλιστα, η ιστορία της σερβικής επανάστασης του 1804 καταγράφηκε από έναν Έλληνα. Ο Καστοριανός Δούκας Τριαντάφυλλος εξιστορεί στην Πέστη της Αυστρο-Ουγγαρίας όπου διέμενε, το 1807, τα γεγονότα της σερβικής, αντι-οθωμανικής επανάστασης του 1804 ως εξής:

“Ανάμεσα στο στράτευμα των Σερβιάνων
Πολλοί δεν εγνωρίζονταν ο εις από τον άλλον
Ωσάν όπου συνάζονταν απ’ όλα δε τα μέρη,
Βούλγαροι δε περισσότεροι, Βλάχοι δε και Ρωμαίοι.”

Στη σερβική επανάσταση του 1804 εκφράζονται και τάσεις ανεξαρτησίας των βαλκανικών λαών. Πλάι στη λογική που ήθελε την επανάσταση στα Βαλκάνια να είναι αδύνατη χωρίς την προστασία μίας εκ των Μεγάλων Δυνάμεων προβάλλει κι η λογική που θέλει τους βαλκανικούς λαούς να μπορούν να τα καταφέρουν με βάση τις δικές τους δυνάμεις. Έτσι, ο Ανώνυμος Έλλην, αναστοχαζόμενος τη σερβική επανάσταση, θα γράψει το 1806: “Διατί αδελφοί μου να θέλωμεν να αλλάξωμεν κύριον, όταν μόνοι μας ημπορούμεν να ελευθερωθώμεν;”

Πίνακας που απεικονίζει τη σερβική εξέγερση του 1804

Ενδιαφέρον παρουσιάζει κι η περίπτωση της ελληνο-αλβανικής, αντι-οθωμανικής συνεργασίας στην Πελοπόννησο το 1807 μεταξύ Κολοκοτρώνη και Αλί Φαρμάκη που κατέληξε στο σχέδιο για την ίδρυση δημοκρατικής πολιτείας, με ισοτιμία χριστιανών και μουσουλμάνων στα Επτάνησα.

Το πνεύμα που φέρνει η Γαλλική Επανάσταση κι οι πρώτοι αγώνες στην αυγή του 19ου αιώνα πιάνει η Φιλική Εταιρεία, που ιδρύεται το 1814 στην Οδησσό και προετοιμάζει μια παμβαλκανική εξέγερση. Η Φιλική Εταιρεία, έχοντας ως βασικό της κορμό το ελληνικό στοιχείο, προσπαθεί παράλληλα να συνεννοηθεί με Σέρβους, Μαυροβούνιους, Βλάχους και Βούλγαρους. Σλάβοι -συνήθως εύποροι- συμμετέχουν στη Φιλική Εταιρεία αλλά πολλοί Σλάβοι από την Οδησσό και τη Βεσσαραβία -συνήθως φτωχοί αγρότες- συμμετέχουν και στην εξέγερση στη Μολδοβλαχία υπό την αρχηγία του Υψηλάντη. Ανάμεσα στα καταγεγραμμένα μέλη της Εταιρείας υπάρχουν αρκετοί Βούλγαροι και Σέρβοι. Όπως αναφέρει ο Βούλγαρος επαναστάτης του 19ου αιώνα Ρακόφσκι: “Σε όλες τις πόλεις και τα γνωστά χωριά της Βουλγαρίας υπήρχαν Βούλγαροι συνωμότες για την απελευθέρωση των Ελλήνων από την τουρκική κατοχή”. Και όχι μόνο της Βουλγαρίας. Όπως μαρτυρά η ιστορία του Σπιριντόν Τζέροφ, με καταγωγή από την Οχρίδα που ζούσε στην πόλη Μπίτολα και απαγχονίστηκε λόγω της συμμετοχής του στη Φιλική Εταιρεία, η δράση και οι στόχοι της Εταιρείας είχαν αγκαλιαστεί από πλήθος Βαλκάνιων.

Η Επανάσταση του ’21 στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες

Κατά την προετοιμασία της εξέγερσης στη Μολδοβλαχία, η σύλληψη της οποίας αποτελεί από μόνη της απόδειξη ενός παμβαλκανικού σκέπτεσθαι από τους Φιλικούς, ο Υψηλάντης θα δει να προσέρχονται χιλιάδες εθελοντές διαφόρων εθνοτήτων. Ο ίδιος σε γράμμα του προς τον Ξάνθο της Φιλικής Εταιρείας αναφέρει: “Ο ενθουσιασμός μεγαλώτατος εδώ, δεν ηξεύρω που να βάλω τους όσους έρχονται. Βούλγαρους και άλλους προθύμους…”. Στην εξέγερση συμμετέχει, με δική του αυτόνομη δράση αλλά σε συνεννόηση με τη Φιλική Εταιρεία, ως αρχηγός των Βλάχων, ο Ρουμάνος Τούντορ Βλαντιμιρέσκου (που αργότερα βέβαια έρχεται σε σύγκρουση με τον Υψηλάντη και εκτελείται). Στον στρατό του ο Βλαντιμιρέσκου έχει ως πρωτοπαλίκαρα και τους Σάββα Μπίμπαση και Στόγιαν Ιντζέ, επίσης βουλγαρικής καταγωγής, που διηύθηναν πολυεθνικά στρατιωτικά σώματα Βουλγάρων, Σέρβων κι Αλβανών στη Βλαχία παίρνοντας μέρος στην κοινή εξέγερση. Εκεί βρήκαν αμφότεροι τον θάνατο, το καλοκαίρι του 1821, μαχόμενοι τα οθωμανικά στρατεύματα. Ανάμεσα στους πιο έμπιστους οπλαρχηγούς του Υψηλάντη είναι και οι αδελφοί Μακεντόνσκι, επίσης βουλγαρικής καταγωγής.

Μαζί με τα στρατεύματα του Υψηλάντη δρα και ο Σέρβος οπλαρχηγός Μλάντεν Μιλοβάνοβιτς ο οποίος ζητά από τον Υψηλάντη να περάσει στη Βουλγαρία όπου θεωρεί ότι μπορεί να στρατολογήσει 4-6.000 Βούλγαρους. Ένας από τους υπασπιστές του Δημήτρη Υψηλάντη είναι και ο Γεώργιος Κ. Βοϊνέσκος, ελληνο-ρουμανικής καταγωγής.

Ξεχωριστή μνεία πρέπει να γίνει στο ένοπλο τμήμα του Γεωργάκη Ολύμπιου και του Ιωάννη Φαρμάκη στο οποίο συμμετείχαν 800 επίλεκτοι μαχητές σερβικής, βουλγαρικής και ελληνικής καταγωγής, οι οποίοι βρήκαν ηρωικό θάνατο όταν όντας περικυκλωμένοι από τους Οθωμανούς ανατινάχτηκαν για να μην πέσουν στα χέρια τους. Μάλιστα ο Γεωργάκης Ολύμπιος είχε παντρευτεί τη Σέρβα μαχήτρια Τσουτσούκ Στάνα με την οποία είχαν αποκτήσει τρία παιδιά. Μετά τον θάνατο του Ολύμπιου, η Στάνα διέφυγε στη Ρωσία όμως μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους ήρθε στην Αθήνα όπου έλαβε σύνταξη ως χήρα του ήρωα Ολύμπιου και έζησε το υπόλοιπο της ζωής της.

Η πραγματικότητα το έτος 1821 στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες είναι τέτοια ώστε από παντού φτάνουν αναφορές ότι κι οι υπόλοιποι βαλκανικοί λαοί είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν στο δρόμο της αντι-οθωμανικής εξέγερσης. Όπως μαρτυρά ο ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων που ήταν οικογενειακός φίλος των Υψηλάντηδων για τα στρατεύματα στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες: “μόνον 2.000 περίπου ήσαν καθ’ αυτό Έλληνες, οι δε λοιποί Αλβανοσερβοβούλγαροι”

Σύμφωνα με τον Βούλγαρο ιστορικό Νικολάι Τοντόροφ ο Υψηλάντης στη Μολδοβλαχία διοικούσε έναν εξόχως πολυεθνικό στρατό. Δυστυχώς ενώ υπό τις διαταγές του βρίσκονταν πάνω από 7.000 μαχητές έχει διασωθεί μόνο ένας κατάλογος με τα ονόματα χιλίων εξ αυτών. Από αυτούς τους χίλιους, αν εξαιρέσουμε τους 503 Έλληνες βρίσκουμε: 199 Μολδαβούς, 132 Βούλγαρους, 72 Σέρβους, 9 Βλάχους, 7 Αλβανούς, 4 Δαλματούς, 2 Μαυροβούνιους, 2 Βόσνιους, 16 Ρώσους, 15 Ουκρανούς, 6 Τσιγγάνους, 4 Πολωνούς, 4 Ούγγρους, 3 Εκχριστιανισμένους Τούρκους, 3 εκχριστιανισμένους Εβραίους, 3 Γάλλους, 3 Ιταλούς, 2 Γερμανούς και έναν Ισπανό.

Η Επανάσταση του ’21 στον σημερινό ελλαδικό χώρο

“Εβγήκε ο Νάνος ’ς τα βουνά ψηλά ’ς τα κορφοβούνια
Και παλληκάργια ’μάζωνε Γουργάρους κι’ Αρβανίτες”
-δημώδες άσμα της περιοχής της Φιγαλίας-

Αν στην επανάσταση στη Μολδοβλαχία ήταν αναμενόμενο τα στρατεύματα των εξεγερμένων να έχουν πολυεθνικό χαρακτήρα κάτι τέτοιο δεν ήταν αυτονόητο και στην περίπτωση της Ρούμελης και του Μοριά. Και όμως και σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε αρκετά παραδείγματα που πιστοποιούν τη συνεργασία των βαλκανικών λαών. Σέρβοι, Βούλγαροι, Αλβανοί, Βόσνιοι, αλλά και Οθωμανοί μουσουλμάνοι συντάσσονται με τους Έλληνες επαναστάτες.

Οι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό ποικίλλουν. Κάποιοι έρχονται ως εθελοντές από αγνά ιδεολογικά κίνητρα ή από μένος εναντίον των Οθωμανών. Άλλοι γιατί βλέπουν την ελληνική επανάσταση ως πρόδρομο ξεσηκωμών και στα δικά τους μέρη. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις ατόμων που λειτουργούν με βάση τα υλικά κίνητρα δηλαδή ως μισθοφόροι ή τυχοδιώκτες που αναμένουν να πλουτίσουν από το πλιάτσικο και τα λάφυρα. Επίσης, αρκετοί από τους μετέπειτα ήρωες της επανάστασης του ’21 βρέθηκαν αρχικά στα πεδία των μαχών υπηρετώντας τον στρατό του Σουλτάνου και μετέπειτα αυτομόλησαν. Κάποιες φορές οι ιδεολογικοί και πολιτικοί λόγοι μπλέκονται με τους υλικούς και τον τυχοδιωκτισμό όπως συμβαίνει συχνά στην ιστορία. Αν προχωρήσουμε πέρα από την τάση για ηρωοποίηση και εξιδανίκευση των υποκειμένων αυτή είναι η πραγματικότητα των πολέμων και των επαναστάσεων τις περισσότερες φορές. Αυτό βέβαια δε μειώνει την προσφορά τους και τον ρόλο που διαδραμάτισαν στις δεδομένες ιστορικές συνθήκες.

Οι “ξένοι” αυτοί εθελοντές από τα Βαλκάνια φαίνεται, όπως και στο παράδειγμα της σερβικής επανάστασης, να συντάσσονται με σχετική ευκολία με την ελληνική πλευρά. Ένας σημαντικός λόγος γι’ αυτό είναι ο χαμηλός βαθμός εθνικής αυτοσυνείδησης των πληθυσμών της βαλκανικής την εποχή εκείνη. Αντίστοιχος είναι και ο τρόπος που τους βλέπει κι η ελληνική πλευρά, η οποία δεν είναι καθόλου “αυστηρή” με τους όρους που χρησιμοποιεί για να τους συμπεριλάβει και να τους περιγράψει.

Σύμφωνα με τα ελληνικά κρατικά αρχεία πολυάριθμοι Βούλγαροι συμμετέχουν στην επανάσταση στην Ελλάδα (14 από τη Σόφια, 27 από το Πλόβντιβ/Φιλιππούπολη κ.α.).

“Κι ο Χατζή Χρήστος πρόβανε από τον Αγιαντώνη,
φέρνει Βουργάρους διαλεχτούς ως δεκαοχτώ νομάτους,
στην λάκκα εξαπέζαψαν και παίζουν τ’ άλογά τους”

Τη σημαντικότερη μορφή εξ αυτών αποτελεί ο Χατζηχρήστος Βούλγαρης (πραγματικό όνομα Κρίστε Ντάνκοφ ή Ντάγκοβιτς) που γεννήθηκε στο Βελιγράδι και γι’ αυτό πολλοί τον αναφέρουν ως Σέρβο αλλά σύμφωνα με κάποιες πηγές καταγόταν από το χωριό Νησί της Πέλλας ενώ ο πατέρας του ήταν Βούλγαρος που πολέμησε στην επανάσταση του 1804 στη Σερβία. Ο Χατζηχρήστος Βούλγαρης ηγήθηκε σερβο-βουλγαρικού σώματος που έδωσε σημαντικές μάχες (Δερβενάκια, Κρεμμύδι κ.α.) ενώ έφτασε στην Εθνοσυνέλευση του 1843 να ορίζεται Πληρεξούσιος Σέρβων, Βουλγάρων και Θρακών. Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι αρχικά πολεμούσε στο πλευρό των Οθωμανών και είχε πιαστεί αιχμάλωτος κατά την άλωση της Τριπολιτσάς όπου παραλίγο να εκτελεστεί. Τελικά του χαρίστηκε η ζωή λόγω της χριστιανικής πίστης του και έκτοτε πολέμησε γενναία στο πλευρό της επανάστασης. Ήταν τέτοια η πολεμική του δεξιότητα που όταν αργότερα πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Οθωμανούς, η ελληνική πλευρά κατέβαλλε μεγάλες προσπάθειες για να μην εκτελεστεί και να δοθεί πίσω, όπως και έγινε το 1827. Αντίστοιχες προσπάθειες να επαναπροσηλυτιστεί από τους Οθωμανούς αποτυπώνονται και στο παρακάτω σωζόμενο δίστιχο που μας δίνει και μια ταξική οπτική του διλήμματος:

“Ρε Χατζη Χρήστο βούργαρη, μην πας με τους ραγιάδες
έλα κ’ εδώ προσκύνησε να πας με τους αγάδες.”

Η μάχη στα Δερβενάκια εναντίον του Δράμαλη όπου διακρίθηκε το Σερβο-Βουλγαρικό τμήμα του Χατζη-Χρήστου Βούλγαρη

Όμως, ο ίδιος είχε περάσει οριστικά στο αντι-οθωμανικό στρατόπεδο. Αργότερα, το 1834, όταν τιμήθηκε με το ανώτερο αριστείο για την προσφορά του στον αγώνα σημειώθηκε: “για την ανδρεία που επέδειξε σε όλες τις μάχες και ειδικότερα στη μάχη κοντά στα Δερβενάκια επικεφαλής σώματος Βουλγάρων και για τη μακρόχρονη και βασανιστική αιχμαλωσία του, που κατόρθωσε να την υποφέρει με κουράγιο και παραδειγματική σταθερότητα, αποκρούοντας τις προτάσεις του Ιμπραήμ πασά, ο οποίος ήθελε οπωσδήποτε να τον προσλάβει στην υπηρεσία του”

Η καταγωγή του Χατζηχρήστου Βούλγαρη φαίνεται και από το γεγονός ότι στη διάρκεια της επανάστασης κατέθεσε πρόταση να ηγηθεί ένοπλου σώματος που θα διείσδυε στη Μακεδονία με σκοπό να προκαλέσει νέα εξέγερση. Η πρότασή του απορρίφθηκε λόγω διαφορετικών προτεραιοτήτων του αγώνα.

Αντίστοιχες ιστορίες υπάρχουν πολλές και φανερώνουν ότι το επώνυμο Βούλγαρης δινόταν σε πλήθος αγωνιστών με βουλγαρική ή άλλη σλαβική καταγωγή. Ένα παράδειγμα αποτελεί ο μαχητής Δημήτριος Βούλγαρης ή Πετρόπουλος από την πόλη Λόβετς που υπηρέτησε το 1824 στα σώματα των οπλαρχηγών Χατζημιχάλη, Γρίβα, Χατζηχρήστου και Παπάζογλου (σερβικής καταγωγής) ενώ τραυματίστηκε δύο φορές στις μάχες της Θήβας και της Λειβαδιάς. Όπως ο ίδιος αναφέρει αργότερα σε αίτημα αποζημίωσης από το ελληνικό κράτος: “Την πατρίδα Βουλγαρίαν, καταλιπών την πατρώαν μου εστίαν έδραμον εις την Ελληνικήν υπηρεσίαν…”

Οι βουλγαρικές πηγές μαρτυρούν τη συμμετοχή και άλλων Βουλγάρων στην Επανάσταση του ’21, όπως του Ντεμίρ Τράικο Τσβέτκοφ, τον σημαιοφόρο του Μάρκου Μπότσαρη που σκοτώθηκε στις μάχες πλάι στον αρχηγό του.

Διαφορετική είναι η κατάληξη του Σωτήριου Δαμιάνοβιτς (Σοτίρ Νταμιάνοβιτς) από την πόλη Μπίτολα. Ο Νταμιάνοβιτς συμμετέχει στην εξέγερση στη Μακεδονία το 1822 και μαζί με 50 άνδρες πολεμάει στο πλευρό του Αδαμάντιου Νικολάου στον Όλυμπο. Παίρνει μέρος τόσο στην εξέγερση της Κασσάνδρας Χαλκιδικής, όσο και στην κατάληψη της Νάουσας. Αργότερα, όπως και άλλοι μαχητές κατεβαίνει στη νότια Ελλάδα όπου παίρνει μέρος σε πολλές μάχες στη δυτική Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Επί Καποδίστρια παίρνει τον βαθμό του αξιωματικού στον ελληνικό στρατό όμως αργότερα υποχρεώνεται να επιστρέψει στα Μπίτολα διωκόμενος ως ξένος.

Στην επανάσταση του 1821 παίρνουν μέρος και Σλάβοι από τη σημερινή ελληνική Μακεδονία. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί ο Γεώργιος Ντέμπρελης ή Βούλγαρης που καταγόταν από το χωριό Ντέμπρα (σημερινή Αναρράχη) της Κοζάνης ο οποίος μετά το τέλος του πολέμου έγινε υπαξιωματικός του ελληνικού στρατού. Παρόμοια περίπτωση αποτελεί και ο Στάικος Γκορνιτσοβίτης (Γκορνίτσεφσκι) από το χωριό Γκορνίτσοβο (σημερινή Κέλλη) της Φλώρινας. Ο Γκορνιτσοβίτης, πολέμησε κατά το 1822 σε μάχες στη σημερινή ελληνική Μακεδονία ενώ αργότερα κατέβηκε στη νότια Ελλάδα όπου συμμετείχε στον απελευθερωτικό αγώνα. Την ίδια πορεία ακολούθησε και ο Δημήτριος Τρούπκος ή Βούλγαρης (Ντιμίταρ Τρπκοφ) από την Έδεσσα, ο οποίος αρχικά συμμετείχε στη μάχη της Νάουσας το 1822 και αργότερα πήρε μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα στη Ρούμελη και το Μοριά ενώ κατατάχθηκε στη Β’ Τάξη υπαξιωματικών του ελληνικού στρατού.

Αντίστοιχη εμβληματική μορφή, αλλά αυτή τη φορά για τους Μαυροβούνιους εθελοντές στην Επανάσταση του ’21, αποτελεί ο Βάσως Μαυροβουνιώτης (πραγματικό όνομα Βάσο Μπράγιοβιτς), από την πόλη Μπιελοπάβλιτσι του Μαυροβουνίου, ο οποίος έφτασε στην Ελλάδα από τη Σμύρνη που είχε καταφύγει προηγουμένως και διακρίθηκε σε πληθώρα μαχών. Αργότερα, πήρε το βαθμό του στρατηγού, εντάχθηκε στον στρατό του Όθωνα και συνεργάστηκε με το Γαλλικό κόμμα. Ο αδερφός του, Ράντος Μαυροβουνιώτης, έπεσε μαχόμενος όταν ανατίναξε πυριτιδαποθήκη για να μην πέσει στα χέρια των Οθωμανών διωκτών του.

Βάσως Μαυροβουνιώτης

Επίσης σημαντική μορφή είναι ο Μαυροβούνιος, Γρηγόριος Τζούροβιτς, ο οποίος φτάνει ως εθελοντής στην Ελλάδα και εντάσσσεται στα επαναστατικά στρατεύματα φέρνοντας εις πέρας στρατιωτικές αλλά και διπλωματικές αποστολές, όπως την πρόταση της ελληνικής πλευράς στον ηγεμόνα του Μαυροβουνίου, το 1824 για κοινή δράση εναντίον των Οθωμανών.

Αντίστοιχη είναι η προσφορά του Τζωάννου Μοντενεγρίνου, ο οποίος διακρίθηκε στην άλωση της Τριπολιτσάς και επαινέθηκε από τον Υψηλάντη.

Σημαντική ήταν κι η παρουσία Σέρβων. Σε αντιστοιχία με το επώνυμο Βούλγαρης, στους καταλόγους αγωνιστών του ’21 συναντάμε συχνά και το επώνυμο Σέρβος. Μερικοί απ’ αυτούς είναι οι: Θωμάς Σέρβος, Λάμπρος Σέρβος, Λάμπρος Χρήστου Σέρβος, Θανάσης Σέρβος (μαχητής στο Μεσολόγγι), Γιοβάννης Σέρβος, Κώτσος Σέρβος κ.α. Σύμφωνα με τις πηγές μία ομάδα 25 Σέρβων μαχητών πήρε μέρος στην πολιορκία του Μεσολογγίου υπό την ηγεσία του Γεωργίου Κοντόπουλου ενώ ένα μικτό τμήμα 250 Ελλήνων και Σέρβων υπό την αρχηγία του Στέφο Νίβιτσα πολέμησε υπό τη διοίκηση του Φαβιέρου. Κάποιοι Σέρβοι μετά το 1824 κατάφεραν να ανέλθουν στην ιεραρχία και να πάρουν το βαθμό του χιλίαρχου. Τέτοια παραδείγματα είναι οι Στέφος και Αναστάσι Ντμίτρεβιτς, οι καπετάνιοι Ιωάννης και Νικόλαος Ράντοβιτς (μαυροβουνιακής καταγωγής) αλλά και οι τέσσερις αδελφοί Στέργιος, Κώτσος, Ηλίας, Σπύρος Μπιτολίτης από τα Μπίτολα/Μοναστήρι (σερβικής ή βλαχικής καταγωγής).

Συχνό ήταν επίσης το φαινόμενο αλλαγής επωνύμων εξαιτίας του φόβου για αντίποινα στις οικογένειές τους. Συχνά υιοθετούνταν ένα επώνυμο που να υποδηλώνει την χώρα ή πόλη καταγωγής. Πέρα από τα επώνυμα Βούλγαρης και Σέρβος που έχουμε αναφέρει ως τώρα, στους καταλόγους μαχητών συναντάμε και άλλα όπως Μοναστηρλής (Μπίτολα), Στράντζαλης (Στράντζα), Λόφτζαλης ((Λόβετς) Μποσνάκος (Βοσνία) συχνά σε συνδυασμό με ένα μη ελληνικό μικρό όνομα.

Και μουσουλμάνοι των Βαλκανίων μαχητές του ’21…

Ανάμεσα στους Βαλκάνιους που συνέδραμαν τον ελληνικό αγώνα βρίσκονταν και μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί ο βουλγαρικής καταγωγής μουσουλμάνος (μάλλον Πομάκος της Βουλγαρίας) Μεχμέτης Λόφτζαλης από την πόλη Λόβετς της Βουλγαρίας ο οποίος όπως αναφέρει σε επιστολή του προς το ελληνικό κράτος το 1830, αυτομόλησε από τα οθωμανικά στρατεύματα μη αντέχοντας: “τις σκληρόκαρδες προσταγές των Αρχηγών μου” εντάχθηκε στο ελληνικό στρατόπεδο και τώρα βρίσκεται “εις εσχάτην απορίαν και αμηχανίαν” καθώς “εδώ μεν κινδυνεύων από ένδειαν, εις την Τουρκίαν δε, αν επιστρέψω, από σπάθην διά λιποταξίαν”.

Άλλη περίπτωση άξια αναφοράς αποτελεί και ο Παϊράμης (Bayram) Λιάπης, ο οποίος έλαβε μέρος στη μάχη στο Τρίκερι και σε άλλες μάχες στην ευρύτερη περιοχή. Όπως αναφέρει ο ίδιος σε επιστολή του στις 12/12/1828:

“Εξοχότατε Κυβερνήτα τής ‘ Ελλάδος
Είμαι Τούρκος τήν θρησκείαν, τό γένος Αλβανός, άλλά πολίτης
Έλλην, (διότι ήγωνίσθην είς όλον τό διάστημα του ‘Ελληνικού υπέρ
ελευθερίας άγώνος’ καί ήγωνίσθην οχι κατ’ ανάγκην, άλλά κατά προαίρεσιν
μισών τήν τυραννίαν, καί λαβόιν συμπάθειαν διά τήν τυραννουμένην ανθρωπότητα)”

Εδώ γίνεται εμφανής και η προοδευτική για την εποχή νοηματοδότηση της έννοιας του πολίτη που έφερνε η Επανάσταση του ’21 υπό την επιρροή της Γαλλικής Επανάστασης.

Μια ακόμη περίπτωση αποτελεί και ο Τουρκαλβανός Μουσταφά Γκέκας, επικεφαλής της οθωμανικής εκατονταρχίας που πολέμησε υπέρ της επανάστασης του ’21. Η οθωμανική εκατονταρχία ήταν στρατιωτικό σώμα του οποίου τα μέλη ήταν μουσουλμάνοι που κατάγονταν από τη Χιμάρα ως το Αϊβαλί. Ο Μουσταφά Γκέκας πολέμησε στο Χάνι της Γραβιάς στο πλάι του Οδυσσέα Ανδρούτσου και αργότερα στο πλάι του Γκούρα και του Καραϊσκάκη. Επί Καποδίστρια πήρε το βαθμό του λοχαγού.

Χωρίς στρατιωτικά καθήκοντα αλλά σε κρίσιμη θέση για τον πόλεμο υπηρέτησε και ο τουρκικής καταγωγής γιατρός Χασάναγας Κούρταλης. Αρχικά υπηρέτησε ως γιατρός του Ανδρούτσου και αργότερα του Μακρυγιάννη αλλά και αρχίατρος του στρατοπέδου των Αθηνών.

Τέλος, επιβάλλεται να γίνει μνεία και στον Χατζή Χαλίλ Εφέντη, ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη των Οθωμανών που όταν ξέσπασε η επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και αποκαλύφθηκαν τα σχέδια της Φιλικής Εταιρείας αρνήθηκε να εκδώσει διαταγή (φετβά) που θα νομιμοποιούσε τις σφαγές Ελλήνων της Κων/πολης (παρότι δεν μπορούσε να υπολογίζει στη βοήθεια του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ που είχε αφορίσει δημοσίως την επανάσταση). Αντιθέτως ζήτησε να υπάρξει διαχωρισμός μεταξύ αθώων και ενόχων όπως επιτάσσει το Κοράνι. Η ανυπακοή του εξόργισε τον Σουλτάνο, ο οποίος διέταξε την καθαίρεσή του και την εξορία του στο νησί της Λήμνου. Ταλαιπωρημένος από τα βασανιστήρια ο Χατζή Χαλίλ Εφέντη πέθανε στη διαδρομή.

Το εξώφυλλο του βιβλίου του Νικολά Τοντόροφ, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αναγνώσματα για το συγκεκριμένο θέμα

Επίλογος

Πολλοί από τους Βαλκάνιους μαχητές της Επανάστασης του ’21 παρέμειναν στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Κάποιοι αντιμετώπισαν οξυμένα οικονομικά προβλήματα καθώς στερούνταν οικογένειας, περιουσίας και γης. Πολλά πράγματα γι’ αυτούς μαθαίνουμε από τις επιστολές που στέλνουν προς το ελληνικό κράτος οι ίδιοι ή συστατικές επιστολές που στέλνουν προς υποστήριξη Έλληνες που πολέμησαν μαζί τους. Σε αυτές τις επιστολές ανφέρονται στην καταγωγή τους κι εξιστορούν τους λόγους που τους οδήγησαν να πολεμήσουν με τους Έλληνες καθώς και τα κατορθώματά τους στη διάρκεια της Επανάστασης. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς δέχονται μικρά ή μεγαλύτερα οικονομικά βοηθήματα από το κράτος ή διορίζονται σε θέσεις στον στρατό. Κάποιοι, όπως ήδη είδαμε, γίνονται αξιωματικοί και εντάσσονται στην πολιτική ζωή της χώρας. Μένοντας στην Ελλάδα στη μεγάλη τους πλειοψηφία ενσωματώνονται στην κοινωνία και εξελληνίζονται υιοθετώντας συχνά ελληνικά επώνυμα ή εξελληνίζοντας τα επώνυμα ή παρατσούκλια τους. Άλλωστε οι εθνικές ταυτότητες είναι αρκετά χαλαρές και ευμετάβλητες στα Βαλκάνια του 19ου αιώνα ενώ η εμπειρία του πολέμου και των κοινών αγώνων στα πεδία των μαχών δρα συχνά καταλυτικά στην προσέγγιση των ανθρώπων ανεξαρτήτως εθνικής/φυλετικής καταγωγής.

Ας μην ξεχνάμε ότι η επανάσταση έχει τη δύναμη να μεταβάλλει τους ανθρώπους. Ο βιογράφος του Χατζηχρήστου Βούλγαρη παραθέτει κάποια πολύ χαρακτηριστικά λόγια του τελευταίου: “Εν τη ζωή μου”, φέρεται να δήλωσε, “δεν απήντησα θαυμασιώτερον παρά την μεταβολήν εμού του ιδίου αυτού ̇ οσάκις διαλογίζωμαι τον προ της επαναστάσεως βίον μου, και είτα την θέσιν και την κατάστασιν, εις ην ήδη ευρίσκομαι, μένω εκστατικός εις τρόπον ώστε δυσπιστώ αν εγώ αυτός είμαι εκείνος ο προ της Επαναστάσεως”

Μέσα σε αυτό το πέρασμα σε μια νέα σελίδα της ιστορίας για τα Βαλκάνια και τον κόσμο, όπως ήταν η μετάβαση από την εποχή των αυτοκρατοριών, στην εποχή των εθνών-κρατών, τα δρώντα υποκείμενα δεν θα μπορούσαν να μείνουν ανεπηρέαστα.

Στο τέλος όμως μένει πράγματι ένα ερώτημα…

Γιατί οι βαλκανικοί λαοί που έδειξαν τέτοια σημάδια συνεργασίας και παμβαλκανικού πνεύματος από τα τέλη του 18ου ως τα μέσα του 19ου αιώνα δεν ολοκλήρωσαν ποτέ το όραμα του Ρήγα και το παράδειγμα των ξένων εθελοντών στις πρώτες επαναστάσεις του 19ου αιώνα και οδηγήθηκαν στην αλληλοσφαγή στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου; Η απάντηση ίσως να βρίσκεται στα λόγια του Βούλγαρου ιστορικού Νικολάι Τοντόροφ:

“Το παναπελευθερωτικό νόημα κάθε επαναστατικής δραστηριότητας οποιουδήποτε βαλκανικού λαού γινόταν αμέσως κατανοητό και έβρισκε άμεση απήχηση στους υπόλοιπους βαλκανικούς λαούς. Ωστόσο, ο διαφορετικός βαθμός κοινωνικής-οικονομικής και εθνικο-πολιτιστικής ανάπτυξης δεν τους επέτρεψε, παρά τους κοινούς ενδόμυχους πόθους, να δημιουργήσουν ενιαίο παμβαλκανικό εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο”

Αυτό που δεν πρέπει ποτέ να λησμονούμε παρασυρόμενοι από την τελική έκβαση των γεγονότων κάθε φορά είναι ότι αυτό το όραμα δημιουργήθηκε, υπήρξε και επανεμφανίστηκε με άλλες μορφές σε διάφορες καμπές του 19ου και 20ου αιώνα. Κι ο,τι εμφανίζεται στην ιστορία αποτελεί μια δυνατότητα και μια επιλογή για τους ανθρώπους.

Πηγές

http://users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/constan/BALKANIOI%20FILELLHNES.pdf

http://clioturbata.com/%CE%B1%CF%80%CF%8C%CF%88%CE%B5%CE%B9%CF%82/batakovic-serbian-revolution/

https://argolikoslibrary.files.wordpress.com/2016/11/ceadceb3ceb3cf81ceb1cf86ceb1.pdf

Λουκάτος Σπύρος, Τουρκο-αλβανικού φιλελληνισμού εράνισμα κατά την ελληνικήν Εθνεγερσίαν

Λουκάτος Σπύρος, Σχέσεις Ελλήνων μετά Σέρβων και Μαυροβουνίων κατά την Ελληνική επανάστασιν (1823-1826)

Τοντόροφ Νικολάι, Η βαλκανική διάσταση της επανάστασης του 1821. Η περίπτωση των Βουλγάρων

*για τα βιογραφικά των μαχητών χρησιμοποιήθηκαν επίσης και λήμματα της Wikipedia στις αντίστοιχες γλώσσες

Πολιτιστικο ιστορικο μονοπατι/Ψηφιακο Μουσειο.Τετρακοσιες χιλιαδες μπροστα στις εκλογες 2019

Αναδημοσιευση σχετικες πληροφοριες για το ιστορικο στις κατηγοριες Ψηφιακο Μουσειο και Πολιτιστικο Μονοπατι.που τελικα ειναι το ιδιο πραγμα.Το ποσο ειναι γυρω στις 400 χιλιαδες ευρω.

Ειναι μια παλια ιστορια απο το 2009 και την τοτε δημοτικη αρχη με Δημαρχο παλι τον κ Σφυρη. Μπορειτε να ανατρεξετε στις σχετικες αναρτησεις και να θυμηθειτε ολα τα σχετικα.Σε συντομια

Θα φτιαχναμε λοιπον με χρηματοδοτηση ΕΣΠΑ δυο κεντρα στο παλιο Δημοτικο Κοιλαδας και στο κτηριο Μηλιση οπου θα γινονταν αυτα

Καθολου μονοπατι λοιπον.Δυο αιθουσες με βιντεο θα ηταν. Διαδραστικα βιντεο δεν λεω και με γυαλια ειδικα αλλα το ολον θα ηταν δυο αιθουσες με βιντεο.

Στην αρχη μιλουσαμε για προυπολογισμο 3 εκατομμυριων ευρω

Στις 13/5/ 2009 εγκρίθηκε από το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης η μελέτη υπό τον τίτλο : « Οικοτουριστικές Διαδρομές Δήμου Κρανιδίου» . Ύψους 3.000.000 ευρώ. Η μεγαλύτερη οικοτουριστική διαδρομή στην Ελλάδα. Το έργο εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ και θα δημοπρατηθεί.

που αργοτερα επεσε στις 391 χιλιαδες.

Το έργο, συνολικού προϋπολογισμού 391.100,00€, προέβλεπε την δημιουργία δύο ψηφιακών μουσείων, ένα στο Πορτοχέλι στο κτίριο Μίληση και ένα στην Ερμιόνη στο κτίριο του Δημαρχείου.

Διαβαζω λοιπον στο τελευταιο τευχος (71)του καυτου ντοκουμεντου  που κυκλοφορει στα περιπτερα σχετικα με τα εργα που ενταχθηκαν στα ΕΣΠΑ και αναρωτιεμαι ποιος ιδιωτης θα μπορουσε θεωρητικα να συμμετεχει στην αποροφηση των σχετικων κονδυλιων για την υλοποιηση του εργου.

Γιατι κακα τα ψεματα δεν πιστευω πως κανενας διαλυμενος απο τα μνημονια Δημος μπορει με τις δικες του υπηρεσιες να στησει ψηφιακο μουσειο. Καποιο ΣΔΙΤ κρυβεται παντα πισω απο αυτες τις δουλειες και ετσι το κοινοτικο χρημα μοιραζεται σε ιδιωτικες εταιρειες.

Για να ξεκινησουμε ομως ψαχνοντας την σχετικη λιστα στην σελιδα 41 του περιοδικου βρισκω κατι που ταιριαζει με το θεμα μας οσον αφορα την χρηματοδοτηση δημοσιων φορεων. Ειναι ενα κονδυλι πανω απο 58 εκατομμυρια για ολη την χωρα και αφορα τα εξης

Αλλα και ιδιωτικοι φορεις εταιρειες δηλαδη μπορουν να συμμετεχουν οπως φαινεται στην παρακατω αναφορα στην σελιδα 45 με ενα διαθεσιμο ποσο πανω απο 3 εκατομμυρια.

 

Ψαχνοντας λοιπον για περισσοτερα στοιχεια βρηκα αυτο  που αφορα διαφημιστικη εταιρεια με το ιδιο ονομα με εναν απο τους αναδοχους των 3 εκατομμυριων και εχει ημερομηνια 17 Μαιου 2010.

Πάνω από 300 επαγγελματίες στο χώρο της διαφήμισης έχουν πληγεί απο το κανόνι της Max Productions το οποίο μέρα με την ημέρα εκτυλίσσεται και ολοκληρώνεται μπροστά στα μάτια όλων.

Γνωμη μου ειναι πως η Ερμιονιδα δεν χρειαζεται αιθουσες ψηφιακων παρουσιασεων.Αιθουσες που μαλιστα θα κοστιζαν εκατονταδες χιλιαδες ευρω το λιγωτερο και θα ειχαν μηδενικη χρησιμοτητα.

Η Ερμιονιδα χρειαζεται ενα μονοπατι βατο που να το περπατανε ανθρωποι και πινακιδες μεχρι την  χορταριασμενη Ακροπολη των Αλιεων που σημερα ειναι εκαταλειμενη και μη προσβασιμη.

Αναστηλωση και επισκεψιμοτητα του Καστρου της Οριας στην Θερμησια.

Συντηρηση των φρεσκο στις εκκλησιες του 1200 μονη Αυγου , Αγ Γεωργιο Διδυμων και Αγ Τριαδα Πικροδαφνης.

Συντηρηση της μονης Αυγου.

Αποκατασταση των ψηφιδωτων και ολοκληρωση των εργασιων στην Παλαιοχριστιανικη της Ερμιονης.

Ολοκληρωση του Μουσειου του σπηλαιου Φραγχθι στο ημιτελες παλαιο Δημοτικο Κοιλαδας και συνδεση του με το επισκεψιμο πλεον σπηλαιο.Τα ευρηματα του σπηλαιου στολιζουν σημερα τις προθηκες του αρχαιολογικου στο Ναυπλιο.

Αυτα για να αρχισουμε γιατι αυτος ο τοπος ειναι μια  πολιτιστικη και ιστορικη λεωφορος και οχι μονοπατι.

Αλλα πανω απ ολα η Ερμιονιδα δεν χρειαζεται ΕΣΠΑ και ευρω.Πολιτες χρειαζεται.Ενεργους ευαισθητους δραστηριους. Συλλογικοτητες πολιτιστικες και δημοτικες παραταξεις που θα αγωνιζονται για μια καλυτερη ζωη για την υπερασπιση της ταυτοτητας αυτου του τοπου μεσα στον χρονο. Πολιτιστικους συλλογους που δεν θα αναλωνονται στην διενεργεια χοροεσπεριδων, αποκριατικων γλεντιων, καρναβαλιων (για τα μαγαζια) και εκδρομων αναψυχης  για να «μαζεψουμε λεφτα».Χτες Κυριακη με εισητηριο 5 ευρω εγινε μια διωρη υπεροχη ξεναγηση στον αρχαιολογικο χωρο της Επιδαυρου δυο βηματα απο την περιοχη μας.Ξερετε ποσοι ηρθαν απο την Ερμιονιδα;Ενας.Ξερετε ποσοι ακολουθουν την ομαδα μας στα παιχνιδια της εκτος επαρχιας;

Οταν θα βρεθουν  αυτοι οι πολιτες θα βρεθουν και τα λεφτα και θα πιασουν τοπο γιατι θα μετραμε την καθε δεκαρα . Οχι λοιπον προεκλογικα ταξιματα ουτε μοιρασμα πακτωλου χρηματων σε συνεργαζομενους με την πολιτικη εξουσια (ντοπια και ξενη) εργολαβους .

Οχι να αναδειξουμε την κληρονομια μας για τα τουριστικα λεωφορεια και τα χρηματα που θα φερουν.Να αναδειξουμε την κληρονομια μας για εμας και τα παιδια μας.Και οταν εμεις αγαπησουμε τον τοπο μας (οχι τα λεφτα που μας φερνει) τοτε ας ερθουν και οι τουριστες.Και τα λεφτα τους. Κακο δεν κανουν αν μπορουμε να τα διαχειριστουμε ορθολογικα με διαφανεια και να εξασφαλισουμε  αειφορο αναπτυξη, ποιοτητα ζωης και θεσεις εργασιας για τους απογονους μας εδω που ζουμε χιλιαδες χρονια τωρα.

O πρωτος εμφυλιος της Ελλαδας και τα δανεια

Πολυτιμη οπως παντα η ιστορικη αναφορα στον Βρεσθενη Θεοδωρητο απο τον κ Γιαννη Σπετσιωτη. Ακομα σημαντικοτερη μιας και αναφερεται σε μια κρισιμη εποχη οταν εμπαιναν τα θεμελια του Ελληνικου κρατους και της κακοδαιμονιας μας. Και μαλιστα η Ερμιονιδα και τα γειτονικα της νησια Υδρα και Σπετσες και οι εφοπλιστες τους επαιξαν σημαντικο ρολο σε αυτη ακριβως την ιστορικη περιοδο.Ο περιφημος καταχραστης του δημοσιου χρηματος και διαπραγματευτης του πρωτου δανειου Ιωαννης  Ορλανδος με καταγωγη απο το Κρανιδι κατοικος Σπετσων και γαμπρος του Κουντουριωτη η Υδραικη οικογενεια Κουντουριωτη (πιθανα επισης με καταγωγη απο το Κρανιδι)με τα δυο αδερφια Λαζαρο και Γεωργιο και απο την αλλη μερια ο δολοφονημενος απο τις συμμοριες τους στον Ξερια αγωνιστης Αντωνης Οικονομου .Ειχαμε και αλλα μπουμπουκια τοτε στον σβερκο μας.Τον Μαυροκορδατο τον Κωλετη και αλλους πολλους

Αν νομιζετε πως οι Μητσοτακηδες οι Σημιτιδες οι Καραμανληδες αλλα και οι συγχρονοι εφοπλιστες εχουν πεσει απο τον ουρανο γελιεστε. Χρονια τωρα χτιζουν την εξουσια τους λιγες οικογενειες στην χωρα. Μεσα στον χρονο καποιες οικογενειες χαθηκαν νεες μπηκαν στο φαγοποτι.Παντα εξαρτημενες απο μεγαλες ξενες δυναμεις παντα χωρις οριο στο ξεπουλημα της χωρας. Και απο την αλλη ο Σισυφος λαος μας.Παντα αγωνιστης παντα προδομενος απο τις ηγεσιες του και δυστυχως χωρις γνωση και μνημη για τα εγκληματα που εγιναν σε βαρος του.Oλος ο λαος; Οχι βεβαια .Μερος του για διαφορους λογους  οπως πολυ σωστα περιγραφεται στο αρθρο εναι ευπειθες (που πείθεται εύκολα, που υπακούει εύκολα). Και ο χαρακτηρισμος ειναι πολυ απαλος.

ήρχισε τας εργασίας του εν ησυχία εδώ εις Κρανίδιον εν τω μέσω των καλών και ευπειθών πατριωτών· ειδοποιεί λοιπόν τον λαόν προς ησυχίαν του και ευχαριστεί αυτόν δια την προθυμίαν, τον ζήλον του και την προς τους νόμους εμπιστοσύνην του, όπου έδειξεν εις τούτο το απερίσκεπτο συμβάν…»

Κοιταχτε γυρω σας. Αναζητειστε αν υπαρχουν τους πολιτικους εκφραστες οσων δεν αποδεχωνται τα μνημονια . Οσων δεν αποδεχωνται την ηττα και υποδουλωση της χωρας για αλλη μια φορα στα ξενα μεγαλα οικονομικα συμφεροντα.Βρειτε τα κομματα και τις παραταξεις στην επαρχια μας που εκφραζουν την αρνηση υποταγης σε εναν απανθρωπο ρεαλισμο. Βρειτε την συνεχεια της εξεγερσης του 1821.Αυτης που γιορταζουμε καθε χρονο την 25η Μαρτιου. Εκεινο το «απερισκεπτο συμβαν«.  Καλη η ιστορια οταν γινεται εργαλειο δρασης.Αλλιως αφορα τους ειδικους .

Ενα συντομο αφιερωμα 50 λεπτων στην εποχη εκεινη και στα παρασκηνια της σαν συμπληρωμα της πληροφορησης λοιπον για να αποκτησουμε μια σφαιρικοτερη εικονα σε σχεση με τους πρωταγωνιστες

 

Κτηριο Συγγρου στο Κρανιδι

13 Φλεβάρη 1899 πέθανε ο Ανδρέας Συγγρός,  Κατέστρεψε χιλιάδες ανθρώπους, οδήγησε εκατοντάδες σε αυτοκτονία, χρεοκόπησε τη χώρα
Στην τελευταία του κατοικία στο Α’ Νεκροταφείο τον συνόδευσαν ο Βασιλιάς, σύσσωμο το υπουργικό συμβούλιο, το διπλωματικό σώμα και χιλιάδες κόσμου. Σε ένδειξη πένθους, τα σχολεία παρέμειναν κλειστά επί τριήμερο, ενώ ματαιώθηκαν οι εκδηλώσεις της Αποκριάς!

Συμφωνιες

Σαν σημερα Βαρκιζα

Βελουχιωτης

Το ιστορικό γράμμα του Άρη Βελουχιώτη προς τα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ:
Προς όλα τα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ
Αγαπητοί σύντροφοι,
Με το σημείωμά μου τούτο θα προσπαθήσω να τραβήξω την προσοχή σας στα πιο κάτω.
1. Όπως πιστεύω, θα έχετε πειστεί και εσείς τώρα πως οι Έλληνες αντιδραστικοί και οι Άγγλοι κατακτητές δεν έχουν καμιά πρόθεση να εφαρμόσουν έστω κι αυτή την ετεροβαρή,επιζήμια στα συμφέροντα του λαού μας και μη δίδουσα καμιά εγγύηση –ομολογία δική σας – για το σεβασμό των ελευθεριών του λαού μας, συμφωνία της Βάρκιζας. Οι παραβάσεις είναι καθημερινές και σοβαρές. Τις ξέρετε εσείς καλύτερα και δεν συντρέχει κανένας λόγος να τις απαριθμήσω.
2. Αν δεν σας ήταν εύκολο να γνωρίζετε προοπτικά τις προθέσεις της ελληνικής αντίδρασης και των Άγγλων εχθρών της Ελλάδας, τώρα, θέλω να πιστεύω πως πρέπει να μπορείτε να τις βλέπετε. Πρόθεσή τους είναι: όχι να συμβάλουν σε προσπάθεια για ομαλή εξέλιξη της πολιτικής ζωής του τόπου, ή έστω να ανεχθούν απλώς τη δική σας προσπάθεια προς την τέτοια κατεύθυνση, αντίθετα, να οργανώσουν και να διεξαγάγουν με πλεονεκτικές γι’ αυτούς συνθήκες τον εμφύλιο πόλεμο μ’ όλα τα μέσα.
3. Η διάσκεψη και συμφωνία της Γιάλτας δεν πρέπει να έχετε καμιά αυταπάτη πως είναι δυνατό να επιδράσει σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε να στρέψει το τιμόνι της χώρας που αφήσατε να κρατούν γερά στα χέρια τους οι Άγγλοι. Η Σοβιετική Ένωση, όπως πρέπει να σας είναι γνωστό, δεν μπορεί να κάνει«ελληνική» πολιτική ώστε να επέμβει ενεργά στο ελληνικό δράμα. Γιατί δεν κάνει ούτε Σέρβικη, ούτε Βουλγάρικη, ούτε Ρώσικη ακόμα πολιτική. Κάνει πολιτική παγκόσμιας επανάστασης, και δεν είναι διατεθειμένη ούτε κατ’ ελάχιστο να την διακινδυνεύσει για το μικρό αυτό ποσοστό της ανθρωπότητας που λέγονται Έλληνες, που οι ίδιοι –δια των ηγετών τους- οδηγήθηκαν στη νέα σκλαβιά και που στο κάτω κάτω, αργά ή γρήγορα, μετά την πλήρη νίκη της πολιτικής της παγκόσμιας επανάστασης της Σ.Ε. δεν μπορεί παρά να είναι στο πλευρό του σοσιαλισμού.
4. Η Σ.Ε. θα μπορούσε να επέμβει «ενεργότερα», όπως, δεν αποκλείεται, κι αυτή η Αμερική, αν εμείς –εσείς δηλαδή- ήσασταν ικανοί να δημιουργήσετε στην Ελλάδα διαφορετική κατάσταση, ανάλογη περίπου με την της Γιουγκοσλαβίας και ίσως και καλύτερη, με μια ορθή και συνεπή πολιτική και όχι γεμάτη «αριστερά» και δεξιά οπορτουνιστικά λάθη στα βασικότερα προβλήματα της χώρας. Οι δυνατότητες υπήρχαν όλες για μια τέτοια πολιτική και για δημιουργία μιας τέτοιας διαφορετικής κατάστασης στη χώρα μας. Και όποιος δεν το βλέπει και δεν παραδέχεται αυτό πρέπει να είναι ή μαρξιστικά αγράμματος ή … τι να πω.
Μπορεί όπως μου παρήγγειλε ρητά ο σ. Γιάννης δια του σ. Ζήση (Γιάννης Ιωαννίδης, Ζήσης Ζωγράφος), να υπάρχει «σαφής παραίνεση» των Ρώσων συντρόφων προς το ΚΚΕ για το κλείσιμο της συμφωνίας της Βάρκιζας. Όμως αυτό δεν αλλάζει τίποτα. Μετά τη σωρεία των σοβαρώνοπορτουνιστικών τακτικών λαθών από των αρχών του 1943 στη διεύθυνση του αγώνος από μέρους σας και το εγκληματικό επιστέγασμά τους, τη μάχη των Αθηνών, έχασαν την εμπιστοσύνή τους κι αναγκάστηκαν, για να μην οδηγήσετε τη χώρα και το λαό της σε μεγαλύτερες καταστροφές, να σας «συμβουλέψουν» να υποχωρήσετε και να κλείσετε τη συμφωνία της Βάρκιζας. Τις απόψεις του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣΔ για τις δυνατότητες συνέχισης του αγώνα είμαι σίγουρος ότι δεν τις είπατε πουθενά και συνεπώς δεν γνώριζαν οι Ρώσοι σύντροφοι αν μπορούσε και σε ποιες δυνάμεις να βασιστεί μια άλλη πολιτική.
5. Το ΕΑΜ ως το Λίβανο ακολουθούσε ανιούσα γραμμή ανάπτυξης. Από εκεί κι ύστερα πήρε την κάτω βόλτα. Από τη «μάχη της Αθήνας» κι ύστερα και την ήττα και, πολύ περισσότερο, μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, χάνει σε επιρροή ραγδαία. Προβλέπω ως το δημοψήφισμα και τις εκλογές και πιθανή διάσπασή του.
6. Το ΚΚΕ έχασε από την αίγλη του και τη δύναμη συγκέντρωσης και μέσα στο ΕΑΜ και μέσα στο λαό. Ακόμα έχασε σε στενούς οπαδούς του και σε μέλη του. Τις στατιστικές εσείς τις κρατάτε και είμαι βέβαιος πως θα έχετε διαπιστώσει ήδη σημαντικό ποσοστό διαρροής. Προοπτική μου είναι ότι αυτό το ποσοστό θα δυναμώσει πολύ.
7. Η «διαφώτιση» του λαού, των οπαδών του ΕΑΜ και των οπαδών και μελών του ΚΚΕ επί της «αναγκαιότητας» της πολιτικής της Βάρκιζας είναι αστεία κυριολεκτικά και κανένα μέλος του ΚΚΕ δεν την πιστεύει. Μα και τι διαφώτιση να γίνει; Κατά ποιο ταχυδακτυλουργικότρόπο θα μπορούσε το άσπρο να γίνει μαύρο; Αφήνω τους οπαδούς του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, δεν υπάρχει κανένα μέλος απλό, γραμματέας βάσης, αχτιδικός ή περιφερειακός, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων στους τελευταίους αυτούς, που η δύναμη της συνήθειας και η ρουτίνα δεν τους αφήνει να δούνε, που να μην έρχεται να με συναντήσει με λαχτάρα σε κάθε χωριό που περνάω και να μου ρίχνει βροχή τα ερωτήματα: Γιατί το κάνατε αυτό; Για πού πάμε, γιατί χύσαμε το αίμα μας και κάψαμε τα σπίτια μας επί τρία χρόνια; Γιατί μας παραδίνετε αμαχητί; Τί θα κάνουμε τώρα; Πού είναι η λαϊκή μας δικαιοσύνη και η αυτοδιοίκηση; Γιατί και πάλι θα μας χαρακτηρίζουν το βιός μας ως λαθραίο και θα ξαναπληρώνουμε 2.000 δραχμές για ένα τσιγάρο χωριάτικο καπνό με εφημερίδα; Τί θα κάνουμε με τους εθνοφύλακες – μπουραντάδες που άρχισαν τις έρευνες, του ξυλοδαρμούς, τις απαγορεύσεις συγκεντρώσεων, συνελεύσεων κλπ; Τί θα κάνουμε με την αντίδραση των χωριών μας που σήκωσε κεφάλι και μας απειλεί ανοιχτά ότι θα μας σφάξουν όλους; Με τι να προστατευθούμε; Με τον «εθνικό στρατό»; Μα πώς θα γίνει τέτοιος αφού εμάς δεν μας δέχονται χαρακτηρίζοντάς μας ανίκανους οι επιτροπές με χίλιες ψεύτικες δικαιολογίες; Δεν το βλέπετε πως στην περιοχή Καρδίτσας από την κλάση του 1939 δεν πήραν ούτε 20% από τους αμαρκάριστους ως δικούς των; Όλα αυτά θα ήταν ένας σίφουνας ενάντιά σας, αν εγώ για να αποφύγω διασπάσεις κλπ δεν έκανα την πρόταση να πάω έξω και να θέσω τις απόψεις μου, μη τυχόν και λυθεί κομματικά το ζήτημα, κι έβγαζα από τα χωριά τους τους 200 και πλέον αντάρτες που είχα καταγράψει στο βουνό και άρχιζα τον πόλεμο.
8. Παντού οι οργανώσεις είχαν μουδιάσει. Η αντίδραση είχε σηκώσει κεφάλι. Το πέρασμά μας δημιουργεί ρίγη συγκινήσεως και ενθουσιασμού και οι γυναίκες ακόμα βγαίνουν και μας καλωσορίζουν, μας εύχονται «καλή επιτυχία και καλή λευτεριά από το νέο κατακτητή». Η αντίδραση κρύβεται. Πολλοί φεύγουν για τις πόλεις. Το ξεκαθάρισμα ΕΔΕΣιτών στην Ευρυτανία, που είχαν έλθει με ρητή εντολή να οργανώσουν εκεί ένοπλες ομάδες αντίδρασης, επικροτήθηκε από όλους. Θα ξεκαθάριζα και την ομάδα του Π. Μελιά (Ευρυτανία – Λεπιανά) και την ομάδα Σούρλα σε μια εβδομάδα, αν δεν ερχόταν ο αντιπρόσωπός σας. Στους κομματικούς των χωριών λέμε ότι για ειδικούς λόγους δεν πρέπει να εμφανιστούμε. Περπατάμε όλη νύχτα και κρυβόμαστε την ημέρα για να φανούμε συνεπείς σ’ ό,τι συμφωνήσαμε με σας. Μα οι κομματικοί επιμένουν και με τρόπο το διαλαλούν οι ίδιοι στους χωριανούς τους: «ξαναβγήκαν αντάρτες μας. Σε λίγο θα βγούμε και πάλι όλοι, ο Άρης μας είναι εδώ μη φοβάστε. Ξέρει αυτός και θα νικήσουμε και πάλι Έλληνες αντιδραστικούς και Άγγλους κατακτητές».
9. Εσείς δεν τα βλέπετε όλα αυτά. Έχετε απομονωθεί από τη λαϊκή μάζα και έχετε χάσει τον παλμό της. Συνέλθετε έστω και τώρα. Δεν είναι αργά. Αργότερα σίγουρα θα είναι πολύ αργά και θα χρειαστούν τεράστιες θυσίες σε κόπους και σε αίμα για ν’ αρχίσει κάτι σοβαρό. Μην αφήνεται να θρονιαστεί η αντίδραση οριστικά. Μην πιστεύεται ότι η «εθνοφυλακή» είναι πραγματικά εθνικός στρατός και μην βάζετε τον κόσμο να τους δέχεται τους Μπουραντάδες ως «παιδιά του λαού», ενώ αυτοί τους δέρνουν. Μην κάνετε το έγκλημα να επιτρέψετε στην εθνοφυλακή να εγκατασταθεί παντού και να παίξει το ρόλο της παλιάς χωροφυλακής.
10. Μην αυταπατάστε ότι τα όπλα που κρύψαμε θα μπορέσετε αργότερα να τα χρησιμοποιήσετε. Όχι!Θα τα βρουν σε λίγο οι εθνοφύλακες, χρησιμοποιήστε τα –έστω και μέρος τους- από τώρα. Βγάλτε από τώρα, έστω και λίγους αντάρτες, έστω από μια ομάδα σε κάθε επαρχία. Μην τη χρωματίζετε ως δική σας ή ως συνέχεια του ΕΛΑΣ. Αφήστε την καμουφλαρισμένη, αφού δεν καταλαβαίνετε ότι πρέπει να ξαναπάρει τα όπλα ο ΕΛΑΣ. Δε θέλετε εμένα επικεφαλής τους; Βρείτε έναν άλλον. Πάντως μην κάνετε το έγκλημα να αργείτε. Ενεργήστε σύντομα και δραστήρια.
11. Εγώ συνεχίζω το ταξίδι για το Ηπειρωτικό γραφείο και από εκεί για έξω. Όμως με κάποια επιβράδυνση γιατί κινούμαστε όπως ξέρετε και λέων και πιο πάνω.
Επί όλων των ανωτέρω ελπίζω να έχω γραπτή απάντησή σας με έκτακτο σύνδεσμο ώσπου να φτάσω στο Ηπειρωτικό γραφείο. Εύχομαι να σκεφτείτε ώριμα έστω και την τελευταία στιγμή.
Εν πορεία 24/3/45
Συντροφικά Άρης Βελουχιώτης

 

https://www.efsyn.gr/themata/fantasma-tis-istorias/184593_pos-i-makedonia-mas-egine-elliniki?fbclid=IwAR15HWyNdUKCV1U2tLR8G0aY1eBsC_GELEQ2QXAVfsLmo9HM0KPN0sK6Uro